धर्मांतर कशासाठी ? आत्मसन्मानासाठी कि विद्रोहासाठी ?  

अलीकडच्या काळात धर्मांतर हा कायद्याच्या दृष्टीने फार मोठा गंभीर गुन्हा केला गेला असला आणि धर्मांतर (धाकटपटश्यानं, आमिषानं वगैरे वगैरे .) घडवून आणणाऱ्या व्यक्तीला मोठी शिक्षा होत असली तरी मानवी इतिहासात शतकोनुशतको धर्मांतरे होत आली आहेत. अव्वल इंग्रजी अमदानीत देशभर भल्याभल्या लोकांना ख्रिस्ती धर्माने आकर्षित केलं होतं. धर्मांतरांची कारणं मात्र व्यक्तिगणिक आणि समाजागणिक वेगवेगळी होती. पंडिता रमाबाई आणि नारायण वामन टिळक अशा संस्कृत पंडितांनी ख्रिस्ती धर्म कवटाळला त्यामागची कारणं वेगळी आणि समाजातील बहिष्कृत घटकांनी हा धर्म सामुदायिकरीत्या स्वीकारला यामागची कारणं पूर्णतः वेगळी होती.

केरळमधल्या नाडर समाजाने ख्रिस्ती धर्म का स्वीकारला यामागच्या सामाजिक कारणांची समाजमाध्यमात चर्चा झाली. थोड्याबहुत अशाच कारणांनी महाराष्ट्रात आणि देशातील इतर प्रदेशांत ख्रिस्ती धर्म स्वीकारण्यात आला.

अहमदनगर जिल्ह्यात संगमनेर येथे जर्मन जेसुईट फादर ओटो वाईसहौप्ट हे हातात घंटी घेऊन गावातल्या मुलांना आपल्या शाळेत शिकण्यासाठी बोलावत असत. काळ होता १८९२चा. विशेष म्हणजे ही शाळा समाजातल्या सगळ्या घटकातील मुलांमुलींसाठी खुली होती, महार, मांग, चांभार आणि धनगर यांच्यासाठीसुद्धा !

असाच प्रकार औरंगाबाद जिल्ह्यात फ्रेंच धर्मगुरु फ्रांसलियन फादर गुरियन जाकियर यांच्या घोगरगावच्या आणि आजूबाजूंच्या शाळांत होता. संगमनेरसह अहमदनगर जिल्ह्यात आणि औरंगाबाद जिल्ह्यात त्याकाळात हजारो कुटुंबांनी सामुदायिकरीत्या ख्रिस्ती धर्मात प्रवेश केला याबद्दल मग आश्चर्य कसले ?

पश्चिम महाराष्ट्रात अहमदनगर जिल्ह्यात, मराठवाड्याच्या औरंगाबाद आणि जालना जिल्ह्यांत आणि विदर्भाच्या काही जिल्ह्यांत एकोणिसाव्या शतकात मोठ्या प्रमाणात सामुदायिक धर्मांतरे झाली. त्यामागे केवळ आध्यात्मिक प्रेरणा होती असे म्हणणे धाडसाचे ठरेल. पंडिता रमाबाई, रेव्ह्. नारायण वामन टिळक, लक्ष्मीबाई टिळक, रेव्ह. नीळकंठशास्त्री नेहेम्या गोर्‍हे, बाबा पदमनजी वगैरे सुशिक्षित व्यक्तींच्या धर्मांतरात अध्यात्मिक परिवर्तन घडले हे नि:संशय. अस्पृश्य जातीजमातींच्या सामुदायिक धर्मांतराबाबत मात्र असे म्हणता येणार नाही.

ज्या लोकांच्या वैयक्तिक वा सामाजिक जीवनात देव-धर्म, देऊळ, धर्मग्रंथ या संकल्पनांना कधीही प्रवेश नव्हता, अशा समाजातून वाळीत टाकलेल्या लोकांनी ख्रिस्ती धर्माचे अध्यात्म आधी समजून घेऊन नंतर हा धर्म स्वीकारला असे म्हणणे वास्तव्यास धरून होणार नाही.

धर्मांतरे का होतात? आपल्या वाडवडिलांपासून आलेला धर्म सोडून दुसरा धर्म कवटाळण्याची पाळी एखाद्या व्यक्तीवर वा समाजावर का येते? व्यक्तीगत धर्मांतर अर्थातच पूर्णत: त्या व्यक्तीशी संबंधीत असलेल्या मानसिक, आध्यात्मिक आणि सामाजिक परिस्थितीवर अवलंबून असते. मात्र जेव्हा एखादा मोठा समूह आपला धर्म सोडून दुसर्‍या धर्मात जातो, त्यावेळी या धर्मांतरामागची कारणे समजून घेणे आवश्यक ठरते. .

धर्मांतरामागची कारणे आणि प्रेरणा यांचे अविनाश डोळस यांनी पुढील शब्दांत विश्लेषण केले आहे.

“धर्मांतर हा आपल्या देशातील एक युगा-युगापासून चालत आलेला प्रयोग आहे. हिंदू धर्माच्या जाचाला कंटाळून आपल्या उध्दारासाठी अनेकांनी धर्मांतर केले आहे. मुस्लिम राजवटीत अस्पृश्यांतील बहुसंख्य लोकांनी मुस्लिम धर्म स्वीकारून समतेकडे धाव घेतली. त्याचप्रमाणे ब्रिटिश राजवटीत अनेकांनी जातीव्यवस्थेने दिलेले नीचपण झुगारून त्यातून मुक्त होण्यासाठी ख्रिस्ती धर्माचा स्वीकार केला आहे. अनेक आदिवासी लोकांनीही शिक्षणासाठी, आपुलकीच्या मिळणार्‍या वागणुकीसाठी ख्रिस्ती धर्म स्वीकारला आहे. मिशनरी लोकांनी उपेक्षित, गरीब लोकांसाठी डोंगरदर्‍यात शाळांची स्थापना करून त्यांच्यापर्यंत शिक्षण नेऊन एक ऐतिहासिक कार्य केले आहे. या सार्‍यांचा परिणाम म्हणून भारतात अधिकाधिक दलित, आदिवासी मंडळी ख्रिस्ती झाली आहेत. ” 1

दुसर्‍या एका लेखात डोळस यांनी असे म्हटले आहे: ”वेगवेगळ्या राजवटीतील धर्मांतराचा संदर्भ बदलला तरी त्यामागील धर्मांतरितांची भावना एकसारखीच राहत आली आहे. जातिव्यवस्था, अस्पृश्यता, शूद्र या जोखंडातून मुक्त होण्यासाठी लोकांनी धर्मांतरे केली. कधी ते मुस्लीम झाले, कधी ते ख्रिश्चन झाले. नंतर डॉ आंबेडकरांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी बौध्द धर्माचा स्वीकार केला. समतेची शिकवण व वागणूक जेथे मिळेल त्या धर्माला आपलेसे करून या लोकांनी प्रस्थापित धर्माविरुध्दचा आपला निषेध नोंदविला आहे.”2

महाराष्ट्रातील वा इतर कुठल्याही ठिकाणी सामुदायिक ख्रिस्ती धर्मांतरे अद्यात्मिक परिवर्तनाने झाली असा दावा खुद्द ख्रिस्ती धर्मगुरू किंवा चर्चही करत नाही. अहमदनगर जिल्ह्यातील प्रेषितकार्याचा इतिहास लिहिणार्‍या फादर डॉ ख्रिस्तोफर शेळके यांचे विश्लेषण पुढीलप्रमाणे आहे:

”कॅथोलिक श्रध्देचा निरनिराळ्या भागात कसा प्रारंभ झाला हे पाहणे मोठे मनोरंजक आहे. क्वचित प्रसंगीच अध्यात्म्याने सुरूवात झालेली दिसते असे खुद्द पवित्र शुभसंदेशातही आपल्याला दुसरं दिसत नाही. लोक येशूच्या भोवती गर्दी करू लागले. कारण त्याने आजार्‍यांना बरे केले, मेलेल्यांना पुन्हा उठविले, अशुध्दांना त्याने शुध्द केले आणि भाकरी वाढविल्या. लोकांचा जमाव त्याच्याकडे आल्यानंतरच त्याने त्यांचे लक्ष शाश्वत मुल्यांकडे ओढून घेतले. ”तुम्ही माझ्यावर श्रद्धा ठेवता म्हणून तुम्ही माझ्याकडे आला असे नाही, तर मी तुम्हांला भाकर दिली म्हणून तुम्ही आलात.” त्यानंतरच मग येशू अध्यात्म्याकडे वळून ’नश्वर अन्नासाठी झटू नका. त्याऐवजी चिरकालीन अन्नासाठी प्रयत्न करा’ असे त्या लोकांना सांगतो.”3 ख्रिस्ती मिशनरींनी सर्वप्रथम भुकेल्या लोकांची भूक भागविली, त्यांच्या सामाजिक आणि आर्थिक प्रगतीसाठी प्रयत्न केले आणि नंतरच ते अध्यात्म्याकडे वळाले. ’आधी पोटोबा, मग विठोबा’ अशी म्हण या भागात प्रचलित आहे. ती म्हण या मिशनरी लोकांनी आपल्या प्रेषितकार्यात प्रत्यक्षात उतरविली.

