नाताळ किंवा ख्रिसमस विशेषांक

दिवाळी येण्याआधीच दसऱ्याचा मुहूर्त साधून दिवाळी अंकांचं प्रकाशन केलं जातं. तसं आतापर्यंत डिसेंबरच्या मध्यात कॅरोल सिंगर्स दारापर्यंत पोहोचण्याआधीच दोन नाताळ विशेषांक हाती पडले आहेत.

 मराठी साहित्य विश्वात दिवाळी अंकांना एक वेगळेच महत्त्व आहे. मोबाईल युग सुरु झाल्यापासून आणि त्यानंतरच्या समाजमाध्यमांचं सार्वत्रिकिकरणामुळं पुस्तकं आणि नियतकालिकं वाचणं कमी झालं असलं तरी याहीवर्षी अनेकांनी उत्साहानं दिवाळी अंक काढलीच.

आणि आता गडबड सुरु आहे ती ख्रिसमस विशेषांकांची.

नाताळ किंवा ख्रिसमस विशेषांक काढण्याची परंपरा तशी खूप जुनी असली तरी याविषयी अनेकांना कदाचित माहिती नसेलही.

`निरोप्या' हे १९०३ साली जर्मन धर्मगुरु हेन्री डोरींग यांनी सुरु केलेले मासिक. पहिल्या महायुद्धाचा काही काळ वगळता आजतागायत प्रसिद्ध होते आहे, गेली काही वर्षे या मासिकाचा नाताळ विशेषांक प्रसिद्ध होतो. `निरोप्या' मासिक पुण्यातल्या स्नेहसदनमधून जेसुईट संस्था प्रसिद्ध करते. फादर भाऊसाहेब संसारे निरोप्याचे संपादक आहेत.

माझ्या लिखाणाची सुरुवातच मुळी 'निरोप्या'तून झाली. श्रीरामपुरात मी शाळेत असताना १९७४ साली.

`निरोप्या' च्या या नाताळ विशेषांकात महात्मा जोतिबा फुले यांना आपल्या स्कॉटिश मिशनच्या शाळेत शिकवणारे रेव्हरंड जेम्स मिचेल यांचे मी लिहिलेले चरित्र प्रसिद्ध झाले आहे. महात्मा फुले अभ्यासकांना हे चरित्र उपयुक्त ठरु शकेल.

`ज्ञानोदय' हे मराठीतील सर्वात दीर्घायुष्य लाभलेलं नियतकालिक. स्थापना १८४२.

मराठीतलं पहिलं नियतकालिक बाळशास्त्री जांभेकरांनी १८३२ साली सुरु केलं होतं. डॉ. अनुपमा निरंजन उजगरे यांनी `ज्ञानोदया'ची संपादकाची धुरा घेतल्यानंतरचा हा पहिलाच नाताळ विशेषांक. कांतिश प्रभाकर तेलोरे अतिथी संपादक आहेत..

मराठी पत्रकारितेच्या आणि नियतकालिकांच्या इतिहासात महत्त्वाचे स्थान असलेली मराठीतील सर्वांत जुनी असलेली ही दोन्ही नियतकालिके ही ख्रिस्ती संस्थांमार्फत चालवली जातात हे विशेष.

अर्थात या संस्थांचं पाठबळ हे यामागचे प्रमुख कारण.

यापैकी निदान `निरोप्या' तरी स्वतःच्या पायावर उभा राहिला आहे हे या अंकाच्या रंगीत आणि कृष्णधवल जाहिरातींतून दिसते.

वसईतून प्रसिद्ध होणाऱ्या `सुवार्ता' मासिकाचा सुद्धा नाताळ विशेषांक असतो. फादर डॉ अनिल परेरा `सुवार्ता'चे संपादक आहेत. फादर फ्रान्सिस दिब्रिटो अनेक वर्षे - जवळजवळ पंचवीस वर्षे - सुवार्ताचे संपादक होते.

इतर नाताळ विशेषांक आणि या नियकालिकांचे संपादक पुढीलप्रमाणे आहेत

*सुवार्ता* (मासिक) - फा. (डॉ.) अनिल परेरा संपादक आहेत

*कादोडी* (वार्षिक) - ख्रिस्तोफर रिबेलो संपादक आहेत

*ख्रिस्तायन* (ऑनलाइन नाताळ अंक) - ख्रिस्तोफर रिबेलो संपादक आहेत

*गीत* (वार्षिक नाताळ अंक) - लेस्ली डायस संपादक आहेत

*जनपरिवार* (साप्ताहिक) - अँड्र्यू कोलासो संपादक आहेत

*कॅथॉलिक* (त्रैमासिक) - स्टीफन आय परेरा संपादक आहेत

*निर्भय आंदोलन* (द्वैमासिक) - मनवेल तुस्कानो संपादक आहेत.

दयानंद ठोंबरे हे नव्वदच्या दशकापासून माझे सहकारी, मी पुण्याला इंडियन एक्सप्रेसमध्ये १९८९ ला रुजू झालो आणि लवकरच ठोंबरेसुद्धा एक्सप्रेस ग्रुपच्या लोकसत्ता दैनिकात आले. माझ्या अनेक मराठी पुस्तकांचे ते पहिले वाचक, ही पुस्तकं त्यांच्या चिकित्सक नजरेखालून गेली आहेत. गेली अकरा वर्षे दयानंद ठोंबरे अलौकिक या नावाचा नाताळ विशेषांक काढत आहेत. काही वर्षांपूर्वी एका विशेषांकासाठी मी लिहिलेही आहे.

पिंपरी चिंचवड येथील फ्रान्सिस गजभिव गेली सात वर्षे 'शब्द' नावाचा नाताळ विशेषांक काढत आहेत. या विशेषांकात वैचारीक, ललित, कविता वगैरे विविध साहित्य प्रकार असतात.

नव्या डिजिटल युगात काही ख्रिसमस विशेषांक ऑनलाईन असतात.

गेली ११ वर्षे प्रथम त्रैमासिक आणि आता वार्षिक (नाताळ विशेषांक) ह्या स्वरुपात वसई येथून ‘कादोडी’ अंकाचे प्रकाशन ख्रिस्तोफर रिबेलो ह्यांच्या संपादानाखाली होत आहे. या अंकांची जन्मकथा संपादक ख्रिस्तोफर रिबेलो यांच्याच या शब्दांत: .

``एका फेसबुक ग्रुपवर काही साहित्यप्रेमींची एकत्र येण्याविषयी चर्चा झाली, त्यानंतर “कुपारी कट्टा” या त्यांच्या स्थानिक समाजाच्या नावाने ते महिन्याला एकदा एकत्र भेटू लागले, जमणारे सर्व साहित्यप्रेमी हे एकाच, “कुपारी” समाजाचे आणि “कादोडी” (वसईच्या उत्तर पट्ट्यातील सामवेदी कुपारी समाजाची बोलीभाषा) ही एक भाषा बोलणारे असल्यामुळे ह्या भाषेच्या उद्धारासाठी काहीतरी केले पाहिजे अशी भावना त्यांच्यात निर्माण झाली आणि त्यातच ह्या भाषेच्या साहित्याला वाव देणारा अंक प्रकाशित करण्याची कल्पना पुढे आली.

“कादोडी” या भाषेला व्याकरण नाही, या भाषेत उत्तम गोडवा आहे, खूप सुंदर अशा कथा आहेत, अनेक प्रकारची गीते आहेत, पण हे सगळे मौखिक स्वरुपात आहेत. नव्या पिढीला हे सगळे अज्ञात आहे, ते त्यांच्यापर्यंत पोहोचविता यावे, तसेच मौखिक स्वरुपात स्वरुपात असलेला साहित्याचा खजिना कुपारी समाजाच्या तळागाळात नेता यावा तसेच तरुण वर्गात आपल्या भाषेत नवीन लिहिण्याची आवड निर्माण व्हावी आणि यादृष्टीने प्रयत्न व्हावेत म्हणून गेली ११ वर्षे प्रथम त्रैमासिक आणि आता वार्षिक (नाताळ विशेषांक) ह्या स्वरुपात ‘कादोडी’ अंकाचे प्रकाशन ख्रिस्तोफर रिबेलो ह्यांच्या संपादनाखाली होत आहे. ''

यावर्षी काही दिवाळी अंकात मी लिहिलं आहे, तसंच एका नाताळ अंकातही माझा एक लेख असणार आहे.

नेहेमीप्रमाणं इथं मी नंतर तो टाकणार आहेच. लेखाचा विषय अगदी वेगळाच आहे, इथं टाकल्यावर मी काय म्हणतो यावर तुमचंही कदाचित एकमत होईल.

दिवाळी अंकांतून जशा मोठ्या आर्थिक उलाढाली होतात तशाच या नाताळ अंकांतून सुद्धा होतातच.

अपवाद काही हौशी संपादकांचा जे निव्वळ निखळ आनंदासाठी आपलं काम, नोकरी सांभाळून यासाठी वेळ देत असतात. आणि नाताळाच्या सणानिमित्त वैचारिक फराळ पुरवत असतात.

पंचवीस डिसेंबर तोंडावर आला आहे. नाताळची तयारी घरोघरी होत आहेत. काही नाताळ विशेषांक गेल्या आठवड्यात प्रसिद्ध झाले आहेत.

या दिवसांत आणि या क्षणाला यापैकी अनेक नाताळ विशेषांकांचे संपादक अक्षरशः लगीनघाईत असतील. त्यांच्याशी फोनवर संवाद साधताना हे लक्षात आले.

ख्रिसमसबरोबरच या नाताळ विशेषांकांचीही मी वाट पाहत आहे.

Camil Parkhe 

 जगभर विविध भाषांतील दैनिके साप्ताहिके मासिके आणि इतर नियतकालिकांच्या वाचक संख्या झपाट्याने रोडावत आहे. काहींना घरघर लागली आहे आणि काही नामवंत नियतकालिकांनी कधीच मान टाकली आहे. बाळशास्त्री जांभेकर यांनी दर्पण १८३२ साली सुरु केले, मात्र ते फार काळ चालू राहिले नाही.

मराठीत सर्वात दीर्घायुषी ठरलेली काही नियतकालिके आहेत. लोकमान्य टिळकांनी सुरु केलेले केसरी हे त्यापैकी एक. आज किती खप आहे हे माहीत नाही.

अशी शतायुषी ठरलेली मराठीतील किती नियतकालिके असतील आणि त्यांची आज काय स्थिती असेल?

'ज्ञानोदय ' हे १८४२ सुरु झालेले मासिक हे मराठीतील सर्वाधिक जुने आणि आतापर्यंत चालू असलेले नियतकालिक. महात्मा फुले आणि महाराष्ट्रातील एकोणिसाव्या शतकातील घडामोडी याविषयी या मासिकाच्या जुन्या अंकांतून वाचायला मिळते. महाराष्ट्र शासनाने या मासिकाची सूची प्रसिद्ध केली आहे. ती वेबसाईट वर उपलब्ध आहे.

नियतकालिकांना उर्जित्तावस्थेत आणण्याचे प्रयत्न अपवादात्मक आहेत. साधना साप्ताहिकाने हा धाडसी प्रयत्न केला आहे.

बाळासाहेब ठाकरे यांनी सुरु केलेले मार्मिक साप्ताहिक पुन्हा नव्या जोमाने चालवण्यासाठी दोन वर्षांपूर्वी मुकेश माचकर यांच्याकडे सोपवण्यात आले.

निरोप्या हे मराठीतील एकशेविस वर्षे आयुष्य लाभलेले नियतकालिक आहे. चाळीस पाने आणि रंगीत पानांच्या जाहिराती असलेले.

एका ख्रिस्ती जेसुईट जर्मन फादरांनी हेन्री डोरिंग यांनी हे मासिक राहुरी जवळच्या वळण गावात १९०३ साली सुरु केले. हे फादर नंतर १९०७ साली पुण्याचे बिशप बनले. आताचे बिशप थॉमस डाबरे आणि पुढील महिन्यात शपथविधी होणारे नवनिर्वाचित बिशप जॉन रॉड्रिग्ज यांचे ते पुर्वसुरी.

निरोप्या मासिकात मी श्रीरामपूरला आठवीत असताना लिहायला सुरुवात केली. मागच्या महिन्यात सावित्रीबाई फुले यांच्या अहमदनगर इथल्या शिक्षिका असलेल्या अमेरिकन मिशनरी सिंथिया फरारबाई यांच्यावर लेख लिहिला.

निरोप्या मासिकावर मी सातत्याने अनेक ठिकाणी, मी काम केलेल्या इंडीयन एक्स्प्रेस, टाइम्स ऑफ इंडिया वगैरे दैनिकांत लिहित आलो आहे. निरोप्याच्या शंभरहून अधिक वर्षांच्या कालखंडातील कितीतरी माहितीपूर्ण लेख माझ्या संग्रही आहेत. त्यातून माझ्या तीनचार इंग्रजी - मराठी पुस्तकांसाठी मजकूर मिळाला होता.

जर्मन फादर जोसेफ स्टार्क हे 'निरोप्या'चे बावीस वर्षे सर्वाधिक काळ संपादक होते. त्यानंतर फादर प्रभुधर (दुसरे भारतीय संपादक) यांनी संपादकपद बारा वर्षे सांभाळले. कराडला त्यांच्याकडे मी जेसुइट प्रिनॉव्हिस असताना ते म्हणायचे "कामिल, तू लवकर फादर हो म्हणजे मी संपादकपदातून लगेच मोकळा होईन."