धर्मांतरामागची कारणमीमांसा स्पष्ट करताना एकोणिसाव्या शतकात सामाजिक अन्यायाचे, छळवणुकीचे बळी ठरलेल्या दलित समाजाच्या दृष्टीने ख्रिस्ती मिशनरी देवदूतच ठरले असे नाशिकच्या फिलोमिना बागूल यांनी म्हटले आहे.

त्या म्हणतात: ” मिशनरींनी आम्हाला ख्रिस्ताबरोबर ऐहिक सुखाचा मार्ग दाखविला. दोन हजार वर्षापुर्वी प्रभू ख्रिस्ताने अनेक चमत्कार केले, मिशनरींनीही आमच्यासाठी अनेक चमत्कार केले. त्यानी प्रतिकूल परिस्थितीत केलेले कार्य कोणत्याही चमत्कारापेक्षा क़मी नव्हते. प्रभू ख्रिस्ताने लोकांना जेवण देऊन तृप्त केले. त्याचप्रमाणे मिशनरींनी अनेकांना अन्न देऊन तृप्त केले. प्रभू ख्रिस्ताने अंधांना दृष्टी दिली,त्याचप्रमाणे मिशनरींनी ज्ञान देऊन आम्हाला नवदृष्टी दिली. प्रभू ख्रिस्ताने मुक्यांना वाचा दिली, त्याचप्रमाणे मिशनरींनी हजारो वर्षे वाचा बंद असलेल्या आम्हाला वाचा दिली. ख्रिस्ताने दुखणाइतांना बरे केले, तद्वत मिशनरींनी औषधोपचारांनी रोग्यांना बरे केले. प्रभू ख्रिस्ताने मेलेल्यांना जिवंत केले. मिशनरींनी मृत्युपंथास टेकलेल्यांना जीवदान दिले. मिशनरींचे हे कार्य आमच्यासाठी एकाएका मोठ्या चमत्काराप्रमाणेच होते. मिशनरींनी आम्हाला क़ाय दिले नाही? त्यांनी आम्हाला विश्वास दिला, प्रेम दिले, धर्म दिला, भाकर दिली, आत्मविश्वास दिला, स्वाभिमान दिला, आत्मसन्मान दिला आणि सर्वात महत्वाचे म्हणजे उच्चवर्णिर्याच्या गुलामगिरीतून मुक्त करुन आमचा कोंडलेला श्वास मुक्त केला.”4

उच्चवर्णियांनी पायंदळी तुडवलेल्या, रोजची भाकरी मिळवण्यासाठी धडपडणार्‍या अस्पृश्य लोकांना परदेशी मिशनरींनी मायेने जवळ केले. दुष्काळाच्या आणि दोन महायुध्दांच्या काळात आणि इतरही वेळी अन्नपाणी, कपडालत्ता पुरवला. गावाच्या वेशीबाहेर हाकललेल्या या दलित लोकांच्या दृष्टीने तर हे मिशनरी देवदूतच ठरले. या मिशनरींनी दाखवलेल्या देवाचा, धर्माचा आणि ग्रंथाचा त्यांनी कुठल्याही शंकाकुशंका न काढता स्वीकार केला. अशाप्रकारे अनेक गावांतील सर्वच्या सर्व महार वा मांग कुटुंबे काही वर्षांच्या काळात ख्रिस्ती झाली.

गोव्यात ज्या पध्दतीने धर्मांतर झाले तसे महाराष्ट्रात झाले नाही असे अनुपमा उजगरे यांनी म्हटले आहे. ” कोणी बाप्तिस्मा द्या म्हटलं तर मिशनरी त्याला आतून पारखून घेत. तसंच, बाहेर काही काळंबेरं तर नाही ना हेही तपासून बघत. जातिभेदाच्या छळापायी जीव मेटाकुटीला आलेल्या तळागाळातल्यांना, मिशनरींनी देऊ केलेल्या जीवनस्तराचा मोह झाला. त्यामुळे सामूहिक धर्मांतरंही झाली.’‘5

’कॅथोलिक मिशनरींकडे लोक प्रथम वळले ते धर्म भावना मनात ठेवून नव्हे’ असे पुण्यातील सेंट विन्सेंट स्कूलचे माजी प्राचार्य फादर केनेथ मिस्किटा आणि फादर थॉमस साळवे यांनीही ’जेसुईट 2005’ या वार्षिक अंकात स्पष्ट म्हटले आहे.

मिशनरींकडे वळण्याचा त्यांचा हेतू पोटापाण्याचा व सामाजिक मानसन्मान हा होता असे या धर्मगुरूंनी म्हटले आहे. अहमदनगर जिल्ह्यातील लोकांचे ऐहिक आणि सामाजिक प्रश्न हाताळण्याचा मिशनरींनी प्रयत्न केला. अहमदनगर हा कायमचा दुष्काळी जिल्हा. त्यामुळे दुष्काळग्रस्त जनतेसाठी मिझरियोर, कारितास, सीआरएस यासारख्या सेवाभावी संस्थांच्या मदतीने मिशनरींनी विहिरी खोदण्यास, पंप आणि बियाणे खरिदण्यास स्थानिक लोकांना मदत केली. सामाजिक आणि धार्मिक कामांची गल्लत होऊ नये, आध्यात्मिक बाबींकडे दुर्लक्ष होऊ नये म्हणून सामाजिक कामांसाठी प्रथम श्रीरामपूर येथे आणि नंतर अहमदनगर येथे सोशल सेंटरची स्थापना करण्यात आली.

लोकांच्या गरजा भागवून, त्यांच्याविषयी आस्था दाखवून जर्मन आणि एतद्देशीय येशूसंघीय व्रतस्थांनी येथील लोकांची श्रध्दा जोपासली. ’प्रारंभी शाळेसाठी एकही विद्यार्थी मिळत नसे. पण आज नगर जिल्ह्यातील येशूसंघीयांच्या व धर्मप्रांतियांच्या शाळात हजारो काथोलिक व अख्रिस्ती विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत.पहिल्या महायुध्दाच्या सुरुवातीस नगर जिल्ह्यात 10,000 ख्रिस्ती होते व फक्त चार मिशन स्टेशन होती. आज वीस मिशन स्टेशन आहेत व 60,000 ख्रिस्ती लोकांची व अख्रिस्ती जनतेची आध्यात्मिक व ऐहिक गरज भागविली जाते,” असे फादर मिस्किटा आणि साळवे यांनी या लेखात म्हटले आहे.6

धर्मांतरामागची कारणे काहीही असोत, ही सामुदायिक ख्रिस्ती धर्मांतरे एकोणिसाव्या शतकातील महाराष्ट्रातील एक मोठी सामाजिक क्रांती होती. प्रचलित समाजव्यवस्थेविरुद्दचा तो एक मोठा विद्रोह होता. त्यावेळच्या अन्याय्य स्थितीतून सुटका करून घेण्याचा धर्मांतर एक मार्ग होता.

विशेष म्हणजे या दलितांना मुक्तीचा हा मार्ग दाखविणारा त्यांच्यामध्ये कुणीही मोझेस नव्हता. एका गावात एक धर्मांतर झाले आणि त्या धर्मांतराचे ऐहिक, सामाजिक आणि आर्थिकही फायदे त्याच्या नातेवाईकांना, भाऊबंदांना लक्षात आले आणि त्यांनीही तोच मार्ग पत्करला. एकोणिसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीस सामुदायिक ख्रिस्ती धर्मांतराची ही लाट महाराष्ट्रात वर नमूद केलेल्या जिल्ह्यांत चालू राहिली.

खेड्यापाड्यांत, आडवळणाच्या छोट्याशा वस्तींवर अहिंसेच्या मार्गाने अगदी संथपणे झालेल्या या क्रांतीची त्यावेळच्या उ?वर्णियांनी साधी दखलही घेतली नाही. या सामाजिक क्रांतीमागची बहुविविध कारणे, त्याचा समाजाच्या इतर घटकांवर झालेला परिणाम आणि वरच्या जातींच्या अरेरावीस आणि सर्वच क्षेत्रांतील मक्तेदारीस अनेक शतकांनंतर पहिल्यांदाच मिळालेले आव्हान याचे समाजशास्त्रज्ञांनी व इतर संशोधकांनी आतापर्यंत विश्लेषण केलेले नाही.

हे धर्मांतर रोखण्यासाठी त्या अस्पृश्य जातींना त्यांना हवा तो आत्मसन्मान द्यावा किंवा अन्याय्य समाजव्यवस्था बदलावी असेही त्यावेळच्या समाजधुरिणांना वाटले नाही.