फादर प्रभुधर आपल्या संपादकियाचा शेवट 'ख्रिस्तार्पणमस्तु ' या शब्दाने करत. ,"नका येऊ रागा, निरोप्या मी दीन, आले तिकडूनी तेचि बोले" या रेव्हरंड नारायण वामन टिळक यांच्या पंक्ती हे ,*निरोप्या"चे अनेक वर्षे ब्रीदवाक्य होते.

Happy 121 anniversary

1903-2023

 `टाइम्स ऑफ इंडिया'तली पान एकची पहिली बायलाईन

टाइम्स ऑफ इंडियाने २००० साली पुण्यात नव्यानेच स्वतंत्र आवृत्ती सुरु केल्यानंतर तेथे महाराष्ट्र पानाची जबाबदारी सांभाळण्यासाठी `इंडियन एक्सप्रेस'मधून माझी निवड करण्यात आली होती. अभय वैद्य आणि निवासी संपादक शेरना गांधी यांनी माझी यासाठी निवड केली होती. अहमदनगर जिल्हा म्हणजे अहमदनगर, शिर्डी आणि श्रीरामपूर वगैरे परिसरात आणि सोलापूर, सातारा, कोल्हापूर आणि सांगली जिल्ह्यांत पोहोचणाऱ्या या खास म्हाफुसिल आवृत्तीतील महाराष्ट्र पान असलेल्या पान दोनला सर्व मजकूर पुरवण्याची माझी जबाबदारी होती.

टाइम्स ऑफ इंडिया'च्या जुळ्या भावंडाच्या म्हणजे `महाराष्ट्र टाइम्स'च्या पश्चिम महाराष्ट्रातील स्थानिक बातमीदारांनी फॅक्सवर पाठवलेल्या मराठी बातम्यांचे मी भाषांतर करुन आणि वृत्तसंस्थांच्या बातम्यांनी हे पूर्ण पान भरले जायचे. सांगलीचे रविंद्र दफतरदार, कोल्हापुरचे प्रभाकर कुलकर्णी, सोलापूरचे रजनीश जोशी आणि शिर्डीचे ताराचंद म्हस्के यांच्याकडून रोज बातम्यांचा रतीब यायचा.

अधूनमधून मी स्वतंत्र म्हणजे माझ्या बायलाईनच्या बातम्याही लिहित असायचो.

तर त्यादिवशी मी माझा एक मजकूर न्यूज डेस्ककडे सोपवून झाल्यावर ''पान दोनसाठी एडिटिंग करण्यासाठी अजूनही काहीच स्टोऱ्या नाही'' असे आपले दोन्ही हात वर उंचावून उपसंपादक संजय पेंडसे याने मोठ्याने सांगितले. मी त्याच्याकडे प्रश्नार्थक नजरेने पाहिले असता माझा तो मजकूर आतल्या पानासाठी नसून पान एकच्या अँकरची ती बातमी आहे असे तो म्हणाला.

''बातमीचा पहिला पॅरा वाचताच ती पान एकचे मॅटर आहे हे कळाले , इट इज अ पेज वन मटेरियल ! पण एडिट मिटिंगमध्ये काय होते ते पाहू,'' असे तो म्ह्टल्यावर पान दोनसाठी मी दुसरे मजकूर तयार करू लागलो.

पत्रकारितेत तोपर्यंत दोन तपांहून अधिक काळ घातलेले असल्याने मी मनातल्या मनात संजय पेंडसेच्या न्यूज सेन्सबद्दल कौतुक केले.

आणि अखेर संजय म्हणाला होता तसेच झाले. 'टाइम्स ऑफ इंडिया'मध्ये दाखल झाल्यानंतर पान एकवर प्रसिद्ध झालेली माझी ती पहिली बातमी.

त्याकाळात टाइम्स ऑफ इंडियात डेस्कवर काम करणाऱ्या उपसंपादकाने व इतरांनी पान एकसाठी बायलाईनची बातमी लिहिल्यास उत्तेजनार्थ वाढिव दिडशे रुपये पगारासोबत मिळायचे. शिवाय फोटोसाठी पन्नास रुपये वेगळे ! या वाढिव मानधनाऐवजी टाइम्स ऑफ इंडिया'च्या पान एकवर बायलाईनची बातमी छापून येण्याचे अधिक अप्रूप होते.

काय होती ती पान एकची बातमी ?

Marathi monthly Niropya enters 100th year

Camil Parkhe,TNN | Dec 26, 2002

''पुणे: एका जर्मन जेसुईट फादरांनी अहमदनगर जिल्ह्यातील एका आडवळणाच्या खेड्यात - राहुरीजवळच्या वळण या गावात - १९०३ साली सुरु केलेल्या मराठी मासिकाने 'निरोप्या'ने आज मराठी नियतकालिकांत एक वैशिष्ठपूर्ण स्थान मिळविले आहे. पुणे शहरातून प्रकाशित होत असलेले हे मासिक शतक पूर्ण केलेल्या मराठीतील काही अगदी मोजक्या नियतकालिकांपैकी आहे.

या मासिकाचे संस्थापक-संपादक फादर हेन्री डोरींग यांची नंतर पुण्याचे बिशप आणि काही काळ जपानमधील हिरोशिमा शहरात व्हिकर अपोस्तोलिक म्हणून नेमणूक झाली होती.''

टाइम्स ऑफ इंडियाच्या पुणे आवृत्तीत २६ डिसेंबर २००२च्या अंकात म्हणजे ख्रिसमसच्या दुसऱ्या दिवशी ही बातमी प्रसिद्ध झाली. टाइम्सच्या आर्किव्हमधून आजही ही बातमी वाचता येते.

या बातमीबरोबर बिशपमहोदयांचा अर्धा कॉलम रंगीत फोटोही छापण्यात आला होता. टाइम्स ऑफ इंडियाने पान एक आणि शेवटचे पान रंगीत छापण्यास त्यावेळी नुकतीच सुरुवात केली होती.

( माझ्या इतर बायलाईनच्या अनेक बातम्यांप्रमाणे याही बातमीचे कात्रण मी आजही जपून ठेवले आहे. इतरांच्या दृष्टीने ही जीर्ण झालेली कात्रणे तद्दन रद्दी असली तरी फ्लॅटच्या माळ्यावर मी ती ठेवली आहेत. )

वृत्तपत्रीय जगतात विविध पानांच्या पानांच्या वेगवेगळ्या ढंगात लिहिल्या जातात. त्यातही कुठली बातमी आपल्या वाचकांना आवडेल याचे काही खास निकष असतात. उदाहरणार्थ, व्हॅलेंटाईन डे निमित्त पुणे जिल्ह्यातील मावळ तालुक्यात होणाऱ्या गुलाबाच्या उत्पादनाची आणि युरोपला निर्यात होणाऱ्या फुलांच्या मी दिलेल्या बातम्या दरवर्षी महाराष्ट्र हेराल्ड- नंतर सकाळ टाइम्स या इंग्रजी दैनिकात कायम पान एकवर अँकर म्हणून वापरल्या जातात. या काळात दैनिकाचे संपादक बदलले तरी व्हॅलेंटाईन डे च्या विशिष्ट शैलीत लिहिलेल्या ह्या बातम्या पान एकवरच अँकरच्या जागा पटकावत असत !

टाइम्स ऑफ इंडिया'त त्या दिवशी पान एकवर छापून आलेल्या माझ्या त्या पहिल्या बायलाईनचे कारण म्हणजे जर्मन असलेल्या बिशप डोरींग यांचे मराठी पत्रकारितेतील आणि मराठी भाषेतील महत्त्वाचे योगदान.

'निरोप्या' या मासिकाने मराठीतल्या अजूनही हयात असलेल्या नियतकालिकांत अगदी वरचा क्रमांक मिळवलेला आहे.

मराठी पत्रकारितेचा इतिहास १८३२ साली बाळशास्त्री जांभेकरांनी सुरु केलेल्या `दर्पण' पासून सुरु होतो. त्यानंतर सुरु झालेली अनेक मराठी नियतकालिके अल्पजीवी ठरली. शतकायुषी असून आजही प्रसिद्ध होणाऱ्या काही मोजक्या मराठी नियतकालिकांत १८८१ सालापासून लोकमान्य टिळकांच्या 'केसरी' चा समावेश होतो. मात्र यापैकी बहुतेक नियतकालिके ऑक्सिजन वा व्हेंटिलेटरवर तग धरुन आहेत.

या एप्रिल २०२२ महिन्यात निरोप्याने ११९ वर्षे पूर्ण करुन १२० व्या वर्षांत पदार्पण केले आहे. या मासिकाच्या रंगीत पानभर जाहिराती पाहून या नियतकालिकाने आर्थिकदृष्ट्या चांगलेच बाळसे धरले आहे येऊ लक्षात येते.

स्थापनेपासून म्हणजे १९०३ पासून 'निरोप्या' हे मासिक सोसायटी ऑफ जिझस (जेसुईट्स) वा येशूसंघीय फादरांच्या संस्थेतर्फे चालविले जाते. पुण्याचे दुसरे बिशप म्हणून डोरींग यांची १९०७ साली नेमणूक झाल्यावर हे मासिक पुण्यातून प्रसिद्ध होऊ लागले. पोपमहाशयांना भेटण्यासाठी बिशप डोरींग रोमला गेले आणि पहिले महायुद्ध सुरु झाले. ते जर्मन असल्यामुळे ब्रिटिश भारतात त्यांचे परतणे अवघड झाले. कारण जर्मनी व इंग्लंड ही शत्रुराष्ट्रे होती. याकाळात डोरींग यांची जपानमध्ये हिरोशिमाचे आर्चबिशप पदावर व्हिकर अपोस्तोलिक म्हणून नेमणूक झाली. आता त्यांना आर्चबिशप पदावर बढती मिळाली होती. त्यांच्या अनुपस्थितीत `निरोप्या'चे प्रकाशन थांबले.

महायुद्धाच्या समाप्तीनंतर डोरींग आपल्या कर्मभूमीत पुण्याला १९२६ साली परतले. पुणे धर्मप्रांत मुंबई-नागपूरप्रमाणे आर्चडायोसिस नसला तरी त्यांचे आर्चबिशप हे वैयक्तिक सन्मानपद म्हणून कायम राहिले. वसईचे सद्याचे प्रमुख आर्चबिशप फेलिक्स मच्याडो यांच्याबाबतीत असेच आहे, नाशिक धर्मप्रांताचें बिशप म्हणून नेमणूक होण्याआधीच व्हॅटिकन सिटीत असताना त्यांना आर्चबिशप पद मिळाले होते, ते पद आता कायम राहिले आहे

आर्चबिशप डोरींग यांनी याकाळात बंद पडलेल्या आणि आपले अपत्य असलेल्या ‘निरोप्या’ मासिकाचे १९२७ साली पुनरुज्जीवन केलं. तेव्हापासून आजतागायत ‘निरोप्या’चं प्रकाशन (अलिकडचा कोरोना काळाचा अपवाद वगळता) अखंडितपणे चालू आहे.

पुण्यातल्या रामवाडी इथल्या आंतरराष्ट्रीय पातळीवरच्या पेपल सेमिनरीचे रेक्टर असलेले फादर भाऊसाहेब संसारे हे जेसुईट धर्मगुरु निरोप्याचे आताचे संपादक आहेत. नारायण पेठेत स्नेहसदन येथे निरोप्याचे कार्यालय आहे.

.

ब्रिटिश जेसुईट फादर थॉमस स्टीफन्स लिखित महाकाव्य 'ख्रिस्तपुराण' हे मराठीतील पहिलेवहिले मुद्रित साहित्य. हे मराठी महाकाव्य पोर्तुगीजांच्या ताब्यातील गोव्यात १६०४ साली रोमन लिपीत छापले गेले, कारण त्यावेळी देवनागरी छपाई साठी लागणारे तंत्रज्ञान विकसित झाले नव्हते. या 'ख्रिस्तपुराणा'तील काही भाग रोमन लिपीतून देवनागरी लिपीत छापण्याचे श्रेय आर्चबिशप डोरींग यांच्याकडेच जाते.

मात्र संपूर्ण ख्रिस्तपुराण रोमन लिपीतून देवनागरीत आणण्यास १९५६ साल उजाडले. लिप्यांतराचे हे महत्त्वाचे काम अहमदनगरच्या प्राध्यापक शांताराम बंडेलू यांनी आणि पुण्याच्या य. गो. जोशींच्या `प्रसाद प्रकाशना'ने केले.

निवृत्त आर्चबिशप डोरींग यांचे १९५१ साली वयाच्या ९४ व्या वर्षी निधन झाले. त्यांची कबर वा समाधी पुण्यातील सेंट पॅट्रिक कॅथेड्रलच्या अल्तारापाशी म्हणजे वेदीपाशी आजही आहे. चर्च किंवा कॅथेड्रल मध्ये समाधीचा हा मान हा फक्त बिशप, कार्डिनल अशा वरीष्ठ धर्माचार्यांनाच मिळतो.

व्हॅटिकन सिटीतले सेंट पिटर्स बॅसिलिका ही पहिले पोप आणि येशू ख्रिस्ताच्या बारा शिष्यांपैकी एक असलेल्या सेंट पिटर याच्या कबरीवर बांधली आहे. या चर्चच्या भव्य संग्रहालयातच अनेक पोप चिरनिद्रा घेत आहेत,. या भव्यदिव्य सेंट पिटर्स बॅसिलिकाला भेट देण्याचा मला योग आला याचा आजही आनंद वाटतो

आर्चबिशप डोरींग यांच्या समाधीवरील शिलालेख आर्चबिशपांच्या विविध क्षेत्रातील कामगिरीविषयी माहिती देतोो. परंतु,`निरोप्या'चे संस्थापक-संपादक म्हणून अथवा मराठी पत्रकारितेतील त्यांच्या योगदानाबद्द्ल ह्या शिलालेखात उल्लेख नाही.

मी लिहिलेल्या `ख्रिस्ती मिशनरीचे योगदान' या मराठी (सुगावा प्रकाशन ) आणि इंग्रजी (गुजरात साहित्य प्रकाश - २००३) या पुस्तकात आर्चबिशप हेन्री डोरींग यांच्यावर एक प्रकरण आहे.

आणि आता ही मन कि बात .

निरोप्या'विषयी मला विशेष आत्मियता असण्याचे एक कारण म्हणजे माझा पहिला लेख आणि पहिली बायलाईन याच मासिकात १९७० च्या दशकात मी श्रीरामपुरात शाळेत शिकत असताना प्रसिद्ध झाली. वि स. खांडेकरांच्या 'ययाती' कादंबरीच्या रुपाने मराठी भाषेला पहिला ज्ञानपीठ पुरस्कार मिळाला, त्याविषयी १९७४ साली `निरोप्या'त माझा पन्नासेक शब्दांचा लेख प्रसिद्ध झाला, ती माझी पहिली बायलाईन.

त्यावेळी भविष्यात पत्रकार म्हणून लिखाण हाच माझा पोटापाण्याचा व्यवसाय असेल याची मी कल्पनाही केली नव्हती.

Vidrohi writer Satyavan Namdeo Suryawanshi (Marathi)

JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO, H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

16) {dÐmohr gm{hpË`H$, g§nmXH$ gË`dmZ gy`©d§er§

Amnë`m H$V¥©ËdmZo _amR>r gm{hË`mV Am{U g_mOOrdZmV Amnë`m nmD$bIwUm _mJo R>odUmè`m {¼ñVr gm{hpË`H$m§_Ü`o \$mXa Wm°_g ñQ>r\$Ýg, {dë`_ H°$ar, ~m~m nX_ZOr, n§{S>Vm a_m~mB©, aoìh. Zmam`U dm_Z {Q>iH$, aoìh. ZriH§$R>emór Jmoao dJ¡a|Mm g_mdoe hmoVmo. `m ì`º$s¨Mr na§nam gË`dmZ Zm_Xod gy`©d§etZr {dgmì`m eVH$mÀ`m CÎmamYm©V AJXr g_W©[aË`m nwT>o Mmb{dbr. gd©gmYmaU {¼ñVr g_mOmÀ`m {ZpîH«$`, em§VVm{à` Am{U Hw$R>ë`mhr à{VHy$b n[apñWVrV PJS>m Z H$aVm OwidyZ KoÊ`mÀ`m _mZ{gH$Voer {dg§JV Ago gy`©d§er§Mo ~§S>Imoa, AmH«$_H$ e¡brMo ì`º$s_Ëd hmoVo. {d{dY àg§Jr dmXJ«ñV R>aVrb Aem ^y{_H$m KoD$Z Ë`m§Zr Amnbo doJionU {gÜX Ho$bo. gy`©d§erÀ`m boIUrMm, dH¥$ËdmMm Am{U Ë`m§À`m ~hþ{dY T>§Jm§À`m ì`{º$_ËdmMm _amR>r X{bV {¼ñVr g_mOmVrb Vê$U {nT>rda \$ma _moR>m à^md nS>bm. AmO `m g_mOmVrb {d{dY joÌm§V H$m`©aV AgUmè`m AZoH$ ì`º$s gy`©d§etMo ho F$U AJXr _moH$ù`mnUo _mÝ` H$aVmV.

gy`©d§etMo 'AJm Oo H$pënbo Zmhr' ho AmË_M[aÌ gZ 1975 gmbr à{gÜX Pmbo. _amR>r gm{hË`mVrb X{bV AmË_H$WZm§À`m _m{bHo$Vrb ho n{hboM AmË_H$WZ åhUmdo bmJob. AmnU {¼ñVr Agbmo Var nydm©l_rMo _hma OmVrVrb Agë`m_wio C?d{U©` Amnë`mbm _hma åhUyZM dmJ{dbo OmV Agm VH«$marMm gya gy`©d§etZr `m AmË_M[aÌmV bmdbm Amho Ago S>m° dmgwXod _wbmQ>o `m§Zr 'X{bVm§Mr AmË_H$WZo' `m nwñVH$mV åhQ>bo Amho. gy`©d§etÀ`m AmË_M[aÌmZ§Va VrZ dfmªZr åhUOo 1978 À`m {S>g|~amV X`m ndma `m§Mo '~bwV§' Am{U 1979 À`m OmZodmarV à. B©. gmoZH$m§~io `m§Mo 'AmR>dUtMo njr' hr AmË_H$WZo à{gÜX Pmbr. 1

gy`©d§etÀ`m gm{hpË`H$ H$ma{H©$XrMm gwê$dmVrMm H$mi _w§~B©V Jobm, `mM H$mimV Ë`m§À`m nwñVH$m§Zm amÁ` Am{U H|$Ð gaH$maMr nm[aVmofHo$ {_imbr. _mÌ X{bV {¼ñVr g_mOmV Am{U ~hþg§»` g_mOmV Ë`m§Mo VoO Viny bmJbo Vo Ë`m§Zr 'AmnU' gmám{hH$mÀ`m g§nmXH$nXmMr Pyb MT>{dë`mZ§Va Am{U Amnë`m Img e¡brV H$sV©Zo gmXa gwê$ Ho$br Voìhm. 'AmnU' gmám{hH$mÀ`m _mÜ`_mVyZ Ë`m§À`m boIUrMr Am{U H$sV©ZmÀ`m _mÜ`_mVyZ Ë`m§À`m dmUrMr VmH$X Voìhm gdm©À`m bjmV Ambr. `oeyg§{K`m§V\}$ Mmb{dbo OmUmao ho gmám{hH$ 1970À`m gw_mamg Ë`mH$mimVrb 'gmo~V', 'ñdamÁ`' '_m{_©H$' , '{ddoH$' Aem _amR>rVrb àñWm{nV {Z`VH$m{bH$m§er ñnYm© H$aV hmoVo ho {deof. `m_mJo gy`©d§erMr YmaXma boIUr Am{U g§nmX{H$` H$m¡eë` H$maUr^yV hmoVo ho {ZpíMV. 'AmnU'Zo H$_mdbobr bmoH${à`Vm Ë`mZ§Va Hw$R>ë`mhr {¼ñVr {Z`VH$m{bH$mbm {_idVm Ambr Zmhr.

EH$ XeH$mhÿZ H$_r H$mi Am`wî` bm^boë`m 'AmnU' gmám{hH$mMo gd© A§H$ nwÊ`mVrb 'ñZohgXZ' `m `oeyg§Kr` g§ñWoÀ`m J«§Wmb`mV B{Vhmgg§emoYH$m§gmR>r OnyZ R>odÊ`mV Ambo Amho. gy`©d§er§Mo g§nmXH$s` H$m¡eë`, {dÛÎmm Am{U X{bV d Cno{jV g_mOKQ>H$m§{déÜX Pmboë`m AÝ`m`m{dê$ÜX bT>Umar Ë`m§Mr AmH$_«H$ boIUr OmUyZ KoÊ`mgmR>r ho A§H$ MmiyZ nmhm`bmM hdo.

'_wÔB© bmI ~wam Mmho Vmo Š`m hmoVm ho/ dhr hmoVm h¡ Omo _§Owao IwXm hmoVm h¡/'' hm eoa ~«rXdmŠ` åhUyZ AJXr R>iH$nUo {_adUmè`m 'AmnU' gmám{hH$mZo X{bV {¼ñVr g_mOmÀ`m Vê$U _§S>irda \$ma _moR>m à^md Q>mH$bm. 'AmnU' _Ü`o 'Zma~m {bìhVmo`' `m gXam{edm` 'ho amï´>m, _mÂ`m amï´>m' `mgma»`m Ii~i _mOdUmè`m AZoH$ boI_m{bH$m Ë`m§Zr {b{hë`m. `mn¡H$s AZoH$ {bImUm_wio Ë`m§Zm g_mOmVrb H$mhr JQ>m§À`m àjmo^mbm Vmo§S> Úmdo bmJbo. hm àjmo^ EH$Xm AJXr J§^ra Wamda nmohmoMbm Voìhm Va Ë`m§Zm nmo{bg H$moR>S>rVhr EH$XmoZ {Xdg Kmbmdo bmJbo hmoVo.

~m~m nX_ZOr `m§À`mà_mUoM g. Zm. gy`©d§er ho ~hþàgd gm{hpË`H$ hmoVo.gm{hË`, nÌH$m[aVm, dH¥$Ëd, AÜ`mËå`, X{bV gm{hË` Am{U gm_m{OH$ Midi `m_Ü`o gy`©d§er `m§Zr \$ma _moR>o `moJXmZ Ho$bo. _amR>r {¼ñVr gm{hË` g§_obZmMo Am{U X{bV {¼ñVr gm{hË` g§_obZmMo AÜ`jnX Ë`m_wio Ë`m§À`mH$S>o AJXr MmbVM Ambo. nwÊ`mV 1972 gmbr ^aboë`m _amR>r {¼ñVr gm{hË` g§_obZmÀ`m Amnë`m AÜ`jr` ^mfUmV gy`©d§etZr {¼ñVr g_mOmZo BVa X{bV KQ>H$m§er, Aëng§»` g_mOmer EH$s H$amdr Agm Ë`mdoir AË`§V H«$m§VrH$maH$ dmQ>Umam {dMma _m§S>bm. Ë`mZ§Va OdiOdi XmoZ XeH$m§Zr aoìh AaqdX nr. {Z_©i `m§Zr X{bV {¼ñVr g_mOmMo Am§~oS>H$ar Midirer ZmVo OwidyZ ho ho {dMma àË`jmV AmUbo. gy`©d§erà_UoM AaqdX {Z_©i ho _amR>r X{bV {¼ñVr g_mOmVrb EH$ _hÎdmMo ì`º$s_Ëd. gy`©d§er Am{U {Z_©i `m XmoKm§Zrhr _amR>r X{bV {¼ñVr g_mOmbm _hmamï´>mVrb nwamoJm_r Am{U X{bV MidirV AmUÊ`mMo EH$ AË`§V _hÎdmMo H$m`© Ho$bo. Ë`mÀ`m `m à`ËZmbm AmO _moR>çm à_mUmV `e Amë`mMo {XgV Amho.

{Z_©i ~aoM df} _hmamï´>m~mhoa hmoVo. Ë`mH$mimV 'AmnU' Mo g§nmXH$ `m ZmË`mZo g_mOmV ^aS>ë`m OmUmè`m AZoH$ Xwb©{jV KQ>H$m§Mo, X{bV Am{U Aëng§»` g_mOmÀ`m àíZm§Zm gy`©d§etZr dmMm \$moS>br hmoVr. _hmamï´>mV naVë`mZ§Va {Z_©i `m§Zr ãb°H$ {W`m°bm°OrÀ`m YVuda X{bV {b~aoeZ {W`m°bm°OrMm (X{bV _wº$s B©ídakmZ) àgma gwê$ Ho$bm. {Z_©i `m§Zr gwê$ Ho$boë`m ñdV§Ì _amR>r X{bV {¼ñVr gm{hË` g§_obZmMo gy`©d§er Xwgao AÜ`j hmoVo. XwX¡dmZo {Z_©i `m§Zm _hmamï´>mV Amnbo H$m`© H$aÊ`mg \$ma H$_r H$mi bm^bm. X{bV {¼ñVr Midi _hmamï´>mV Mm§Jbo _yi Yê$ bmJbr AZ 1995 gmbr {Z_©i `m§Mo {ZYZ Pmbo. X{bV {¼ñVr MidirMm EH$ _moR>m AmYmaM Zm{hgm Pmbm. Ë`mZ§Va nmM dfmªZ§Va gy`©d§etMohr {ZYZ Pmbo.

gy`©d§etZr _moR>çm à_mUmV b{bV gm{hË`mMr {Z{_©Vr Ho$br. Am{W©H$ H$maUm_wio 'AmnU' ~§X nS>bm Am{U gy`©d§etÀ`m hmVmVrb EH$ _moR>o Aó Jobo. `m gmám{hH$mMo ApñVËd g§në`m_wio g§nyU© _amR>r {¼ñVr g_mOmMo _moR>o ZwH$gmZ Pmbo. `mMo H$maU `m {Z`VH$m{bH$m_wio `m g_mOmÀ`m à~moYZmgmR>r Am{U gm{hË`mgmR>r EH$ _moR>o ì`mgnrR> {_imbo hmoVo. 'AmnU'Mo àH$meZ nwT>rb µH$mhr H$mi Mmby am{hbo AgVo Va X{bV {¼ñVr g_mOmÀ`m dmQ>Mmbrg àoaUm {_imbr AgVr Am{U `m g_mOmÀ`m AmOÀ`m Am{W©H$, gm_m{OH$ Am{U amOH$s` pñWVr_Ü`o Iyn àJVr Pmbr AgVr..

gy`©d§etZr `m gmám{hH$mVyZ X{bV {¼ñVr g_mOmVrb AZoH$ boIH$m§Zm CÎmoOZ {Xbo. Amnë`m boIH$m§Zm _mZYZ XoUmao gy`©d§er Ë`mH$mimVrb EH$ AndmXmË_H$ g§nmXH$ hmoVo. AmOgwÜXm AZoH$ {Z`VH$m{bHo$ hr àWm nmiV Zmhr. _r emioV {eH$V AgVmZm gy`©d§etZr _wbm§gmR>r Agboë`m gXamV _mÂ`m XmoZ bKwH$Wm à{gÜX Ho$ë`m hmoË`m Am{U Ë`m~Ôb àË`oH$ doir nmM ê$n`m§Mo _mZYZ _bm _ZrAm°S>©aZo nmR>dyZ {Xbo `mMo _bm AOyZhr Aàyn dmQ>Vo. _mÂ`m nÌH$m[aVoMr AàË`j gwê$dmV Aem àH$mao 'AmnU' nmgyZ Pmbr. _mÂ`mà_mUoM AZoH$ {¼ñVr boIH$ `m~m~VrV gy`©d§er§Mo H$m`_ F$Ur AmhoV.