त्यानंतर काही वर्षांनंतर येवल्यात 1935 साली डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी धर्मांतराची गर्जना केली तेव्हाही हे सामुदायिक धर्मांतर रोखण्यासाठी ठोस पावले उचलली गेली नाहीच. धर्मांतराच्या घोषणेनंतर अखेरीस दोन दशकांनंतर बुध्द धर्माचा स्वीकार करून डॉ आंबेडकरांनी आणि त्यांच्या अनुयायांनी एक अभिनव सामाजिक स्थित्यंतर घडवून आणले.

संदर्भ:

1) अविनाश डोळस, ”आंबेडकरी चळवळ: परिवर्तनाचे संदर्भ” , सुगावा प्रकाशन( पान 46), 2) उपरोक्तप्रमाणे, (पान 136)

3) फादर डॉ. ख्रिस्तोफर शेळके, ’ निरोप्या’ मासिक, ऑक्टोवर 1977 (पान क्रमांक 33)

4) फिलोमिना बागूल, ’मिशन कार्य 150 वर्षे: सामाजिक विकास’, नाशिक कॅथोलिक धर्मप्रांत स्मरणिका (1878-2003), पान 23)

5) डॉ. अनुपमा उजगरे, ’मराठी प्रोटेस्टंट ख्रिस्ती समाज’, प्रकाशक: ग्रंथाली ज्ञानयज्ञ, , (पान 22)

6) ’जेसुईटस 2005’, इयर बुक ऑफ द सोसायटी ऑफ जिझस, प्रकाशक : सोसायटी ऑफ जिझस, (पान 135), आणि ’ निरोप्या’ मासिक, फेब्रुवारी 2005 (पान 26)

^^^

(गावकुसाबाहेरचा ख्रिस्ती समाज - लेखक कामिल पारखे , चेतक बुक्स, पुणे मधील एक प्रकरण _

Ghar Wapsi: Catholic Church asks PM to intervene

Ghar Wapsi: Catholic Church asks PM to intervene

Reporters Name | CAMIL PARKHE | Friday, 30 January 2015 AT 10:21 PM IST

    

Ghar Wapsi, reactions, Catholic Church, Cardinal Baselios Cleemis, Catholics Bishops Conference of India, CBCI, Narendra Modi, intervention

Pune: The Catholic Church in the country has issued letters to all its dioceses, asking the Christians to be firm in their faith in the wake of ‘Ghar Wapsi’ campaign and also urged Prime Minister Narendra Modi to intervene urgently to prevent incidents threatening unity of the secular nation.

Cardinal Baselios Cleemis, President of the Catholics Bishops Conference of India (CBCI), the apex body of the Catholic Church in the country, has issued a pastoral letter, following a CBCI meeting held in New Delhi on January 20 to discuss the reconversion and other issues.

The CBCI chief has said, Christians in the country need an assurance from the government that they are protected, secure and safe in their motherland.

In his letter, Cardinal Cleemis said, “The untoward incidents in the country in past few months have wounded the sentiments of the minority community especially the Christian community and has shaken the faith in the secular fabric of our nation.”

“The Ghar Wapsi programmes, the ‘saffronisation’ of education and culture, and the demands for a Hindu Rashtra are again posing challenges to the secular ethos of our beloved country,” he added.

The pastoral letter has said, “Conversions of a religious nature are an exercise of one’s free will and one’s constitutional/fundamental right and freedom of conscience and of religion. Ghar Wapsi is a political process, carried out by the powerful exponents of religious nationalism - much against the principle of secularism.”

Christianity has roots in India for 2000 years
CBCI chief Cardinal Baselios Cleemis said that Christianity has its roots in Indian soil for almost 2000 years. Christians in the country have been selflessly serving the people in the fields of education and health care without any discrimination on the basis of caste or religion, he said. 

0

0

Comments

Diago Almeida - Sunday, 1 February 2015 AT 07:49 PM IST

At last we are seeing the writing on the wall. Thanks the cbci chief for taking up strongly with the government. President Obama has already worned the country and it's politicians of the draw back.

0

0

Johar, Jai Bhim, Jai Khrist (Marathi)

JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO, H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

 10) Omohma, O` ^r_ Am{U O` {¼ñV

ñWi nwÊ`mVrb `oadS>m `oWrb g|Q> S>m°Z ~m°ñH$mo ñHy$beoOmarb àeñV _¡XmZ. gZ 2005 À`m 26 OmZodmarg nwÊ`mVrb _amR>r {¼ñVr g_mOmMm n{hbmM _oimdm VoWo ^a{dÊ`mV Ambm hmoVm. Ah_XZJa, Am¡a§Jm~mX {Oëøm§VyZ nwÊ`mV ñWm{`H$ Pmbobr _§S>ir _oimì`mgmR>r hiyhiy O_m hmoV hmoVr. `oUmè`m§n¡H$s AZoH$ OU `m _oimì`mMo _w»` g§`moOH$ Agbobo \$mXa A°§S´>`y jragmJa `m§Zm ^oQ>Ê`mgmR>r `oV hmoVo. ZD$dmar, ghmdmar Jmob gmS>çm Zogboë`m, Hw§$Hy$ bmdboë`m qH$dm Zgboë`m {d{dY d`moJQ>mÀ`m _{hbm VgoM eQ>©n±Q> KmVbobo, gmR>r Amobm§S>bobo qH$dm _Ü`_d`mMo nwê$f \$mXam§Zm XmoÝhr hmV OmoSy>Z qH$dm hmVmV hmV KoD$Z ' O` {¼ñV \$mXa ' åhUV hmoVo. \$mXahr Ë`m àË`oH$mbm hgV_wImZo 'O` {¼ñV' 'O` {¼ñV' åhUV àË`wÎma XoV hmoVo. Ë`mZ§Va VoWo Amboë`m \$mXa ZoëgZ _MmS>mo Am{U BVa \$mXa_§S>irhr _J nwT>rb AYm© Vmg `m A{^dmXZmÀ`m CnMmanÜXVrV gm_rb Pmbr. VoWo O_bobo BVa gd© àmn§{MH$ bmoH$ _mÌ EH$_oH$m§Zm 'Z_ñH$ma' åhUVM A{^dmXZ H$aV hmoVo. {VerÀ`m AmVrb Agbobr OdiOdi gd© Vê$U_§S>ir VoWo Amë`mAmë`m gd©M \$mXam§Zm ' Z_ñH$ma \$mXa', JyS> Eìh{Z§J' \$mXa' Ago åhUV 'J«rQ>' H$aV hmoVr. hr Vê$U _§S>ir åhUOo nwÊ`mVM OÝ_bobr, BWë`mM H$m°Ýìh|Q> emim§V {eH$bobr Zdr {nT>r.

'O` {¼ñV' hr A{^dmXZ nÜXV Ah_XZJa Am{U Am¡a§Jm~mX {Oëøm§Vrb _amR>r {¼ñVr g_mOmMr EH$ Img AmoiI åhUmdr bmJob. _hmamï´>mVrb dgB© ^mJmVrb _amR>r {¼ñVr g_mOmV qH$dm H$moëhmnya n[agamVrb KmQ>mdaÀ`m '~mX}ñH$a' {¼ñVr g_mOmV hr àWm AmT>iV Zmhr.

`oadS>çmÀ`m Ë`m _oimì`mV {^Þ d`moJQ>mÀ`m ì`º$s§À`m {^Þ A{^dmXZ nÜXVr `m g_mOm_Ü`o Joë`m gìdmeo dfmªÀ`m H$mimV Pmboë`m pñWË`§VamMoM EH$ à{VH$ hmoVo. Y_m©VamÀ`mAmYr BVam§Zm 'Omohma' åhUV A{^dmXZ H$aUmam hm g_mO Z§Va ñdV:Mo doJionU OnÊ`mgmR>r 'O` {¼ñV' H$S>o dibm.

{~«{Q>e A§_b gwê$ hmoÊ`mAmYr _hma g_mOmV A{^dmXZ H$aVmZm 'Omohma Ago åhUÊ`mMr nÜXV hmoVr. S>m° e§H$aamd IamVm§Zr åhQ>bo Amho {H$ g_mOmVrb BVa bmoH$m§à_mUo _hmamZo 'am_ am_' Ago H$Yr åhQ>bo Zmhr, Vmo 'Z_ñH$ma' Agohr H$Yr åhUV Zgo. Vmo \$º$ 'Omohma' Ago Vm|S>mZo åhUV hmoVm. Amnë`m _hma ~m§YdmZm Am{U JmdmVrb BVa gd©M bmoH$m§Zm Vmo'Omohma'M åhUV hmoVm. AWm©V Omohma åhUVmZm VmR> _mZoZo gaXmar nÜXVrZo EoQ>rV Vbdma C§MmdVmV Vgo hmV C§MmdyZ Vmo Z_ñH$ma H$aV hmoVm.