'AmnU' gmám{hH$mVyZ gy`©d§etÀ`m {dMmam§Mr, {dÛÎmoMr Am{U ~§S>Imoa àd¥ÎmrMr _bm AmoiI Pmbr hmoVr.

_mÌ `m AmXaUr` ì`º$sbm ì`{º$JV[aË`m _bm H$Yrhr ^oQ>Vm Ambo Zmhr dm Ë`m§À`m Ë`m JmOboë`m H$sV©ZmMm EH$Xmhr AZw^d KoVm Ambo Zmhr `mMr _bm Zoho_rM I§V dmQ>Vo. embo` {ejUmZ§Va _mPo dmñVì` _hmamï´>m~mhoa Jmoì`mV Voam df} hmoVo ho Ë`m_mJMo EH$ H$maU. Ë`m§À`m {ZYZmnydu EH$ df© AmYr nwÊ`mV Ë`m§Mm gËH$ma Pmbm Voìhm Ë`m§Mo AJXr n{hë`m§XmM Xe©Z KoÊ`mMm `moJ Ambm. _mÌ ~mV_r XoÊ`mgmR>r _bm d¥ÎmnÌmÀ`m H$m`m©b`mV Vm~S>Vmo~ Om`Mo Agë`mZo Ë`m§À`mer ~mobÊ`mMr g§Yr {_imbr Zmhr. Ë`m{Xder Ë`m§Mm _w¸$m_ nwÊ`mVM 'ñZohgXZ'bm hmoVm Am{U Xwgè`m {Xder Vo Zm{eH$bm naVbo. _mÌ ho _bm Z§Va H$imbo Voìhm Ë`m§À`mer g§dmX H$aÊ`mMr EH$ _moR>r g§Yr _r J_mdbr `mMo _bm Iyn hr dmB©Q> dmQ>bo. Ë`mZ§Va bdH$aM Ë`m§À`m {ZYZmMr ~mV_r 'Q>mBåg Am°\$ B§{S>`m'V àH$m{eV H$aÊ`mMm _mÂ`mda àg§J Ambm.

'AmnU' ~§X nS>ë`mZ§Vahr gy`©d§etZr Amnbr boIUr Imbr R>odbr Zmhr. Ë`mZ§Va Ë`m§Zr AZoH$ nwñVHo$ Ë`m§Zr {b{hbr. _hmamï´>mÀ`m {d{dY ^mJm§V H°$Wmo{bH$ Am{U àmoQ>oñQ>§Q> n§{W`m§gmR>r H$sV©Zo Ho$br. {¼ñVr g_mOmÀ`m AZoH$ g^mg§_obZm§V Ë`m§Mr EH$ à_wI ì`º$s åhUyZ CnpñWVr Agm`MrM. X{bV {¼ñVr g_mOmZohr Amnë`m `m Á`oð> gm{hpË`H$mMm ^anya _mZgÝ_mZ Ho$bm. {¼ñVr gm{hË` g§_obZmMo XmoZXm Am{U X{bV {¼ñVr gm{hË` g§_obZmMo EH$Xm Ë`m§Zr AÜ`jnX ^yf{dbo. {¼ñVr g_mOmVrb H°$Wmo{bH$ Am{U àmoQ>oñQ>§Q> `m XmoZ n§{W`m§_Ü`o _Zmo{_bZ OwidÊ`mMo _hÎdmMo H$m_ Ë`m§Zr Ho$bo. `m XmoÝhrhr n§{W`m§_Ü`o Ë`m§Zm AmXamMo ñWmZ {_imbo hmoVo. Am`wî`mÀ`m AIoarg Ë`m§Mr aoìh AaqdX {Z_©i, àm {dbmg dmK, Cfm dmK `m§À`mgma»`m X{bV MidirVrb ZoË`m§~amo~a OdirH$ {Z_m©U Pmbr hmoVr.

gy`©d§erZr OdiOdi XmoZeo nwñVHo$ {b{hbr. Ë`m_Ü`o H$mX§~è`m, d¡Mm[aH$ {bImU, AmÜ`mpË_H$ nwñVHo$, AmË_M[aÌ, M[aÌo, g§emoYZna {bImU dJ¡ao§Mm g_mdoe hmoVmo.2 Ë`m{edm` 'AmnU' Am{U BVa {d{dY {Z`VH$m{bµH$m§V Ë`m§Zr _moR>çm à_mUmV {b{hbo. 'AmnU' gmám{hH$mV 'Zma~m {bìhVmo`' `m gXamVyZ Cno{jV X{bV g_mOmVrb AZoH$ ì`{º${MÌo Ë`m§Zr a§J{dbr. g_mOmVrb {d{dY Cno{jV ì`º$s¨da {bImU H$ê$Z AmnUM X{bV gm{hË`mMr gwê$dmV Ho$br Agm gy`©d§erMm Xmdm hmoVm, _mÌ ho lo` Amnë`mbm {Xbo OmV Zmhr `mMr I§V Ë`m§Zr AZoH$Xm ì`º$ Ho$br hmoVr.3 Ë`m§À`m `m Xmì`mV {H$VnV VÏ` Amho ho _amR>r gm{hË`mÀ`m Aä`mgH$m§Zr nmhm`bm hdo.

gy`©d§etÀ`m g_J« gm{hË`mMo _yë`_mnZ Am{U g_rjm AmOn`ªV Pmbobo Zmhr. Vgo Pmë`mg `m gm{hpË`H$mMo loð>Ëd Z¸$sM {gÜX hmoB©b. Ho$ed grVmam_ H$èhmS>H$a `m§Zr ~m~m nX_ZOr `m§À`mda nrEMS>r nXdrgmR>r à~§Y {bhÿZ EH$ ì`º$s Am{U gm{hpË`H$ åhUyZ nX_ZOr `m§Mo _yë`_mnZ Ho$bo. AemMàH$mao gy`©d§erÀ`m gm{hË`mdahr nrEMS>rgmR>r à~§Y {b{hÊ`mgmR>r Hw$UrVar nwT>o `m`bm hdo.

g§X^©:

1) S>m° Eb. dm`. Am¡Ma_b, 'Am§~oS>H$ar Midi Am{U h¡Xam~mX g§ñWmZmVrb X{bV _wº$s g§J«m_', àH$meH$: Cfm dmK, gwJmdm àH$meZ, 861/1, gXm{ed noR>, nwUo- 411 030 (àW_md¥Îmr 1997) (nmZ 25 Vo 27)

2) AZ§V bú_U Omoer (g§nmXH$), '_amR>r gmañdV; ( {ÛVr` I§S>), AZ_mob àH$meZ, 683, ~wYdma noR>, nwUo 411 002 (1992), (nmZo 508 Vo 510)

3) gwZrb í`m_gw§Xa AmT>md, 'Y_© {¼ñVmMm, {dMma gm{hË`mMm - eVH$mVrb {¼ñVr gm{hË` g§_obZmÜ`jr` ^mfUo d Ë`mdarb g_rjm', (nmZo 319 Am{U 320)

Centurion Marathi monthly 'Niropya'

JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

15) eVH$dra ' {Zamoß`m ' _m{gH$

'{Zamoß`m'À`m 100 dfmªÀ`m dmQ>MmbrMm AmT>mdm KoUmè`m ' {Zamoß`m: g§nmXH$s` ñn§XZo (1903-2003)' `m nwñVH$mMr {Z{_©Vr hm IamoIa EH$ AmZ§XmMm Am{U A{^_mZmMm `moJ Amho. AmZ§XmMm `moJ AemgmR>r {H$ Ago AmZ§XmMo Am{U A{^_mZmMo jU _amR>r {Z`VH$m{bH$m§À`m B{VhmgmV \$ma Xw{_©i AmhoV. _amR>r d¥ËVnÌm§Mm B{Vhmg ~miemór Om§^oH$am§Zr 1832 gmbr gwê$ Ho$boë`m 'Xn©U' `m {Z`VH$m{bH$mZo gwê$ hmoVmo. gìdmXmoZeo dfmªÀ`m `m B{VhmgmV '{Zamoß`m'bm bm^bobm hm `moJ AmVmn`ªV Ho$di {VZM {Z`VH$m{bH$m§Zm bm^bobm AmhoV. àmoQ>oñQ>§Q> {_eZatZr gwê$ Ho$bobm Am{U AOyZhr àH$m{eV hmoV Agbobm 'kmZmoX`', g_mOgwYmaH$ Jmonmi JUoe AmJaH$a Am{U bmoH$_mÝ` {Q>iH$m§Zr gwê$ Ho$bobm ' Ho$gar' Am{U '{Zamoß`m' hr Vr VrZ {Z`VH$m{bHo$. `mn¡H$s e§^ar Amobm§S>bobm '{Zamoß`m' AOyZhr Vê$UmB©VM Amho `m~Ôb Hw$UmMo Xw_V Zgmdo.

'{Zamoß`m'Mm B{Vhmg åhUOoM EH$m AWm©Zo Ah_XZJa {OëømVrb X{bV {IñVr g_mOmMm B{Vhmg Ago '{Zamoß`m'Mo g§nmXH$ \$mXa Á`mo. _m. {nR>oH$a `m§Zr O`§V Jm`H$dmS> `m§Zr {b{hboë`m ' {Zamoß`m: g§nmXH$s` ñn§XZo (1903-2003)' `m nwñVH$mÀ`m àñVmdZoV åhQ>bo Amho.1 '{Zamoß`m' OÝ_mbm Ambm Voìhm _hmamï´>mV Am{U ^maVmV d¥ÎmnÌo ZwH$VrM Hw$R>o OÝ_mbm `oV hmoVr, Ë`mn¡H$s AZoH$m§À`m Z{e~r ~mb_¥Ë`yM {b{hbm hmoVm. `mM H$mimV Ah_XZJa, Am¡a§Jm~mX, Zm{eH$ `m {Oëøm§À`m n[agamV EH$ doJimM g_mO, _amR>r X{bV {¼ñVr g_mO, CX`mg `oV hmoVm. _amR>r ^mfoMo OwOw~r kmZ Agboë`m naXoer Y_©Jwê§$À`m g§nmXH$ËdmImbr ' {Zamoß`m' MmMnS>V nwT>o nmD$b Q>mH$V hmoVm, Am{U Ë`mMo ~moQ> Yê$Z ~më`mdñWoV Agbobm X{bV {¼ñVr g_mO hiyhiy C^m amhÊ`mMm à`ËZ H$aV hmoVm. ho dmñVì` bjmV KoVbo åhUOo `m H$mimV '{Zamoß`m' VyZ àJë^ åhUVm `oB©b Aem ñdê$nmMo gm{hË` H$m {Z_m©U Pmbo Zmhr AWdm ñWm{ZH$ boIH$m§Mr na§nam H$m {Z_m©U Pmbr Zmhr `mMo CÎma {_iVo.