IamVm§À`m _Vo 'Omohma' C?maÊ`m_mJo _hmam§Mr em¡`©ËdmMr A{^_mZmñnX na§nam Amho, `m eãXmer _hmam§Mr {hZVm Z§VaÀ`m H$mimM OmoS>br Jobr. àmMrZ H$mimnmgyZ _hmam§Zr Amnbo ñdV§Ì ApñVËd {Q>H$dÊ`mgmR>r, Amnë`m amÁ`H$Ë`m©§Mm _mZgÝ_mZmMo ajU H$aÊ`mgmR>r {nT>çmZ{nT>çm 'Omohma' ( A{¾{Xì`) Ho$bo. Ë`m em¡`m©Mm Jm¡ad H$aÊ`mgmR>r Z_ñH$ma H$aVmZm Vo 'Omohma' åhUy bmJbo. _hmam§Zm nwT>o Añn¥í` R>a{dbo Joë`mZ§Va 'Omohma' eãXmMm em¡`©Ëdmer g§~§Y g§nbm Am{U Vo Ë`m§À`m Añn¥í`VoMo ÚmoVH$ ~Zbo. Omohma H$aVmZm _hma 'Omohma _m`~mn' Ago H$YrM åhUV ZìhVm. Omohma H$aVmZm `m eãXm~amo~aM _hmam§Zr BVa JmdH$è`m§Zm '_m`~mn' Agohr åhUÊ`mMm [admO nmS>Ê`mMm S>md Hw$gdmÀ`m AmVë`m JmdH$è`m§Mm hmoVm, _hmam§Zr Vmo H$YrM Ow_mZbm Zmhr Ago S>m°. IamV `m§Zr nwT>o åhQ>bo Amho.1

Z§VaÀ`m H$mimV 'Omohma' hm eãX Añn¥í`VoMo à{VH$ ~Zë`mZo S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$am§nmgyZ gwê$ Pmboë`m MidirZo 'Omohma' åhUyZ A{^dmXZ H$aUo ~§X H$aUo Am{U ~m~mgmho~m§À`mM ZmdmZo åhUOo 'µO` ^r_' åhUV A{^dmXZ H$aÊ`mMr àWm gwê$ Ho$br

_amR>r {¼ñVr g_mOmV O` {¼ñV hr A{^dmXZmMr àWm ê$T> H$aÊ`mMo lo` AmYw{ZH$ _amR>r n§MH$qd_Yrb EH$ Agboë`m aoìh. Zmam`U dm_Z {Q>iH$ `m§À`mH$S>o OmVo. {Q>iH$m§À`m _¥Ë`wZ§Va n§Mdrg dfm©§Z§Va H°$Wmo{bH$ g_mOmZo `m A{^dmXZnÜXVrMm ñdrH$ma Ho$bm, Vmon`ªV åhUOo gZ 1940À`m XeH$mn`ªV H°$Wmo{bH$ bmoH$ nmíMmË` diUmda '`oey {¼ñVmbm Jm¡ad Agmo' Ago b§ã`mMdS>rMo A{^dmXZ H$aV AgV.

' {Zamoß`m' _m{gH$mÀ`m 1940À`m Am°ŠQ>mo~a A§H$mV {¼ñVr A{^dmXZ nÜXVrda EH$ MmanmZr boI N>mnyZ Ambm hmoVm, Ë`mdê$Z {¼ñVr g_mOmV 'O` {¼ñV' åhUyZ A{^dmXZ H$aÊ`mMr àWm àW_ àmoQ>oñQ>§Q> n§{W`m§_Ü`o gwê$ Pmbr ho ñnï> hmoVo.' {Zamoß`m'À`m Ë`mdoiÀ`m àWoà_mUo `m boImÀ`m boIH$mMo Zmd XoÊ`mV Ambobo Zmhr. `m boImV åhQ>bo hmoVo {H$ '~«m÷U H$moUmg ^oQ>Vm§Zm hmV OmoSy>Z Z_ñH$ma H$aVmV. _amR>`mg dmQ>Vo {H$, _Zwî`mbm _mZ Úmdm nU Ë`m§VM XodmMm Ymdm H$amdm, åhUyZ Vo _mÏ`mg hmV bmdyZ am_am_ åhUVmV. _hma d Mm§^ma ho EH$m OwÝ`m Mmbrà_mUo Omohma, åhUOo `moÜXm, qH$dm ho dram, Ago åhUyZ A{^dmXZ H$aVmV. _wgb_mZ ho Xwgè`m _wgb_mZm§g gbm_ Ab`Hw$_ d BVa _mUgm§g gbm_ åhUVmV.''

''Ogo qhXy am_am_ åhUyZ am_mbm _mZ XoVmV, Vgo Amåhr `oeybm _mZ Úmdm, Ago qhXr {¼ñVr `m§Zm dmQ>Uo gmh{OH$ d `mo½` AgyZ Ë`m§Zr ZdrZ [aVr H$mT>ë`m AmhoV. H$moUr àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr EH$_oH$m§g ^oQ>Vm§Zm 'O` {¼ñV' Ago åhUVmV, d Amnbo _hmamï´>r` H$mWmo{bH$ '`oey {¼ñVmbm Jm¡ad Agmo' Ago åhUVmV, d Ë`mMo CÎma 'gd©H$mi ! Am_oZ' Ago Amho . JwOamWr d qhXr ^mfm ~mobUmao H$mWmo{bH$ AgoM H$aVmV, _mÌ Jm¡adÀ`m EodOr ~T>mB©, d _{h_m, Ago åhUVmV'. Aem àH$maMo A{^dmXZ '\$maM OwZo AgyZ `wamonm§Vrb ~è`mM Xoem§V AmOnmdoVmo àMmam§V Amho' Agohr `m boImV åhQ>bo Amho.2 `mdê$Z Ë`mH$mimV _amR>r H°$Wmo{bH$ g_mOmVrb A{^dmXZmMo _yi B§J«OrVrb 'àoP {X bm°S>©', '\$m°a Eìha, Am_oZ' ho Agmdo Ago {XgVo.

Ë`mZ§Va {S>go§~a 1940À`m ' {Zamoß`m' `m H°$Wmo{bH$ n§{W`m§À`m _m{gH$mV EH$ nÌ {bhÿZ XodXÎm {Q>iH$m§Zr 'O` {¼ñV' `m A{^dmXZ nÜXVrMm OmoaXma nwañH$ma Ho$bm. bú_r~mB© Am{U aoìh {Q>iH$m§À`m `m {Ma§OrdmZo {b{hbobo ho nÌ _yimVyZ dmMÊ`mgmaI} AmhoV. ho nÌ nw{T>bà_mUo hmoVo:3

{¼ñVr bmoH$m§Mo A{^dmXZ

am. am. g§nmXH$ '{Zamoß`m' `m§g --

AmŠQ>mo~a _{hÝ`mÀ`m A§H$mV nmZ 92 da '`oey {¼ñVmbm Jm¡ad Agmo' hm boI dmMbm. Vmo dmMVm dmMVm Ama§^r AmnmoAmn Agm {dMma Ambm {H$ AmnU 'O` {¼ñV' H$m åhUy Z`o? A{^dmXZmMm àH$ma Oa Vw_À`m Am_À`mV (H°$Wmo{bH$ Am{U àmoQ>oñQ>§Q>) gmaIm Agbm Va H$moR>o {~KS>bo? CbQ> XmoÝhr g_mOm§V gbmo»`mbm EH$ bhmZgoM H$m hmoB©Zm ZdrZ H$maU àmá hmoB©b.

nwT>o dmMVm dmMVm AmnU 'O` {¼ñV' hm A{^dmXZmMm C„oI Ho$bobm Amho d Ë`m{déÜX H$mhr _V àX{e©V Ho$bo Zmhr ho nmhÿZ AmZ§X dmQ>bm d ho nÌ Amnë`mH$S>o à{gÜXrgmR>r nmR>{dÊ`mg Yra Ambm.

O` {¼ñV Ago åhUÊ`mMr XmoZ à_wI H$maUo AmhoV. EH$ Ago {H$ A{^dmXZmg bhmZ d gwQ>gwQ>rV eãX qH$dm eãXg_wM` bmJVmo. gbm_, am_am_, Omohma ho gd© EH$EH$Q>o eãX AmhoV. d Ë`m_wio XmoZ _mUgo ^oQ>VmM `m eãXm§Mm C?ma WmoS>Š`mV d MQ>H$Z Vr H$ê$Z Amnë`m _ZmVrb ^md àH$Q> H$aVmV. O` {¼ñV `m EodOr Ë`mM AWm©Mm EH$Q>m eãX AgVm qH$dm AW©^[aV Agm ~Z{dVm Ambm AgVm Va A{YH$ ~ao Pmbo AgVo. na§Vw øm Ñï>rZo EH$ eãX {_iUo AeŠ`M Agë`mZo Ë`m EodOr XmoZ eãX dmnamdo ho ~ao.

Xwgao Ago {H$ Amnbm à^y `oey hm em§VrMm amOm Agë`mZo Ë`mMm O`O`H$ma Ho$ë`mZo AmnU Ë`mÀ`m VÎdmMm A§{JH$ma Ho$ë`mgmaIo hmoVo. `mV AmUIr Ago hmoVo {H$ Ë`mMm O`O`H$ma Ho$ë`mZo AmnU ñdV:H$S>o {bZVm KoVmo (åhUOo Z_ñH$mamMr ^mdZm `oD$Z AmnU EH$_oH$m§nwT>o _mZ dmH${dÊ`mEodOr Ë`mÀ`m nwT>o _mZ dmH${dVmo). AmnU Amnë`m à^yMr AmR>dU H$aVmo (`mV am_am_ åhUVmZm Ho$di am_mMo Zmd Vm|S>mVyZ `mdo BVH$m dadaMm hoVy ZgyZ Ë`mnojm WmoS>m A{YH$ Imob AW© A{^àoV hmoVmo. åhUOo Amnë`mbm Ë`mMr AmR>dU hmoVo.) Am{U Omohmahr Oer `wÜXmMr Amamoir Amho VerM O` O` {hhr `wÜXmMr Amamoir Amho. _mÌ hr `wÜX {O§H$ë`mMr Amamoir Amho. Agm `m O` eãXmV {Vhoar qH$dm Mma àH$maMo AW© A{^àoV AgyZ Vo A{^dmXZ gwQ>gwQ>rV Amho.

àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr bmoH$m§V O` {¼ñV åhUVmV Ago Oo AmnU åhUVm Vo AJXrM ~amo~a Amho Ago Zmhr. eoH$S>m 5 Q>¸o$ _mUgo gwÜXm O` {¼ñV åhUV ZmhrV ho _mÂ`m gmè`m _hmamï´>mVrb àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr bmoH$m§À`m àË`j _m{hVrdê$Z _r åhUVmo. O` {¼ñV åhUmdo Aem àH$maMm R>amd EImÚm à_wI O~m~Xma ì`º$s d A{YH$ma Agboë`m {~engma»`m ì`º$sZo qH$dm {gZoS>Zo qH$dm H$m±{J«JoeZZo Ho$bobm Zmhr. hm àMma nmS>Ê`mMm à`ËZ _mÂ`m d{S>bm§Zr d Z§Va _r Ho$bm. na§Vw Ë`m§V Amåhmbm `e Ambo Zmhr EdT>oM `oWo Z_yX H$amdogo dmQ>Vo.

amo_Z H°$Wmo{bH$ d àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr bmoH$m§Mr gaH$maZo amOH$s` ~m~Vr§V gm§JS> KmVbobrM Amho. BVahr H$mhr ~m~Vr§V Ë`m§À`mV gmaIonUm `m`bm nm{hOo d nmoemI, ^mfm Ë`mMà_mUo A{^dmXZmMm àH$ma `m§V Oa gmå` Pmbo Va Vr \$ma AmZ§XmMr Jmoï> hmoB©b.

AmnU Oa Amnë`m dmMH$m§Zm O` {¼ñV ho CMbÊ`mg gwMdmb Va _r _mÂ`m {¼ñVr ZmJarH$ nÌm§VyZ Ë`mMm àMma àmoQ>oñQ>§Q> bmoH$m§V H$arZ. hm àH$ma àmoQ>oñQ>§Q> bmoH$m§Mm Amho hm g_O MwH$sMm Amho ho _r da XmI{dboM Amho. à^w {¼ñVmda ^md R>odUmè`m gdm©§Mm hm àH$ma Amho.

hm ng§V Zgob Va AmnU Xwgam EH$ qH$dm XmoZ eãXm§Mm àH$ma gwMdm d Ë`mMm àMma _r H$arZ. _mÌ Ë`m àMmamZo _amR>r ^mfoMm IyZ nS>ob Ago hmoD$ Z XoÊ`mMr I~aXmar ¿`m`bm nm{hOo, åhUOo Vo Á`mbm {_eZar _amR>r åhUVmV Agbo Agy XoVm Cn`moJr Zmhr.

XodXÎm Zmam`U {Q>iH$

ñdmV§Í`moÎma H$mimV _mÌ H°$Wmo{bH$ \$mXam§Zr Am{U g_mOmZo aoìh {Q>iH$m§Zr gwê$ Ho$boë`m 'O` {¼ñV' `m A{^dmXZmMmM ñdrH$ma Ho$bm. AJXr A{bH$S>À`m H$mimn`ªV nmoñQ>H$mS>m©Zo dm Am§VaXoer` H$mS>m©Zo Iwembr H$i{dÊ`mMr dm g§nH©$ R>odÊ`mMr arV hmoVr Voìhm _amR>r {¼ñVr bmoH$ Amnë`m nÌmMr gwê$dmV 'O` {IñV' Zo H$aV AgV. emim-H$m°boOmV AgVmZm Kar {b{hboë`m _mÂ`m nÌm§Mr gwê$dmVhr `m A{^dmXZmZoM hmoV Ago. {¼ñVr Hw$Qw>§~mÀ`m

b¾n{ÌH$m N>mnm`bm Amë`m {H$ Ah_XZJa, Am¡a§Jm~mX Am{U Zm{eH$ n[agamVrb Hw$R>bmhr A{¼ñVr _wÐH$ AJXr Z {dMmaVm 'lr JUoe àgÞ' À`m OmJr 'lr {¼ñV àgÞ' Ago Q>mHy$Z _m`Ý`mÀ`m {R>H$mUr 'O` {¼ñV' {b{hVmo, BVH$s hr na§nam `oWrb g_mOmV ê$ibr Amho.

AmYw{ZH$ H$mimV _mÌ `m doJù`m A{^dmXZnÜXVrMr JaO Z ^mgë`mZo ~hþg§»` g_mOmà_mUo 'Z_ñH$ma' Am{U nmíMmË` nÜXVrZo B§J«OrV A{^dmXZ H$aUo Zì`m {nT>rZo gwê$ Ho$bo Amho.

g§X^©:

1) S>m°. e§H$aamd IamV, '_hmamï´>mVrb _hmam§Mm B{Vhmg - OmVrMr CËnÎmr d {dH$mgmMm B{Vhmg' (nmZo 64 Am{U 65)

2) '{Zamoß`m' _m{gH$, Am°ŠQ>mo~a 1940 (nmZ 92)

3) XodXÎm Zmam`U {Q>iH$ `m§Mo nÌ, '{Zamoß`m' _m{gH$, {S>g|~a 1940 (nmZ 132 Am{U 133)

Objection to the label 'Christian Mahar' (Marathi)

 JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO,  H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

8) ' {¼ñVr _hma ' eãXmbm Amjon

_hma Am{U _m§J `m Añn¥í` OmVtVyZ {¼ñVr Y_mªV àdoe Ho$boë`m bmoH$m§Zm `m Y_mªVam_wio EH$ Zdr AmoiI Am{U Apñ_Vm {_idyZ {Xbr. ho Y_mªVa åhUOo Añn¥í` àWo{déÜX, `m bmoH$m§da eVH$moZweVHo$ Ho$boë`m gm_m{OH$, Ym{_©H$ Am{U Am{W©H$ AÝ`m`m{déÜX Ho$bobm EH$ gm_wXm{`H$ {~Ðmoh, ~§S>M hmoVm. Y_mªVam_wio Ë`m§Zm EH$ AmË_gÝ_mZ àmá Pmbm. Ë`m_wio Amnë`mbm {¼ñVr _hma qH$dm {¼ñVr _m§J åhUyZ g§~moYUo Ë`m§Zm An_mZmñnX dmQy> bmJbo. `m _mZ{gH$Vobm H$mhr gm_m{OH$ g§X^© {ZpíMVM AmhoV. 'X _hma \$moH$' `m gZ 1938 gmbr AboŠPm§S>a am°~Q>©gZ `mZo {b{hboë`m nwñVH$mVhr darb _mZ{gH$VoMo dU©Z H$aÊ`mV Ambo.1 ''AZoH$ bmoH$XoIrb Ooìhm Vo _hma OmVrMo AmhoV Aer H$~wbr XoVmV Voìhm Ë`m§À`m AmdmOmV ñdm{^_mZmMm A^md d ea_oMr ~m~ AgVo. _hmam§VyZ {¼ñVr Pmbobo bmoH$ {¼ñVr Pmë`m~Ôb ñdm{^_mZ ~miJVmV d AmnU nyduMo _hma hmoVmo `m CJ_ñWmZmda Omoa XoV ZmhrV, Vgm C„oI H$aUo Q>miVmV.'' ho nwñVH$ {b{hë`mZ§Va nmD$Ueo dfmªMm H$mi CbQ>ë`mZ§Vahr `m n[apñWVrV \$magm ~Xb Pmbobm Zmhr.