\$mXa à^wYa `m§Zr 1971À`m OmZodmarV ' {Zamoß`m 'Mo g§nmXH$ åhUyZ gyÌo hmVr KoB©n`ªV ho _m{gH$ Ho$di Ah_XZJa, Am¡a§Jm~mX Am{U Zm{eH$ {OëømVrb Y_mªV[aV X{bV {¼ñVr g_mOmnwaVoM _`m©{XV am{hbo hmoVo. \$mXa à^wYa `m§Zr nwÊ`mVrb S>r Zmo{~br H$m°boOmV VÎdkmZ {eH$Umè`m ~«Xam§Zm EH$XmoZ dfmªgmR>r ghmæ`H$ g§nmXH$ åhUyZ Zo_UyH$ H$ê$Z Ë`m§Zm {b{hVo Ho$bo. ho gd© ~«Xa dgB© n[agamVrb hmoVo Am{U Ë`m_wio VoìhmnmgyZ '{Zamoß`m' Ah_XZJa Am{U nwUo {OëømMr hÔ nma H$ê$Z H$moH$UmVrb R>mUo {OëømVrb dgB©Vrb dmMH$m§n`ªV nmohmoMbm. `mAmYrM dgB©V 'gwdmVm©' _m{gH$ gwê$ Pmbo hmoVo. AmO `m XmoÝhr _m{gH$m§Zr Amnmnë`m {Oëøm§À`m ^m¡Jmo{bH$ gr_m nma H$ê$Z EH$_oH$m§À`m dmMH$joÌm§V A{VH«$_U Ho$bo AmhoM. J§_VrZo Agohr åhUVm `oB©b {H$ ho A{VH«$_U AmVm Va g§nmXH$s` nmVirdahr nmohmoMbo Amho. gÜ`mMo '{Zamoß`m'Mo g§nmXH$ \$mXa {nR>oH$a ho _yiMo dgB©Mo AmhoV, Ë`m{edm` amÁ`mVrb BVa ^mJm§Vrb _amR>r {¼ñVr dmMH$m§n`ªVhr hr _m{gHo$ nmohmoMbr AmhoV. Ago Agbo Var 'gwdmVm©' ho dgB©Vrb {¼ñVr g_mOmMo Am{U '{Zamoß`m' ho Ah_XZJa, nwUo. Am¡a§Jm~mX Am{U Zm{eH$ {OëømVrb X{bV {¼ñVr g_mOmMo _wInÌ AerM Ë`m§Mr Vm|S>AmoiI H$m`_ am{hbr Amho.

e§^a dfmªÀ`m `m H$mimV '{Zamoß`m'Zo H$moUVr _moR>r H$m_{Jar Ho$br Amho Am{U {dgmdo eVH$ nma Ho$ë`mZ§Va EH${dgmì`m eVH$mV `m _m{gH$mMo à`moOZ H$m` Agm àíZ `m {Z{_ÎmmZo CnpñWV hmoUo eŠ` Amho. _amR>r d¥ÎmnÌm§À`m B{VhmgmV 'gË`H$Wo'gmaIu AZoH$ XO}Xma {Z`VH$m{bHo$ H$mimÀ`m àdmhmV ~§X Pmbr. Hw$R>ë`mhr _m{gH$mMo ApñVËd Mmby amhmdo {H$ Zmhr `m~m~VrV dmMH$m§Mr ^y{_H$m \$ma _hÎdmMr R>aV AgVo. AZwXmZ, XoUJr Am{U g~{gS>rÀ`m Am°pŠgOZda hr _m{gHo$ \$ma Va H$mhr H$mi Mmby amhÿ eH$V ZmhrV. AZoH$ àMmar WmQ>mMr {Z`VH$m{bHo$, _m{gHo$ \w$H$Q>mV {_imë`mZo hmVr nS>VmV nm{H$Q> Z CKS>Vm H$Mè`mÀ`m noQ>rV Q>mH$br OmVmV. '{Zamoß`m'Mo Vgo Pmbobo Zmhr.' {Zamoß`m' AOyZ VJ Yê$Z am{hbm Amho `mMo EH$ _hÎdmMo H$maU åhUOo dmMH$mZm Vmo hdm Amho.

haoJmdÀ`m _V_mD$brÀ`m `mÌoV Xadfu ' {Zamoß`m'Mm EH$ ñQ>m°b AgVmo. VoWo '{Zamoß`m'Mr dJ©Ur XoÊ`mg `oUmè`m dmMH$m§~r JXu nm{hbr åhÊmOo _r H$m` åhUVmo Amho `mMr Vwåhm§bm WmoS>r\$ma H$ënZm `oD$ eHo$b. Jobr H$mhr df} _r Am{U '{Zamoß`m'Mo EH$ YS>mYS>rMo H$m`©H$V} `mo. em. Jm`H$dmS> ' {Zamoß`m'Mm hm ñQ>m°b haoJmdÀ`m `mÌoV MmbdV AmhmoV. dJ©Ur Z ^aë`mZo qH$dm dJ©Ur ^ê$Zhr H$mhr H$maUmZo H$mhr dmMH$m§Zm '{Zamoß`m' nmohmoMV Zmhr Aemdoir {MS>boë`m dmMH$m§À`m àjmo^mg Vm|S> XoÊ`mMr doi `oVo. hr AdKS> O~m~Xmar _r VmVS>rZo Jm`H$dmS> `m§À`mH$S>o gmondrV AgVmo. {Z`{_VnUo ' {Zamoß`m' Z {_imë`m~Ôb g§Vmnboë`m `m dmMH$m§H$S>o nm{hbo åhUOo e§^a dfm©§Z§Vahr ho _m{gH$ dmMH$m§Zm hdo Amho `m~Ôb H$mhr g§e` amhV Zmhr.

'{Zamoß`m'À`m A§Va§Jm~Ôb O`§V Jm`H$dmS> `m§Zr `m nwñVH$mV {dñVmamZo {b{hbo Amho.'{Zamoß`m'Zo EH$ ~¥ÎmnÌ åhUyZ Ë`mH$mimV KS>Umè`m _moR>çm gm_m{OH$, amO{H$` KS>m_moS>tMr Zm|X KoVbr Zmhr Ago boIH$mZo Amnë`m `m nwñVH$mV åhQ>bo, Vo IaoM Amho. AJXr '{Zamoß`m' Mo g§ñWmnH$ g§nmXH$ {~en hoZ«r S>moatJ n{hë`m _hm`wÜXm_wio `wamonmV AS>H$bo, {~«{Q>e gaH$maZo Vo O_©Z `m eÌyamï´>mMo ZmJarH$ Agë`mZo Ë`m§Zm ^maVmV naVÊ`mg ~§Xr KmVbr, n{hë`m Am{U Xwgè`m _hm`wÜXm§V AZoH$ {_eZatZm Vwé§Jdmg KS>bm qH$dm ^maVmbm ñdmV§Í` {_imbo Aem ~mVå`mhr `m {Z`VH$m{bH$mV à{gÜX Pmë`m ZmhrV. _mÌ _bm dmQ>Vo {H$ `m~m~V VmËH$mbrZ g§nmXH$m§Zr YmoaUmË_H$ {ZU©` KoVbm hmoVm Ago åhUVm `oUma Zmhr. AmOhr XIb KoÊ`mgma»`m gd©M ~mVå`m ' {Zamoß`m'V `oVmV Ago åhUVm `oUma Zmhr. '{Zamoß`m'À`m boIH$m§Zr Ë`m~Ôb H$mhr {b{hbo Va Vo àH$m{eV hmoVo, AÝ`Wm EImÚm _hÎdmÀ`m KQ>ZoH$S>ohr Xwb©j hmoD$ eH$Vo. BVa _m{gHo$ Am{U {Z`H$m{bH$m§Mo g§nmXH$m§H$S>o AZoH$ boIH$, ghH$mar AgVmV, Ë`m_wio àË`oH$ A§H$mÀ`m _OHw$am§Mo ~aoM {Xdg AmYrM Img {Z`moOZ H$ê$ eH$VmV. {Zamoß`mÀ`m g§nmXH$m§Zm Aem ñdê$nmMr bŠPar ZgVo.

' {Zamoß`m' XO}Xma boIH$dJ© V`ma H$ê$ eH$bm Zmhr Aer EH$ I§V \$mXa {nQ>oH$am§Zr `m nwñVH$mÀ`m àñVmdZoV ì`º$ Ho$br Amho. Ë`mV ~aoMgo VÏ` Amho. '{Zamoß`m' H$Yrhr Ho$di gm{hË`joÌmÀ`m godogmR>r Mmb{dbm OmV ZìhVm. Ë`mMr C{Ôï>o Am{U H$m`©joÌM doJio Amho. Ago Agbo Var AmO _amR>r gm{hË`joÌmV Amnë`m H$V¥©ËdmZo Zmd H$_mdboë`m \$mXa \«$mpÝgg {X{~«Q>m|Mm n{hbm boI '{Zamoß`m'ZoM N>mnbm hmoVm. {dÐmohr gm{hpË`H$ Am{U g§nmXH$ AmMm`© gË`dmZ Zm_Xod gy`©d§er, _amR>r embo` nmR>çnwñVH$mV Á`m§À`m H${dVm§Mm g_mdoe Pmbm Vo g§nV {dídmg Jm`H$dmS> C\©$ H${d {dídmgHw$_ma, H¡$VmZ XmoS>Vr Aem Zm_d§V boIH$-H${d§Zr ' {Zamoß`m'V XrK©H$mi {b{hbo Amho.

'{Zamoß`m'Mo Am{U _mPo AJXr embo` OrdZmnmgyZMo ZmVo Amho 1970À`m XeH$mV `m _m{gH$mMo g§nmXH$ \$mXa à^wYa eãXH$moS>o N>m{nV AgV, `m eãXH$moS>çm§Mr ~amo~a CÎmao XoÊ`mè`m§Mr Zmdo Vo àH$m{eV H$aV AgV.AZoH$Xm gd© CÎmao ~amo~a XoUmao Hw$UrM ZgV. _J \$mXa \$º$ EH$ {µH$dm XmoZM MwH$sMr CÎmao XoUmè`mMr Zmdo N>mnV AgV. AemM bmoH$m§~amo~a Voìhm n{hë`m§XmM _mPo Zmd '{Zamoß`m'V N>mnyZ Ambo. VoìhmnmgyZ Amnbo Zmd N>mnyZ AmUÊ`mMm N>§XM gwê$ Pmbm AmO _r nyU©doi nÌH$ma Am{U boIH$ åhUyZ H$m`©aV Amho `m ì`dgm`mMo ~rO '{Zamoß`m'ZoM _mÂ`m_Ü`o ê$Odbo hmoVo.

'{Zamoß`m'Zo e§^ar nma Ho$br `mMo ~aoMgo lo` `oeyg§Kr` A{YH$mè`m§Zm Úmdo bmJob. 'AmnU' gmaIo EH$ XO}Xma _amR>r gmám{hH$ `oeyg§Kr`m§Zr OdiOdi Xhm df} Mmb{dbo hmoVo _mÌ Vo Z§Va ~§X H$amdo bmJbo. 'gwdmVm©' _m{gH$mà_mUo ' {Zamoß`m'À`m g§nmXH$nXr nyU©doi Y_©Jwê$ XoUo Ë`m§Zm eŠ` Pmbobo Zmhr, _mÌ ho _m{gH$ Mmby am{hb `mMr `oeyg§Kr` A{YH$mè`m§Zr gd©VmonarZo H$miOr KoVbr Amho. Xhm dfm©nydu ' {Zamoß`m'Mo g§nmXH$ ~XbV dm Ë`m g§nmXH$mMr XwgarH$S>o ~Xbr hmoB© Vgo `m _m{gH$mMo H$m`m©b`mMo Jmd qH$dm eha ~XbV Ago. Ë`m_wioM 'qdMdmMo {~èhmS> nmR>rda AgVo Vgo ' {Zamoß`m'Mo Amho' Ago `m _m{gH$mMo _mOr g§nmXH$ \$mXa à^wYa `m§Zr EH$m g§nmX{H$`mV {b{hbo Amho. \$mXa à^wYa {XS> XeHo$ g§nmXH$ hmoVo. Ë`m§À`mAmYr \$mXa Omogo\$ ñQ>mH©$ `m _m{gH$mMo 22 df} g§nmXH$ hmoVo. \$m. à^wYam§À`m ~XbrZwgma ' {Zamoß`m' lram_nya, H$èhmS>, AmOam Aem {R>H$mUr qhS>bm. AmVm ' {Zamoß`m'bm nwÊ`mV 'ñZohgXZ' Aml_mMo Ka {_imbo Amho.

g§X^©:

1) O`§V Jm`H$dmS>, ' {Zamoß`m g§nmXH$s` ñn§XZo (1903-2003)' , àH$meH$, '{Zamoß`m' _m{gH$ (2006)

(nyd©à{gÜXr: ' {Zamoß`m' _m{gH$, E{àb 2006)

Johar, Jai Bhim, Jai Khrist (Marathi)

JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO, H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

 10) Omohma, O` ^r_ Am{U O` {¼ñV

ñWi nwÊ`mVrb `oadS>m `oWrb g|Q> S>m°Z ~m°ñH$mo ñHy$beoOmarb àeñV _¡XmZ. gZ 2005 À`m 26 OmZodmarg nwÊ`mVrb _amR>r {¼ñVr g_mOmMm n{hbmM _oimdm VoWo ^a{dÊ`mV Ambm hmoVm. Ah_XZJa, Am¡a§Jm~mX {Oëøm§VyZ nwÊ`mV ñWm{`H$ Pmbobr _§S>ir _oimì`mgmR>r hiyhiy O_m hmoV hmoVr. `oUmè`m§n¡H$s AZoH$ OU `m _oimì`mMo _w»` g§`moOH$ Agbobo \$mXa A°§S´>`y jragmJa `m§Zm ^oQ>Ê`mgmR>r `oV hmoVo. ZD$dmar, ghmdmar Jmob gmS>çm Zogboë`m, Hw§$Hy$ bmdboë`m qH$dm Zgboë`m {d{dY d`moJQ>mÀ`m _{hbm VgoM eQ>©n±Q> KmVbobo, gmR>r Amobm§S>bobo qH$dm _Ü`_d`mMo nwê$f \$mXam§Zm XmoÝhr hmV OmoSy>Z qH$dm hmVmV hmV KoD$Z ' O` {¼ñV \$mXa ' åhUV hmoVo. \$mXahr Ë`m àË`oH$mbm hgV_wImZo 'O` {¼ñV' 'O` {¼ñV' åhUV àË`wÎma XoV hmoVo. Ë`mZ§Va VoWo Amboë`m \$mXa ZoëgZ _MmS>mo Am{U BVa \$mXa_§S>irhr _J nwT>rb AYm© Vmg `m A{^dmXZmÀ`m CnMmanÜXVrV gm_rb Pmbr. VoWo O_bobo BVa gd© àmn§{MH$ bmoH$ _mÌ EH$_oH$m§Zm 'Z_ñH$ma' åhUVM A{^dmXZ H$aV hmoVo. {VerÀ`m AmVrb Agbobr OdiOdi gd© Vê$U_§S>ir VoWo Amë`mAmë`m gd©M \$mXam§Zm ' Z_ñH$ma \$mXa', JyS> Eìh{Z§J' \$mXa' Ago åhUV 'J«rQ>' H$aV hmoVr. hr Vê$U _§S>ir åhUOo nwÊ`mVM OÝ_bobr, BWë`mM H$m°Ýìh|Q> emim§V {eH$bobr Zdr {nT>r.

'O` {¼ñV' hr A{^dmXZ nÜXV Ah_XZJa Am{U Am¡a§Jm~mX {Oëøm§Vrb _amR>r {¼ñVr g_mOmMr EH$ Img AmoiI åhUmdr bmJob. _hmamï´>mVrb dgB© ^mJmVrb _amR>r {¼ñVr g_mOmV qH$dm H$moëhmnya n[agamVrb KmQ>mdaÀ`m '~mX}ñH$a' {¼ñVr g_mOmV hr àWm AmT>iV Zmhr.

`oadS>çmÀ`m Ë`m _oimì`mV {^Þ d`moJQ>mÀ`m ì`º$s§À`m {^Þ A{^dmXZ nÜXVr `m g_mOm_Ü`o Joë`m gìdmeo dfmªÀ`m H$mimV Pmboë`m pñWË`§VamMoM EH$ à{VH$ hmoVo. Y_m©VamÀ`mAmYr BVam§Zm 'Omohma' åhUV A{^dmXZ H$aUmam hm g_mO Z§Va ñdV:Mo doJionU OnÊ`mgmR>r 'O` {¼ñV' H$S>o dibm.

{~«{Q>e A§_b gwê$ hmoÊ`mAmYr _hma g_mOmV A{^dmXZ H$aVmZm 'Omohma Ago åhUÊ`mMr nÜXV hmoVr. S>m° e§H$aamd IamVm§Zr åhQ>bo Amho {H$ g_mOmVrb BVa bmoH$m§à_mUo _hmamZo 'am_ am_' Ago H$Yr åhQ>bo Zmhr, Vmo 'Z_ñH$ma' Agohr H$Yr åhUV Zgo. Vmo \$º$ 'Omohma' Ago Vm|S>mZo åhUV hmoVm. Amnë`m _hma ~m§YdmZm Am{U JmdmVrb BVa gd©M bmoH$m§Zm Vmo'Omohma'M åhUV hmoVm. AWm©V Omohma åhUVmZm VmR> _mZoZo gaXmar nÜXVrZo EoQ>rV Vbdma C§MmdVmV Vgo hmV C§MmdyZ Vmo Z_ñH$ma H$aV hmoVm.

IamVm§À`m _Vo 'Omohma' C?maÊ`m_mJo _hmam§Mr em¡`©ËdmMr A{^_mZmñnX na§nam Amho, `m eãXmer _hmam§Mr {hZVm Z§VaÀ`m H$mimM OmoS>br Jobr. àmMrZ H$mimnmgyZ _hmam§Zr Amnbo ñdV§Ì ApñVËd {Q>H$dÊ`mgmR>r, Amnë`m amÁ`H$Ë`m©§Mm _mZgÝ_mZmMo ajU H$aÊ`mgmR>r {nT>çmZ{nT>çm 'Omohma' ( A{¾{Xì`) Ho$bo. Ë`m em¡`m©Mm Jm¡ad H$aÊ`mgmR>r Z_ñH$ma H$aVmZm Vo 'Omohma' åhUy bmJbo. _hmam§Zm nwT>o Añn¥í` R>a{dbo Joë`mZ§Va 'Omohma' eãXmMm em¡`©Ëdmer g§~§Y g§nbm Am{U Vo Ë`m§À`m Añn¥í`VoMo ÚmoVH$ ~Zbo. Omohma H$aVmZm _hma 'Omohma _m`~mn' Ago H$YrM åhUV ZìhVm. Omohma H$aVmZm `m eãXm~amo~aM _hmam§Zr BVa JmdH$è`m§Zm '_m`~mn' Agohr åhUÊ`mMm [admO nmS>Ê`mMm S>md Hw$gdmÀ`m AmVë`m JmdH$è`m§Mm hmoVm, _hmam§Zr Vmo H$YrM Ow_mZbm Zmhr Ago S>m°. IamV `m§Zr nwT>o åhQ>bo Amho.1

Z§VaÀ`m H$mimV 'Omohma' hm eãX Añn¥í`VoMo à{VH$ ~Zë`mZo S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$am§nmgyZ gwê$ Pmboë`m MidirZo 'Omohma' åhUyZ A{^dmXZ H$aUo ~§X H$aUo Am{U ~m~mgmho~m§À`mM ZmdmZo åhUOo 'µO` ^r_' åhUV A{^dmXZ H$aÊ`mMr àWm gwê$ Ho$br

_amR>r {¼ñVr g_mOmV O` {¼ñV hr A{^dmXZmMr àWm ê$T> H$aÊ`mMo lo` AmYw{ZH$ _amR>r n§MH$qd_Yrb EH$ Agboë`m aoìh. Zmam`U dm_Z {Q>iH$ `m§À`mH$S>o OmVo. {Q>iH$m§À`m _¥Ë`wZ§Va n§Mdrg dfm©§Z§Va H°$Wmo{bH$ g_mOmZo `m A{^dmXZnÜXVrMm ñdrH$ma Ho$bm, Vmon`ªV åhUOo gZ 1940À`m XeH$mn`ªV H°$Wmo{bH$ bmoH$ nmíMmË` diUmda '`oey {¼ñVmbm Jm¡ad Agmo' Ago b§ã`mMdS>rMo A{^dmXZ H$aV AgV.

' {Zamoß`m' _m{gH$mÀ`m 1940À`m Am°ŠQ>mo~a A§H$mV {¼ñVr A{^dmXZ nÜXVrda EH$ MmanmZr boI N>mnyZ Ambm hmoVm, Ë`mdê$Z {¼ñVr g_mOmV 'O` {¼ñV' åhUyZ A{^dmXZ H$aÊ`mMr àWm àW_ àmoQ>oñQ>§Q> n§{W`m§_Ü`o gwê$ Pmbr ho ñnï> hmoVo.' {Zamoß`m'À`m Ë`mdoiÀ`m àWoà_mUo `m boImÀ`m boIH$mMo Zmd XoÊ`mV Ambobo Zmhr. `m boImV åhQ>bo hmoVo {H$ '~«m÷U H$moUmg ^oQ>Vm§Zm hmV OmoSy>Z Z_ñH$ma H$aVmV. _amR>`mg dmQ>Vo {H$, _Zwî`mbm _mZ Úmdm nU Ë`m§VM XodmMm Ymdm H$amdm, åhUyZ Vo _mÏ`mg hmV bmdyZ am_am_ åhUVmV. _hma d Mm§^ma ho EH$m OwÝ`m Mmbrà_mUo Omohma, åhUOo `moÜXm, qH$dm ho dram, Ago åhUyZ A{^dmXZ H$aVmV. _wgb_mZ ho Xwgè`m _wgb_mZm§g gbm_ Ab`Hw$_ d BVa _mUgm§g gbm_ åhUVmV.''

''Ogo qhXy am_am_ åhUyZ am_mbm _mZ XoVmV, Vgo Amåhr `oeybm _mZ Úmdm, Ago qhXr {¼ñVr `m§Zm dmQ>Uo gmh{OH$ d `mo½` AgyZ Ë`m§Zr ZdrZ [aVr H$mT>ë`m AmhoV. H$moUr àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr EH$_oH$m§g ^oQ>Vm§Zm 'O` {¼ñV' Ago åhUVmV, d Amnbo _hmamï´>r` H$mWmo{bH$ '`oey {¼ñVmbm Jm¡ad Agmo' Ago åhUVmV, d Ë`mMo CÎma 'gd©H$mi ! Am_oZ' Ago Amho . JwOamWr d qhXr ^mfm ~mobUmao H$mWmo{bH$ AgoM H$aVmV, _mÌ Jm¡adÀ`m EodOr ~T>mB©, d _{h_m, Ago åhUVmV'. Aem àH$maMo A{^dmXZ '\$maM OwZo AgyZ `wamonm§Vrb ~è`mM Xoem§V AmOnmdoVmo àMmam§V Amho' Agohr `m boImV åhQ>bo Amho.2 `mdê$Z Ë`mH$mimV _amR>r H°$Wmo{bH$ g_mOmVrb A{^dmXZmMo _yi B§J«OrVrb 'àoP {X bm°S>©', '\$m°a Eìha, Am_oZ' ho Agmdo Ago {XgVo.

Ë`mZ§Va {S>go§~a 1940À`m ' {Zamoß`m' `m H°$Wmo{bH$ n§{W`m§À`m _m{gH$mV EH$ nÌ {bhÿZ XodXÎm {Q>iH$m§Zr 'O` {¼ñV' `m A{^dmXZ nÜXVrMm OmoaXma nwañH$ma Ho$bm. bú_r~mB© Am{U aoìh {Q>iH$m§À`m `m {Ma§OrdmZo {b{hbobo ho nÌ _yimVyZ dmMÊ`mgmaI} AmhoV. ho nÌ nw{T>bà_mUo hmoVo:3

{¼ñVr bmoH$m§Mo A{^dmXZ

am. am. g§nmXH$ '{Zamoß`m' `m§g --

AmŠQ>mo~a _{hÝ`mÀ`m A§H$mV nmZ 92 da '`oey {¼ñVmbm Jm¡ad Agmo' hm boI dmMbm. Vmo dmMVm dmMVm Ama§^r AmnmoAmn Agm {dMma Ambm {H$ AmnU 'O` {¼ñV' H$m åhUy Z`o? A{^dmXZmMm àH$ma Oa Vw_À`m Am_À`mV (H°$Wmo{bH$ Am{U àmoQ>oñQ>§Q>) gmaIm Agbm Va H$moR>o {~KS>bo? CbQ> XmoÝhr g_mOm§V gbmo»`mbm EH$ bhmZgoM H$m hmoB©Zm ZdrZ H$maU àmá hmoB©b.

nwT>o dmMVm dmMVm AmnU 'O` {¼ñV' hm A{^dmXZmMm C„oI Ho$bobm Amho d Ë`m{déÜX H$mhr _V àX{e©V Ho$bo Zmhr ho nmhÿZ AmZ§X dmQ>bm d ho nÌ Amnë`mH$S>o à{gÜXrgmR>r nmR>{dÊ`mg Yra Ambm.

O` {¼ñV Ago åhUÊ`mMr XmoZ à_wI H$maUo AmhoV. EH$ Ago {H$ A{^dmXZmg bhmZ d gwQ>gwQ>rV eãX qH$dm eãXg_wM` bmJVmo. gbm_, am_am_, Omohma ho gd© EH$EH$Q>o eãX AmhoV. d Ë`m_wio XmoZ _mUgo ^oQ>VmM `m eãXm§Mm C?ma WmoS>Š`mV d MQ>H$Z Vr H$ê$Z Amnë`m _ZmVrb ^md àH$Q> H$aVmV. O` {¼ñV `m EodOr Ë`mM AWm©Mm EH$Q>m eãX AgVm qH$dm AW©^[aV Agm ~Z{dVm Ambm AgVm Va A{YH$ ~ao Pmbo AgVo. na§Vw øm Ñï>rZo EH$ eãX {_iUo AeŠ`M Agë`mZo Ë`m EodOr XmoZ eãX dmnamdo ho ~ao.

Xwgao Ago {H$ Amnbm à^y `oey hm em§VrMm amOm Agë`mZo Ë`mMm O`O`H$ma Ho$ë`mZo AmnU Ë`mÀ`m VÎdmMm A§{JH$ma Ho$ë`mgmaIo hmoVo. `mV AmUIr Ago hmoVo {H$ Ë`mMm O`O`H$ma Ho$ë`mZo AmnU ñdV:H$S>o {bZVm KoVmo (åhUOo Z_ñH$mamMr ^mdZm `oD$Z AmnU EH$_oH$m§nwT>o _mZ dmH${dÊ`mEodOr Ë`mÀ`m nwT>o _mZ dmH${dVmo). AmnU Amnë`m à^yMr AmR>dU H$aVmo (`mV am_am_ åhUVmZm Ho$di am_mMo Zmd Vm|S>mVyZ `mdo BVH$m dadaMm hoVy ZgyZ Ë`mnojm WmoS>m A{YH$ Imob AW© A{^àoV hmoVmo. åhUOo Amnë`mbm Ë`mMr AmR>dU hmoVo.) Am{U Omohmahr Oer `wÜXmMr Amamoir Amho VerM O` O` {hhr `wÜXmMr Amamoir Amho. _mÌ hr `wÜX {O§H$ë`mMr Amamoir Amho. Agm `m O` eãXmV {Vhoar qH$dm Mma àH$maMo AW© A{^àoV AgyZ Vo A{^dmXZ gwQ>gwQ>rV Amho.

àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr bmoH$m§V O` {¼ñV åhUVmV Ago Oo AmnU åhUVm Vo AJXrM ~amo~a Amho Ago Zmhr. eoH$S>m 5 Q>¸o$ _mUgo gwÜXm O` {¼ñV åhUV ZmhrV ho _mÂ`m gmè`m _hmamï´>mVrb àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr bmoH$m§À`m àË`j _m{hVrdê$Z _r åhUVmo. O` {¼ñV åhUmdo Aem àH$maMm R>amd EImÚm à_wI O~m~Xma ì`º$s d A{YH$ma Agboë`m {~engma»`m ì`º$sZo qH$dm {gZoS>Zo qH$dm H$m±{J«JoeZZo Ho$bobm Zmhr. hm àMma nmS>Ê`mMm à`ËZ _mÂ`m d{S>bm§Zr d Z§Va _r Ho$bm. na§Vw Ë`m§V Amåhmbm `e Ambo Zmhr EdT>oM `oWo Z_yX H$amdogo dmQ>Vo.

amo_Z H°$Wmo{bH$ d àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr bmoH$m§Mr gaH$maZo amOH$s` ~m~Vr§V gm§JS> KmVbobrM Amho. BVahr H$mhr ~m~Vr§V Ë`m§À`mV gmaIonUm `m`bm nm{hOo d nmoemI, ^mfm Ë`mMà_mUo A{^dmXZmMm àH$ma `m§V Oa gmå` Pmbo Va Vr \$ma AmZ§XmMr Jmoï> hmoB©b.

AmnU Oa Amnë`m dmMH$m§Zm O` {¼ñV ho CMbÊ`mg gwMdmb Va _r _mÂ`m {¼ñVr ZmJarH$ nÌm§VyZ Ë`mMm àMma àmoQ>oñQ>§Q> bmoH$m§V H$arZ. hm àH$ma àmoQ>oñQ>§Q> bmoH$m§Mm Amho hm g_O MwH$sMm Amho ho _r da XmI{dboM Amho. à^w {¼ñVmda ^md R>odUmè`m gdm©§Mm hm àH$ma Amho.

hm ng§V Zgob Va AmnU Xwgam EH$ qH$dm XmoZ eãXm§Mm àH$ma gwMdm d Ë`mMm àMma _r H$arZ. _mÌ Ë`m àMmamZo _amR>r ^mfoMm IyZ nS>ob Ago hmoD$ Z XoÊ`mMr I~aXmar ¿`m`bm nm{hOo, åhUOo Vo Á`mbm {_eZar _amR>r åhUVmV Agbo Agy XoVm Cn`moJr Zmhr.

XodXÎm Zmam`U {Q>iH$

ñdmV§Í`moÎma H$mimV _mÌ H°$Wmo{bH$ \$mXam§Zr Am{U g_mOmZo aoìh {Q>iH$m§Zr gwê$ Ho$boë`m 'O` {¼ñV' `m A{^dmXZmMmM ñdrH$ma Ho$bm. AJXr A{bH$S>À`m H$mimn`ªV nmoñQ>H$mS>m©Zo dm Am§VaXoer` H$mS>m©Zo Iwembr H$i{dÊ`mMr dm g§nH©$ R>odÊ`mMr arV hmoVr Voìhm _amR>r {¼ñVr bmoH$ Amnë`m nÌmMr gwê$dmV 'O` {IñV' Zo H$aV AgV. emim-H$m°boOmV AgVmZm Kar {b{hboë`m _mÂ`m nÌm§Mr gwê$dmVhr `m A{^dmXZmZoM hmoV Ago. {¼ñVr Hw$Qw>§~mÀ`m

b¾n{ÌH$m N>mnm`bm Amë`m {H$ Ah_XZJa, Am¡a§Jm~mX Am{U Zm{eH$ n[agamVrb Hw$R>bmhr A{¼ñVr _wÐH$ AJXr Z {dMmaVm 'lr JUoe àgÞ' À`m OmJr 'lr {¼ñV àgÞ' Ago Q>mHy$Z _m`Ý`mÀ`m {R>H$mUr 'O` {¼ñV' {b{hVmo, BVH$s hr na§nam `oWrb g_mOmV ê$ibr Amho.

AmYw{ZH$ H$mimV _mÌ `m doJù`m A{^dmXZnÜXVrMr JaO Z ^mgë`mZo ~hþg§»` g_mOmà_mUo 'Z_ñH$ma' Am{U nmíMmË` nÜXVrZo B§J«OrV A{^dmXZ H$aUo Zì`m {nT>rZo gwê$ Ho$bo Amho.

g§X^©:

1) S>m°. e§H$aamd IamV, '_hmamï´>mVrb _hmam§Mm B{Vhmg - OmVrMr CËnÎmr d {dH$mgmMm B{Vhmg' (nmZo 64 Am{U 65)

2) '{Zamoß`m' _m{gH$, Am°ŠQ>mo~a 1940 (nmZ 92)

3) XodXÎm Zmam`U {Q>iH$ `m§Mo nÌ, '{Zamoß`m' _m{gH$, {S>g|~a 1940 (nmZ 132 Am{U 133)

Objection to the label 'Christian Mahar' (Marathi)

 JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO,  H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

8) ' {¼ñVr _hma ' eãXmbm Amjon

_hma Am{U _m§J `m Añn¥í` OmVtVyZ {¼ñVr Y_mªV àdoe Ho$boë`m bmoH$m§Zm `m Y_mªVam_wio EH$ Zdr AmoiI Am{U Apñ_Vm {_idyZ {Xbr. ho Y_mªVa åhUOo Añn¥í` àWo{déÜX, `m bmoH$m§da eVH$moZweVHo$ Ho$boë`m gm_m{OH$, Ym{_©H$ Am{U Am{W©H$ AÝ`m`m{déÜX Ho$bobm EH$ gm_wXm{`H$ {~Ðmoh, ~§S>M hmoVm. Y_mªVam_wio Ë`m§Zm EH$ AmË_gÝ_mZ àmá Pmbm. Ë`m_wio Amnë`mbm {¼ñVr _hma qH$dm {¼ñVr _m§J åhUyZ g§~moYUo Ë`m§Zm An_mZmñnX dmQy> bmJbo. `m _mZ{gH$Vobm H$mhr gm_m{OH$ g§X^© {ZpíMVM AmhoV. 'X _hma \$moH$' `m gZ 1938 gmbr AboŠPm§S>a am°~Q>©gZ `mZo {b{hboë`m nwñVH$mVhr darb _mZ{gH$VoMo dU©Z H$aÊ`mV Ambo.1 ''AZoH$ bmoH$XoIrb Ooìhm Vo _hma OmVrMo AmhoV Aer H$~wbr XoVmV Voìhm Ë`m§À`m AmdmOmV ñdm{^_mZmMm A^md d ea_oMr ~m~ AgVo. _hmam§VyZ {¼ñVr Pmbobo bmoH$ {¼ñVr Pmë`m~Ôb ñdm{^_mZ ~miJVmV d AmnU nyduMo _hma hmoVmo `m CJ_ñWmZmda Omoa XoV ZmhrV, Vgm C„oI H$aUo Q>miVmV.'' ho nwñVH$ {b{hë`mZ§Va nmD$Ueo dfmªMm H$mi CbQ>ë`mZ§Vahr `m n[apñWVrV \$magm ~Xb Pmbobm Zmhr.

eham§V dmñVã`mg Jobobo _amR>r {¼ñVr {_ñgogmR>r Xa a{ddmar qH$dm BVa Hw$R>ë`mM {Xder XodimV OmV Zmhr Aer VH«$ma H$aUmam boI \$mXa nm`g J¡gb `m§Zr '{Zamoß`m' À`m _mM© 1943À`m A§H$mV {b{hbm hmoVm. _mÌ Ë`m§À`m VH«$marÀ`m _yi {df`mnojm Ë`m§Zr ñWm{ZH$ {¼ñVr bmoH$m§Zm CÔoeyZ dmnabobm ' {¼ñVr _hma' hm eãXM ehadm{g`m§Zm Iyn Pm|~bm Ago {XgVo. \$mXa J¡gb Ë`mZ§Va AZoH$ df} Ah_XZJa {OëømVrb `oeyg§KmMo à_wI hmoVo, Ë`m ZmË`mZo Ë`m§Zr `m {OëømV _amR>r {¼ñVr bmoH$m§gmR>r VgoM ~hþg§»` g_mOmgmR>r emim, lram_nyaMo g§V byH$ hm°pñnQ>b gmaIo AZoH$ àH$ën \$mXa J¡gb `m§Zr Ë`mZ§VaÀ`m H$mimV gwê$ Ho$bo. Ë`m_wio {¼ñVr g_mOm{df`r Ë`m§Zm Agboë`m AmñWo{df`r _wirM e§H$m KoVm `oV Zmhr. _mÌ JmdJmS>çmVyZ EH$Xm ~mhoa nS>ë`mZ§Va '{¼ñVr _hma ' `m eãXà`moJmVyZ nwÝhm Ë`mV AS>Hy$Z nS>Ê`mMr `m g_mOmVrb ZmJar qH$dm {e{jV bmoH$m§Mr Ë`mdoirhr BÀN>m ZìhVr ho `mdê$Z ñnï> {XgyZ `oVo.

`mg§X^m©V \$m. J¡gb `m§À`m n{hë`m boImVrb gwê$dmVrMm n[aÀN>oX nw{T>bà_mUo hmoVm:

"JwìhoH$a OmVmV, _Ðmgr bmoH$ OmVmV, nU "

AmnU {_eZar H$mhr H$m_mH$[aVm nwÊ`mbm, IS>H$sbm, ZJambm OmVmo Voìhm Am_À`m H$mZm§da nwT>rb eãX nS>ë`m{edm` amhV ZmhrV: 'JwìhoH$a Xodmb`m§V `oVmV, _Ðmgr bmoH$ Xodmb`m§V `oVmV nU {¼ñVr _hma a{ddmargwÜXm `oVmV Va enW. nwîH$i OU A{VJ[a~r_wio a{ddmargwÜXm nmoQ> ^amdo åhUyZ H$m_ H$aVmV `m{df`r VH«$ma Zmhr. na§Vw n. {_ñgm ~hþVoH$ gdmªZm EoH$Uo eŠ` Amho, \$º$ _hma H$m_ H$aUmao _mUgo AmhoV H$m?? JwìhoH$a d _Ðmgr bmoH$ {Zìdi [aH$m_Q>oH$S>o AmhoV H$m?

Va _J Amnbo {¼ñVr _hma a{ddmar n. {_ñgm EoH$Ê`mMr h`J` H$aVmV `mMo H$m` H$maU Agmdo?''?2

`mZ§Va nwT>À`mM _{hÝ`mV åhUOo E{àb 1943À`m A§H$mV \$mXa J¡gb `m§Mm nwT>rb boI à{gÜX Pmbm hmoVm.

'' _hmamï´>r` {¼ñVr OZhmo

JmodoH$a OmVmV, _Ðmgr OmVmV nU-

`m _Wù`mImbr '{Zamoß`m'À`m _mM© _{hÝ`mÀ`m A§H$mV Omo boI _r à{gÜX Ho$bm Amho, Vmo {H$Ë`oH$m§Zm Q>mo§MUma Amho, `mMr _bm nyU© OmUrd hmoVr. Vw_À`m amJmMm ~mU Xwgè`m H$moUmda Z gwQ>mdm åhUyZ _mPr ghr _r Ho$bobr Amho; Agmo. Vwåhmbm Amnë`m ñdV:da åhUOo Amnë`m ñdV:À`m Xodmb`m§V OmÊ`mÀ`m h`JB©da amJ `oB©b Aer _bm JmoS> Amem hmoVr. na§Vw Vr Amem \$mob R>abr Ago {XgVo. Vw_À`m amJmMm {df` _r dmnabobm eãX ' {¼ñVr _hma' hmM Amho. Vwåhmbm XwImdÊ`mÀ`m hoVyZo hm eãX _r dmnabm Ago _bm AmoiIUmam H$moUrM åhUUma Zmhr hr _mPr ImÌr Amho. `m ~mOybm ~hþVoH$ gd© {¼ñVr A{^_mZmZo Amnë`mbm '_hma' åhUVmV. AWm©V _r IoS>oJmdMm AgyZ IoS>oJmdÀ`m ^mfoV ~mobbmo. Vwåhr ehamVbo AgyZ '_hma' `m eãXmMm ~{hîH$ma H$[aVm ho _bm H$moRy>Z R>mD$H$? åhUyZ _r H$m` H$ê$? Vwåhmbm H$go g§~moYmdo? 'JmodoH$a {¼ñVr'', ''_Ðmgr {¼ñVr'' Ago åhUVmV Va Vwåhmbm H$m` Zmd Úmdo? ''_hmamï´>r` {¼ñVr'' åhUmdo H$m`? Va g_Om {H$ ''_hmamï´> '' `m eãXmÀ`m ì`wËnÎmr~Ôb AWm©V AË`§V {dÛmZ bmoH$m§Zr nwT>o {Xë`mà_mUo MMm© Ho$br Amho. ''_hmamï´> åhUOo _hma + amï´> = _hmam§Mm Xoe Amho''. `m ì`wËnÎmrg Agm AmYma Amho {H$ , _hma OmVrMr dñVr _hmamï´>mV nwîH$iM Amho. Vwåhmbm VoUoH$ê$Z _hmamï´>r` {¼ñVr Oa g§~mo{Ybo Va H$moU OmUo Vw_Mm amJ COyZ (nwÝhm EH$Xm) _Oda ~gob. BH$S>o {dhra, {VH$S>o AmS> Aer _mPr pñWVr Pmbobr Amho. Ago AgVm AmnUmbm _r H$go g§~moYmdo åhUyZ H$idmb Va \$ma _oha~mZr hmoB©b.