eham§V dmñVã`mg Jobobo _amR>r {¼ñVr {_ñgogmR>r Xa a{ddmar qH$dm BVa Hw$R>ë`mM {Xder XodimV OmV Zmhr Aer VH«$ma H$aUmam boI \$mXa nm`g J¡gb `m§Zr '{Zamoß`m' À`m _mM© 1943À`m A§H$mV {b{hbm hmoVm. _mÌ Ë`m§À`m VH«$marÀ`m _yi {df`mnojm Ë`m§Zr ñWm{ZH$ {¼ñVr bmoH$m§Zm CÔoeyZ dmnabobm ' {¼ñVr _hma' hm eãXM ehadm{g`m§Zm Iyn Pm|~bm Ago {XgVo. \$mXa J¡gb Ë`mZ§Va AZoH$ df} Ah_XZJa {OëømVrb `oeyg§KmMo à_wI hmoVo, Ë`m ZmË`mZo Ë`m§Zr `m {OëømV _amR>r {¼ñVr bmoH$m§gmR>r VgoM ~hþg§»` g_mOmgmR>r emim, lram_nyaMo g§V byH$ hm°pñnQ>b gmaIo AZoH$ àH$ën \$mXa J¡gb `m§Zr Ë`mZ§VaÀ`m H$mimV gwê$ Ho$bo. Ë`m_wio {¼ñVr g_mOm{df`r Ë`m§Zm Agboë`m AmñWo{df`r _wirM e§H$m KoVm `oV Zmhr. _mÌ JmdJmS>çmVyZ EH$Xm ~mhoa nS>ë`mZ§Va '{¼ñVr _hma ' `m eãXà`moJmVyZ nwÝhm Ë`mV AS>Hy$Z nS>Ê`mMr `m g_mOmVrb ZmJar qH$dm {e{jV bmoH$m§Mr Ë`mdoirhr BÀN>m ZìhVr ho `mdê$Z ñnï> {XgyZ `oVo.

`mg§X^m©V \$m. J¡gb `m§À`m n{hë`m boImVrb gwê$dmVrMm n[aÀN>oX nw{T>bà_mUo hmoVm:

"JwìhoH$a OmVmV, _Ðmgr bmoH$ OmVmV, nU "

AmnU {_eZar H$mhr H$m_mH$[aVm nwÊ`mbm, IS>H$sbm, ZJambm OmVmo Voìhm Am_À`m H$mZm§da nwT>rb eãX nS>ë`m{edm` amhV ZmhrV: 'JwìhoH$a Xodmb`m§V `oVmV, _Ðmgr bmoH$ Xodmb`m§V `oVmV nU {¼ñVr _hma a{ddmargwÜXm `oVmV Va enW. nwîH$i OU A{VJ[a~r_wio a{ddmargwÜXm nmoQ> ^amdo åhUyZ H$m_ H$aVmV `m{df`r VH«$ma Zmhr. na§Vw n. {_ñgm ~hþVoH$ gdmªZm EoH$Uo eŠ` Amho, \$º$ _hma H$m_ H$aUmao _mUgo AmhoV H$m?? JwìhoH$a d _Ðmgr bmoH$ {Zìdi [aH$m_Q>oH$S>o AmhoV H$m?

Va _J Amnbo {¼ñVr _hma a{ddmar n. {_ñgm EoH$Ê`mMr h`J` H$aVmV `mMo H$m` H$maU Agmdo?''?2

`mZ§Va nwT>À`mM _{hÝ`mV åhUOo E{àb 1943À`m A§H$mV \$mXa J¡gb `m§Mm nwT>rb boI à{gÜX Pmbm hmoVm.

'' _hmamï´>r` {¼ñVr OZhmo

JmodoH$a OmVmV, _Ðmgr OmVmV nU-

`m _Wù`mImbr '{Zamoß`m'À`m _mM© _{hÝ`mÀ`m A§H$mV Omo boI _r à{gÜX Ho$bm Amho, Vmo {H$Ë`oH$m§Zm Q>mo§MUma Amho, `mMr _bm nyU© OmUrd hmoVr. Vw_À`m amJmMm ~mU Xwgè`m H$moUmda Z gwQ>mdm åhUyZ _mPr ghr _r Ho$bobr Amho; Agmo. Vwåhmbm Amnë`m ñdV:da åhUOo Amnë`m ñdV:À`m Xodmb`m§V OmÊ`mÀ`m h`JB©da amJ `oB©b Aer _bm JmoS> Amem hmoVr. na§Vw Vr Amem \$mob R>abr Ago {XgVo. Vw_À`m amJmMm {df` _r dmnabobm eãX ' {¼ñVr _hma' hmM Amho. Vwåhmbm XwImdÊ`mÀ`m hoVyZo hm eãX _r dmnabm Ago _bm AmoiIUmam H$moUrM åhUUma Zmhr hr _mPr ImÌr Amho. `m ~mOybm ~hþVoH$ gd© {¼ñVr A{^_mZmZo Amnë`mbm '_hma' åhUVmV. AWm©V _r IoS>oJmdMm AgyZ IoS>oJmdÀ`m ^mfoV ~mobbmo. Vwåhr ehamVbo AgyZ '_hma' `m eãXmMm ~{hîH$ma H$[aVm ho _bm H$moRy>Z R>mD$H$? åhUyZ _r H$m` H$ê$? Vwåhmbm H$go g§~moYmdo? 'JmodoH$a {¼ñVr'', ''_Ðmgr {¼ñVr'' Ago åhUVmV Va Vwåhmbm H$m` Zmd Úmdo? ''_hmamï´>r` {¼ñVr'' åhUmdo H$m`? Va g_Om {H$ ''_hmamï´> '' `m eãXmÀ`m ì`wËnÎmr~Ôb AWm©V AË`§V {dÛmZ bmoH$m§Zr nwT>o {Xë`mà_mUo MMm© Ho$br Amho. ''_hmamï´> åhUOo _hma + amï´> = _hmam§Mm Xoe Amho''. `m ì`wËnÎmrg Agm AmYma Amho {H$ , _hma OmVrMr dñVr _hmamï´>mV nwîH$iM Amho. Vwåhmbm VoUoH$ê$Z _hmamï´>r` {¼ñVr Oa g§~mo{Ybo Va H$moU OmUo Vw_Mm amJ COyZ (nwÝhm EH$Xm) _Oda ~gob. BH$S>o {dhra, {VH$S>o AmS> Aer _mPr pñWVr Pmbobr Amho. Ago AgVm AmnUmbm _r H$go g§~moYmdo åhUyZ H$idmb Va \$ma _oha~mZr hmoB©b.

Amnbm :- _hmamï´>r` Y_©Jwê$

nr. J¡gb

`m nÌmbm OmoSy>ZM '{Zamoß`m'À`m `wamo{n`Z {_eZar Agboë`m g§nmXH$m§Zr dmMH$m§À`m '_hma' `m eãXmÀ`m Amjonm~Ôb Imbrb {Q>nÊUr à{gÜX Ho$br hmoVr.3

"Vwåhmbm _hmam§Mm g§~§Y ZH$mo åhUyZ AmZ§X dmQ>Vmo. Va Vwåhr nwT>o ({¼ñVr Z Pmboë`m) _hmam§~amo~a b¾ gwÜXm H$aUma Zmhr Aer Amem YaVm `oB©b H$m?? Vwåhr _hmaH$s gmoSy>Z XoÊ`mg V`ma Amhm H$m`? '_amR>r {¼ñVr ' ho Zmd _mÝ` Amho H$m`?

(g§nmXH$)

_hma `m eãXmbm ehadm{g`m§Zr 1940À`m XeH$mV Amjon KoVbm. ñdmV§Í`moËVa H$mimV J«m_rU ^mJmVrb AZoH$ _amR>r bmoH$m§Zr eham§H$S>o dmQ>Mmb Ho$br. _mÌ ehar `m bmoH$m§Mm `m eãXm{df`rMm Vrd« Amjon H$m`_ am{hbm. gZ 1995 gmbr X{bV {¼ñVr _amR>r gm{hË` g§_obZmMo AÜ`j XodXÎm hþgio `m§À`m nwT>rb dmŠ`mVyZ hoM ñnï> hmoVo. ''IoS>çmV gdU© g_mO {¼íMZm§Zm AmS>nS>ÚmZo _hma, _m§J, ^§JrM g§~mo{YVmo, ho _w§~B©-nwÊ`mVë`m§Zm Jmdr Z `oVm H$go H$iUma? gË` n[apñWVrMr AZw^yVr ¿`m d _J ñdV:bm gdU© åhUm !'' Ago hþgio `m§Zr Amnë`m ^mfUmV åhQ>bo Amho.4

g§X^©"

1) AboŠPm§S>a am°~Q>©gZ, '_hma bmoH$ - _hmamï´>mVrb Añn¥í`m§Mm Aä`mg'. _amR>r ^mfm§Va {^wjw grd{b~moYr, ñ_aU X{hdbo, (Xwgar Amd¥Îmr 1991) (nmZ 9)