Amnbm :- _hmamï´>r` Y_©Jwê$

nr. J¡gb

`m nÌmbm OmoSy>ZM '{Zamoß`m'À`m `wamo{n`Z {_eZar Agboë`m g§nmXH$m§Zr dmMH$m§À`m '_hma' `m eãXmÀ`m Amjonm~Ôb Imbrb {Q>nÊUr à{gÜX Ho$br hmoVr.3

"Vwåhmbm _hmam§Mm g§~§Y ZH$mo åhUyZ AmZ§X dmQ>Vmo. Va Vwåhr nwT>o ({¼ñVr Z Pmboë`m) _hmam§~amo~a b¾ gwÜXm H$aUma Zmhr Aer Amem YaVm `oB©b H$m?? Vwåhr _hmaH$s gmoSy>Z XoÊ`mg V`ma Amhm H$m`? '_amR>r {¼ñVr ' ho Zmd _mÝ` Amho H$m`?

(g§nmXH$)

_hma `m eãXmbm ehadm{g`m§Zr 1940À`m XeH$mV Amjon KoVbm. ñdmV§Í`moËVa H$mimV J«m_rU ^mJmVrb AZoH$ _amR>r bmoH$m§Zr eham§H$S>o dmQ>Mmb Ho$br. _mÌ ehar `m bmoH$m§Mm `m eãXm{df`rMm Vrd« Amjon H$m`_ am{hbm. gZ 1995 gmbr X{bV {¼ñVr _amR>r gm{hË` g§_obZmMo AÜ`j XodXÎm hþgio `m§À`m nwT>rb dmŠ`mVyZ hoM ñnï> hmoVo. ''IoS>çmV gdU© g_mO {¼íMZm§Zm AmS>nS>ÚmZo _hma, _m§J, ^§JrM g§~mo{YVmo, ho _w§~B©-nwÊ`mVë`m§Zm Jmdr Z `oVm H$go H$iUma? gË` n[apñWVrMr AZw^yVr ¿`m d _J ñdV:bm gdU© åhUm !'' Ago hþgio `m§Zr Amnë`m ^mfUmV åhQ>bo Amho.4

g§X^©"

1) AboŠPm§S>a am°~Q>©gZ, '_hma bmoH$ - _hmamï´>mVrb Añn¥í`m§Mm Aä`mg'. _amR>r ^mfm§Va {^wjw grd{b~moYr, ñ_aU X{hdbo, (Xwgar Amd¥Îmr 1991) (nmZ 9)

2)' {Zamoß`m' _m{gH$, _mM© 1943, (nmZ 152)

3)'{Zamoß`m' _m{gH$, E{àb 1943 (nmZ 173)

4) gwZrb í`m_gw§Xa AmT>md (g§nmXH$ d g_rjH$), 'Y_© {¼ñVmMm, {dMma gm{hË`mMm - eVH$mVrb {¼ñVr gm{hË` g§_obZmÜ`jr` ^mfUo Am{U Ë`mdarb g_rjm', (nmZ 346)

Fr Jacquierbaba presented a scroll of honour

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

19) Om{H$`a~m~m§Zm JmdH$è`m§H$Sy>Z _mZnÌ

Om{H$`a~m~m§À`m Jwé{XjoÀ`m nÝZmgmì`m dYm©nZm{Z{_Îm `m n[agamVrb bmoH$m§Zr 3 {S>g|~a 1940 amoOr _moR>m gU gmOam H$ê$Z Ë`m§Zm _mZnÌ XoD$Z Ë`m§À`m `moJXmZm~Ôb H¥$VkVm ì`º$ Ho$br hmoVr. `m àg§JmMm d¥Îmm§V '{Zamoß`m'À`m 1941 À`m \o$~«wdmarÀ`m A§H$mV à{gÕ Pmbm hmoVm.

Om{H$`a~m~m§À`m Jwé{XjoMm nÞmgmdm dYm©nZ{XZ

KmoJaJmd `oWo Joë`m {Sg|~a Vm. 3 , EH$ bjmV dmQ>Ê`mOmoJm g_ma§^ Pmbm. Var ho Jmd Hw$R>o Amho ho nwîH$i dmMH$m§Zm R>mD$H$ Zgë`m_wio Ë`mMo WmoS>ogo dU©Z H$amdo bmJVo. Ah_XZJanmgyZ gw_mao nÝZmg _¡bm§À`m A§Vamda, CÎmaoH$S>rb {ZOm_À`m g§ñWmZm_Ü`o EH$ bhmZ Jmd Amho. nÝZmg dfmªnydu Ë`mMo Zmd XoIrb _mhrV ZìhVo, Ë`mbm Ë`m doir H$moëøm§Mr dñVr åhQ>bo Var Ë`m§V H$mhrM An_mZ dmQ>V Zmhr. nU AmVm Ah_XZJa d Zm{eH$ `m XmoZ {Oëøm§_Ü`o gd© H$°Wmo{bH$ {¼ñVr bmoH$m§Zm ho Jm§d _mhrV Amho. ZmJnya Am{U nwUo `m XmoZ _moR>çm eham§n`ªV Ë`mMr H$sVu Ambobr Amho. H$moUr ZJanmgyZ `oD$Z JmoXmdar ZXrVyZ nma Jobo Va Ë`mbm bm§~yZ EH$ \$ma C§M XoD$i {XgVo. `wamo{n`Z Agbo Va Ë`mbm AmnmoAmn g_mYmZ dmQ>ob, H$maU Ë`mbm Amnë`m OÝ_JmdmMr AmR>dU `oB©b d {dbm`Vr {¼ñVr Jmd EH$mEH$s Ë`mÀ`m Ñï>rnwT>o CËnÝZ Pmbobo Amho Ago Ë`mbm dmQ>ob.

`mM KmoJaJmdm§_Ü`o EH$ _moR>r Á`w{~br hmoUma hmoVr. Á`m{H$`o \$mXa Jwéñdm_r Pmbo, Ë`m§Mm nÞmgmdm dmT>{Xdg Odi Ambm hmoVm. åhUyZ gd© {_eZm§_Ü`o gd© bmoH$ bhmZ Wmoa `m Á`w{~brMr V`mar H$aV am{hbo. \$mXadmS>rV {deofH$ê$Z _moR>r hmbMmb CS>mbr. \$mXa {S>_obmo am̧{Xdg OmJo am{hbo. bmoH$m§Zm Am_§ÌU H$aUo, Á`w{~brg§~§Yr _mñVa bmoH$m§Zm Amnmnbo H$m`© dmQ>{dUo, emioÀ`m _wbm§g doJdoJù`m gyMZm XoUo, ZmQ>H$ V`ma H$aUo ho gd© H$moUr Ho$bo, {S>_obmo \$mXaZo.

gm_m{OH$ OodUm§dmMyZ qhXwñWmZmV _moR>m g_ma§^ hmoVmo H$m`? ZmhrM. H$maU XwX£dmZo _mZd AmËå`mbm EH$ OS> , AZoH$ ì`º$s¨_Ü`o EH$ OmS> d ImXmS> eara OmoS>bobo AgVo. Ë`mÀ`m JaOm ^anya Va H$moU nwadUma Amho, nm{ÌH$ ~«Xa. nm{ÌH$ H$moU, Vmo KmoJaJmd {_eZMm haH$m_r, emioMm hoS>_mñVa, b½Zdmë`m§Mm {ejH$, ñd`§nmŠ`m§Mm XoIaoI H$aUmam, KmoS>çmdmbm, JmS>rdmbm `m§Mm _mbH$, {_eZ-eoVH$è`m§Mm MmbH$, Ë`m§À`m{edm` KmoJaJmd {_eZ H$pënVm `oV Zmhr. Ë`m§Zm n{hë`m doiog nm{hë`m~amo~a gwê$ Pmboë`m _moQ>ma-BÝOrZmMr H$ënZm _mÂ`m _ZmV Ambr. hoM ~«Xa nm{ÌH$. Ë`m§À`m hþHw$_mZo JmoS>JmoS> AmoPo dmhUmè`m JmS>çm§Mm g_wXm` \$mXam§À`m ~§Jë`mg_moa C^m hmoVmo. nm{ÌH$ ~«XaMo ImobrV JwimMm S>m|Ja {Z_m©U hmoV Amho, Ë`m§À`mnwT>o Ë`mMo amoS>Ho$ ê$n Odi Zmhrgo hmoVo. `m JmoS>rMr {dnwbVm n§Yam {_{ZQ>m§V nmoQ>mÀ`m gmJamV ~wSy>Z OmB©b. Á`m{H$`o \$mXa _m`miy AmËå`mà_mUo àH$m{eV Vm|S>mZo d em§V _ZmZo Amnë`m boH$am§Mr JS>~S> nmhVmV.

Á`w{~brÀ`m AmXë`m {Xder \$mXadmS>r gUmMm nmoemI YmaU H$aVo. MmohmoH$Sy>Z H$mnS>r d H$mJXr {ZemUo dmè`mZo \$S>H$VmV. hiyhiy ~mhoaJmdm§À`m _§S>ù`m dmS>r_Ü`o nmohmoMVmV. XodimV XwnmanmgyZ g§Ü`mH$min`ªV ~arM _§S>ir àm`píMÎm gmH«$m_|V KoVo. hr gdmªH$Sy>Z g_ma§^mMr CÎm_ V`mar Amho. {VOH$Sy>Z nwîH$i AmpË_H$ \$m`Xm {_iVmo. 6 dmOVm g§Ü`mH$mir {VKo \$mXa `oVmV. Ë`mnoH$s XmoZ nydu Á`m{H$`o \$mXaMo A{gñQ>§Q> hmoVo åhUyZ Vo nmhÿZ Ë`m§Zm A{VAmZ§X dmQ>Vmo. 9 dmOVm g_ma§^mMr gwê$dmV hmoVo. gd© \$mXa Am{U bmoH$ _¥X§Jm§À`m AmdmOm_Ü`o XodimnwT>o O_m hmoVmV. n{hbr ~m~ åhUOo A{Zdm`© _mZnÌ. gd© bmoH$ Amnë`m JwéMr ñVwVr EoH$m`bm _moR>çm CËH§$Q>oZo dmQ> nmhÿZ ~gVmV. _¥Xw§JmMm d Q>mim§Mm AmdmO gwê$ Pmë`m~amo~a Jßnm ~§X H$ê$Z gd© bmoH$ Amnbo S>moio H$mZ Ë`mH$S>o bm{dVmV. ^OZmV EdT>o AmíM`©H$maH$ gm_Ï`© AgVo. _mZnÌ, Oa EImÚm _moR>çm n§{S>VmZo Vo Eo{H$bo AgVo Va Ë`mbm _moR>o g_mYmZ Pmbo AgVo H$s _amR>r ^mfoV gmYmaU Jmoï>r AgmYmaU, _moR>çm Am{U C§M eãXm§Zr {H$Vr CÎm_ arVrZo ñnï> H$aVm `oVmV. \$mXaMo CÎma gmÜ`m ^mfoV AgyZ gdmªbm EH$X_ H$iyZ MwH$bo. Ë`m§Zr gd© AmXa B©ídamH$S>o bm{dbm Am{U Amnë`m Ym{_©H$ {ejUm_Ü`o bhmZnUmnmgyZ Amnë`m AmB©Zo _w»` ^mJ KoVbm ho H¥$VkVoZo H$~yb H$obo. _hmamï´>mV ~m`m Amnë`m boH$am§Mo Ym{_©H$ {ejU H$arV ZmhrV Vmon`ªV {¼ñVrnUm Imob OmUma Zmhr. ho bmoH$m§À`m _ZmV R>gdyZ R>odyZ Ë`m§Zm Amnë`m _wbrÀ`m {ejUmH$S>o A{YH$ bj bmdmd`mg Ë`m§Zr gwM{dbo. Z§Va ES>_§X H°$på``Z `m§Mo ZmQ>H$ gwê$ Pmbo. nU nmdgmMo WmoS>o W§o~ Amë`m_wio Oam JS>~S> CËnÝZ Pmbr Am{U ZmQ>H$dmë`m§À`m l_mg `mo½` _mob {_imbo Zmhr.

Vm. 3 Á`m{H$`o \$mXam§Zr _moR>r {_ñgm An©U Ho$br Am{U gdmªMr àmW©Zm d ñdV:Mo CnH$ma B©ídamnwT>o R>o{dbo. \$mXa Jo~Q>© Amnë`m _§S>it~amo~a {_ñgoMr Jm`Zo H$ê$Z Ë`m§Zr ghO EH$m _moR>çm XodimÀ`m Jm`Z_§S>ir~amo~a MT>mAmoT> Ho$br AgVr. Jm°Zgmëdog \$mXaZo CnXoe H$ê$Z bmoH$m§da Á`m{H$`o \$mXaH$Sy>Z B©ídamZo Ho$dT>o _moR>o CnH$ma Ho$bo ho ñnï>nUo gdmªZm XmI{dbo. {_ñgo_Ü`o gw. 600 bmoH$m§Zr {¼ñVeara gmH«$_|V KoVbo.

`m Á`w{~brH$Sy>Z {¼ñVr Am{U \$mXa bmoH$m§Mm A{YH$ {ZH$Q> g§~§Y OS>bm d gdmªMm AmÜ`mpË_H$ bm^ Pmbm hr Va AmZ§XmMr ~mV_r Amho.''

g§X^©:

1) {Zamoß`m _m{gH$, \o$~«wdmar 1941 (nmZ 170, 171)