2)' {Zamoß`m' _m{gH$, _mM© 1943, (nmZ 152)

3)'{Zamoß`m' _m{gH$, E{àb 1943 (nmZ 173)

4) gwZrb í`m_gw§Xa AmT>md (g§nmXH$ d g_rjH$), 'Y_© {¼ñVmMm, {dMma gm{hË`mMm - eVH$mVrb {¼ñVr gm{hË` g§_obZmÜ`jr` ^mfUo Am{U Ë`mdarb g_rjm', (nmZ 346)

Why religious conversions? (Marathi)

JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

5) Y_m©§Va H$emgmR>r - ^mH$argmR>r, AmË_gÝ_mZmgmR>r {H$ {dÐmohmgmR>r

npíM_ _hmamï´>mV Ah_XZJa {OëømV, _amR>dmS>çmÀ`m Am¡a§Jm~mX Am{U OmbZm {Oëøm§V Am{U {dX^m©À`m H$mhr {Oëøm§V EH$mo{Ugmì`m eVH$mV _moR>çm à_mUmV gm_wXm{`H$ Y_mªVao Pmbr. Ë`m_mJo Ho$di AmÜ`mpË_H$ àoaUm hmoVr Ago åhUUo YmS>gmMo R>aob. n§{S>Vm a_m~mB©, aoìô. Zmam`U dm_Z {Q>iH$, bú_r~mB© {Q>iH$, aoìh. ZriH§$R>emór Zohoå`m Jmoèho, ~m~m nX_ZOr dJ¡ao gw{e{jV ì`º$s§À`m Y_mªVamV AÜ`mpË_H$ n[adV©Z KS>bo ho {Z:g§e`. Añn¥í` OmVrO_mVtÀ`m gm_wXm{`H$ Y_mªVam~m~V _mÌ Ago åhUVm `oUma Zmhr. Á`m bmoH$m§À`m d¡`{º$H$ dm gm_m{OH$ OrdZmV Xod-Y_©, XoD$i, Y_©J«§W `m g§H$ënZm§Zm H$Yrhr àdoe ZìhVm, Aem g_mOmVyZ dmirV Q>mH$boë`m bmoH$m§Zr {¼ñVr Y_m©Mo AÜ`mË_ AmYr g_OyZ KoD$Z Z§Va hm Y_© ñdrH$mabm Ago åhUUo dmñVì`mg Yê$Z hmoUma Zmhr.

Y_m©§Vao H$m hmoVmV? Amnë`m dmS>d{S>bm§nmgyZ Ambobm Y_© gmoSy>Z Xwgam Y_© H$dQ>miÊ`mMr nmir EImÚm ì`º$sda dm g_mOmda H$m `oVo? ì`º$sJV Y_m©§Va AWm©VM nyU©V: Ë`m ì`º$ser g§~§YrV Agboë`m _mZ{gH$, AmÜ`mpË_H$ Am{U gm_m{OH$ n[apñWVrda Adb§~yZ AgVo. _mÌ Ooìhm EImXm _moR>m g_yh Amnbm Y_© gmoSy>Z Xwgè`m Y_m©V OmVmo, Ë`mdoir `m Y_m©§Vam_mJMr H$maUo g_OyZ KoUo Amdí`H$ R>aVo. .

Y_mªVam_mJMr H$maUo Am{U àoaUm `m§Mo A{dZme S>moig `m§Zr nwT>rb eãXm§V {díbofU Ho$bo Amho :

""Y_mªVa hm Amnë`m XoemVrb EH$ `wJm-`wJmnmgyZ MmbV Ambobm à`moJ Amho. qhXy Y_m©À`m OmMmbm H§$Q>miyZ Amnë`m CÜXmamgmR>r AZoH$m§Zr Y_mªVa Ho$bo Amho. _wpñb_ amOdQ>rV Añn¥í`m§Vrb ~hþg§»` bmoH$m§Zr _wpñb_ Y_© ñdrH$mê$Z g_VoH$S>o Ymd KoVbr. Ë`mMà_mUo {~«{Q>e amOdQ>rV AZoH$m§Zr OmVrì`dñWoZo {Xbobo ZrMnU PwJmê$Z Ë`mVyZ _wº$ hmoÊ`mgmR>r {¼ñVr Y_m©Mm ñdrH$ma Ho$bm Amho. AZoH$ Am{Xdmgr bmoH$m§Zrhr {ejUmgmR>r, AmnwbH$sÀ`m {_iUmè`m dmJUwH$sgmR>r {¼ñVr Y_© ñdrH$mabm Amho. {_eZar bmoH$m§Zr Cno{jV, Jar~ bmoH$m§gmR>r S>m|JaXè`mV emim§Mr ñWmnZm H$ê$Z Ë`m§À`mn`ªV {ejU ZoD$Z EH$ Eo{Vhm{gH$ H$m`© Ho$bo Amho. `m gmè`m§Mm n[aUm_ åhUyZ ^maVmV A{YH$m{YH$ X{bV, Am{Xdmgr _§S>ir {¼ñVr Pmbr AmhoV. '' 1

Xwgè`m EH$m boImV S>moig `m§Zr Ago åhQ>bo Amho: ''doJdoJù`m amOdQ>rVrb Y_m©§VamMm g§X^© ~Xbbm Var Ë`m_mJrb Y_m©§V[aVm§Mr ^mdZm EH$gmaIrM amhV Ambr Amho. Om{Vì`dñWm, Añn¥í`Vm, eyÐ `m OmoI§S>mVyZ _wº$ hmoÊ`mgmR>r bmoH$m§Zr Y_m©§Vao Ho$br. H$Yr Vo _wñbr_ Pmbo, H$Yr Vo {¼íMZ Pmbo. Z§Va S>m° Am§~oS>H$am§À`m ZoV¥ËdmImbr Ë`m§Zr ~m¡ÜX Y_m©Mm ñdrH$ma Ho$bm. g_VoMr {eH$dU d dmJUyH$ OoWo {_iob Ë`m Y_m©bm Amnbogo H$ê$Z `m bmoH$m§Zr àñWm{nV Y_m©{déÜXMm Amnbm {ZfoY Zm|X{dbm Amho.''2

_hmamï´>mVrb dm BVa Hw$R>ë`mhr {R>H$mUr gm_wXm{`H$ {¼ñVr Y_mªVao AÚmpË_H$ n[adV©ZmZo Pmbr Agm Xmdm IwÔ {¼ñVr Y_©Jwê$ qH$dm MM©hr H$aV Zmhr. Ah_XZJa {OëømVrb ào{fVH$m`m©Mm B{Vhmg {b{hUmè`m \$mXa S>m° {¼ñVmo\$a eoiHo$ `m§Mo {díbofU nwT>rbà_mUo Amho: ''H°$Wmo{bH$ lÜXoMm {Za{Zamù`m ^mJmV H$gm àma§^ Pmbm ho nmhUo _moR>o _Zmoa§OH$ Amho. ¹${MV àg§JrM AÜ`mËå`mZo gwê$dmV Pmbobr {XgVo Ago IwÔ n{dÌ ew^g§XoemVhr Amnë`mbm Xwga§ {XgV Zmhr. bmoH$ `oeyÀ`m ^modVr JXu H$ê$ bmJbo. H$maU Ë`mZo AmOmè`m§Zm ~ao Ho$bo, _oboë`m§Zm nwÝhm CR>{dbo, AewÜXm§Zm Ë`mZo ewÜX Ho$bo Am{U ^mH$ar dmT>{dë`m. bmoH$m§Mm O_md Ë`mÀ`mH$S>o Amë`mZ§VaM Ë`mZo Ë`m§Mo bj emídV _wë`m§H$S>o AmoTy>Z KoVbo. ''Vwåhr _mÂ`mda lÕm R>odVm åhUyZ Vwåhr _mÂ`mH$S>o Ambm Ago Zmhr, Va _r Vwåhm§bm ^mH$a {Xbr åhUyZ Vwåhr AmbmV.'' Ë`mZ§VaM _J `oey AÜ`mËå`mH$S>o diyZ 'Zída AÞmgmR>r PQy> ZH$m. Ë`mEodOr {MaH$mbrZ AÞmgmR>r à`ËZ H$am' Ago Ë`m bmoH$m§Zm gm§JVmo.''3 {¼ñVr {_eZatZr gd©àW_ ^wHo$ë`m bmoH$m§Mr ^yH$ ^mJ{dbr, Ë`m§À`m gm_m{OH$ Am{U Am{W©H$ àJVrgmR>r à`ËZ Ho$bo Am{U Z§VaM Vo AÜ`mËå`mH$S>o dimbo. 'AmYr nmoQ>mo~m, _J {dR>mo~m' Aer åhU `m ^mJmV àM{bV Amho. Vr åhU `m {_eZar bmoH$m§Zr Amnë`m ào{fVH$m`m©V àË`jmV CVa{dbr.

`m g§X^m©V Hw$R>oVar dmMbobr EH$ Jmoï> _bm AmR>dVo. EH$ _hmË_m Amnë`m {eî`m§~amo~a {\$aV hmoVm. EH$m JmdmV Amë`mZ§Va Ë`m§Zm EH$ ^wHo$Zo ì`mµHw$i Pmbobm _mUyg {Xgbm. Ë`m _hmËå`mMm {eî` Ë`m _mUgmOdi OmD$Z Ë`mbm AÜ`mËå`m{df`r Mma Jmoï>r gm§Jy bmJbm. _mÌ Ë`m _mUgmH$S>o Ë`m {eî`mH$S>o nmR> {\$a{dbr. {eî` Ë`mZ§Va XwgarH$S>o Jobm. WmoS>çmdoimZo Vmo naVbm Voìhm VmoM _mUyg Amnë`m Jwê$À`m nm`mer ~gyZ AÜ`mËå`mMm g§Xoe EoH$V Amho Ago Ë`mbm {Xgbo. M{H$V hmoD$Z {eî`mZo Amnë`m Jwê$bm `m~m~VrV {dMmabo Voìhm Vmo _hmË_m åhUmbm. "_r Ë`mbm ImÊ`mgmR>r Ho$ir {Xbr. ^wHo$bm Agë`mZo Ë`mMr Ë`mdoiMr VrM JaO hmoVr.''

Y_mªVam_mJMr H$maU_r_m§gm ñnï> H$aVmZm EH$mo{Ugmì`m eVH$mV gm_m{OH AÝ`m`mMo, N>idUwH$sMo ~ir R>aboë`m X{bV g_mOmÀ`m Ñï>rZo {¼ñVr {_eZar XodXyVM R>abo Ago Zm{eH$À`m {\$bmo{_Zm ~mJyb `m§Zr åhQ>bo Amho. Ë`m åhUVmV: '' {_eZatZr Amåhmbm {¼ñVm~amo~a Eo{hH$ gwImMm _mJ© XmI{dbm. XmoZ hOma dfm©nwdu à^y {¼ñVmZo AZoH$ M_ËH$ma Ho$bo, {_eZatZrhr Am_À`mgmR>r AZoH$ M_ËH$ma Ho$bo. Ë`mZr à{VHy$b n[apñWVrV Ho$bobo H$m`© H$moUË`mhr M_ËH$mamnojm µH$_r ZìhVo. à^y {¼ñVmZo bmoH$m§Zm OodU XoD$Z V¥á Ho$bo. Ë`mMà_mUo {_eZatZr AZoH$m§Zm AÞ XoD$Z V¥á Ho$bo. à^y {¼ñVmZo A§Ym§Zm Ñï>r {Xbr,Ë`mMà_mUo {_eZatZr kmZ XoD$Z Amåhmbm ZdÑï>r {Xbr. à^y {¼ñVmZo _wŠ`m§Zm dmMm {Xbr, Ë`mMà_mUo {_eZatZr hOmamo df} dmMm ~§X Agboë`m Amåhmbm dmMm {Xbr. {¼ñVmZo XwIUmBVm§Zm ~ao Ho$bo, VÛV {_eZatZr Am¡fYmonMmam§Zr amo½`m§Zm ~ao Ho$bo. à^y {¼ñVmZo _oboë`m§Zm {Od§V Ho$bo. {_eZatZr _¥Ë`wn§Wmg Q>oH$boë`m§Zm OrdXmZ {Xbo. {_eZatMo ho H$m`© Am_À`mgmR>r EH$mEH$m _moR>çm M_ËH$mamà_mUoM hmoVo. {_eZatZr Amåhmbm µH$m` {Xbo Zmhr? Ë`m§Zr Amåhmbm {dídmg {Xbm, ào_ {Xbo, Y_© {Xbm, ^mH$a {Xbr, AmË_{dídmg {Xbm, ñdm{^_mZ {Xbm, AmË_gÝ_mZ {Xbm Am{U gdm©V _hËdmMo åhUOo C?d{U©`m©À`m Jwbm_{JarVyZ _wº$ H$éZ Am_Mm H$mo§S>bobm ídmg _wº$ Ho$bm.''4

C?d{U©`m§Zr nm`§Xir VwS>dboë`m, amoOMr ^mH$ar {_idÊ`mgmR>r YS>nS>Umè`m Añn¥í` bmoH$m§Zm naXoer {_eZatZr _m`oZo Odi Ho$bo. XwîH$mimÀ`m Am{U XmoZ _hm`wÜXm§À`m H$mimV Am{U BVahr doir AÞnmUr, H$nS>mbÎmm nwadbm. JmdmÀ`m doer~mhoa hmH$bboë`m `m X{bV bmoH$m§À`m Ñï>rZo Va ho {_eZar XodXyVM R>abo. `m {_eZatZr XmIdboë`m XodmMm, Y_m©Mm Am{U J«§WmMm Ë`m§Zr Hw$R>ë`mhr e§H$mHw$e§H$m Z H$mT>Vm ñdrH$ma Ho$bm. AemàH$mao AZoH$ Jmdm§Vrb gd©À`m gd© _hma dm _m§J Hw$Qw>§~o H$mhr dfmªÀ`m H$mimV {¼ñVr Pmbr.

Jmoì`mV Á`m nÜXVrZo Y_m©§Va Pmbo Vgo _hmamï´>mV Pmbo Zmhr Ago AZwn_m COJao `m§Zr åhQ>bo Amho. '' H$moUr ~m{áñ_m Úm åhQ>b§ Va {_eZar Ë`mbm AmVyZ nmaIyZ KoV. Vg§M, ~mhoa H$mhr H$mi§~oa§ Va Zmhr Zm hohr VnmgyZ ~KV. Om{V^oXmÀ`m N>imnm`r Ord _oQ>mHw$Q>rbm Amboë`m VimJmimVë`m§Zm, {_eZatZr XoD$ Ho$boë`m OrdZñVamMm _moh Pmbm. Ë`m_wio gm_y{hH$ Y_mªVa§hr Pmbr.'"5

'H°$Wmo{bH$ {_eZar§H$S>o bmoH$ àW_ dibo Vo Y_© ^mdZm _ZmV R>odyZ Zìho' Ago nwÊ`mVrb g|Q> {dÝg|Q> ñHy$bMo _mOr àmMm`© \$mXa Ho$ZoW {_pñH$Q>m Am{U \$mXa Wm°_g gmido `m§Zrhr 'OogwB©Q> 2005' `m dm{f©H A§H$mV ñnï> åhQ>bo Amho. {_eZatH$S>o diÊ`mMm Ë`m§Mm hoVy nmoQ>mnmÊ`mMm d gm_m{OH$ _mZgÝ_mZ hm hmoVm Ago `m Y_©Jwê§$Zr åhQ>bo Amho. Ah_XZJa {OëømVrb bmoH$m§Mo Eo{hH$ Am{U gm_m{OH$ àíZ hmVmiÊ`mMm {_eZar§Zr à`ËZ Ho$bm. Ah_XZJa hm H$m`_Mm XwîH$mir {Oëhm. Ë`m_wio XwîH$miJ«ñV OZVogmR>r {_P[a`moa, H$m[aVmg, grAmaEg `mgma»`m godm^mdr g§ñWm§À`m _XVrZo {_eZar§Zr {d{har ImoXÊ`mg, n§n Am{U {~`mUo I[aXÊ`mg ñWm{ZH$ bmoH$m§Zm _XV Ho$br. gm_m{OH$ Am{U Ym{_©H$ H$m_m§Mr J„V hmoD$ Z`o, AmÜ`mpË_H$ ~m~r§H$S>o Xwb©j hmoD$ Z`o åhUyZ gm_m{OH$ H$m_m§gmR>r àW_ lram_nya `oWo Am{U Z§Va Ah_XZJa `oWo gmoeb g|Q>aMr ñWmnZm H$aÊ`mV Ambr. bmoH$m§À`m JaOm ^mJdyZ, Ë`m§À`m{df`r AmñWm XmIdyZ O_©Z Am{U EVÔoer` `oeyg§Kr` d«VñWm§Zr `oWrb bmoH$m§Mr lÜXm Omonmgbr. 'àma§^r emiogmR>r EH$hr {dÚmWu {_iV Zgo. nU AmO ZJa {OëømVrb `oeyg§Kr`m§À`m d Y_©àm§{V`m§À`m emimV hOmamo H$mWmo{bH$ d A{¼ñVr {dÚmWu {ejU KoV AmhoV.n{hë`m _hm`wÜXmÀ`m gwédmVrg ZJa {OëømV 10,000 {¼ñVr hmoVo d \$º$ Mma {_eZ ñQ>oeZ hmoVr. AmO drg {_eZ ñQ>oeZ AmhoV d 60,000 {¼ñVr bmoH$m§Mr d A{¼ñVr OZVoMr AmÜ`mpË_H$ d Eo{hH$ JaO ^mJ{dbr OmVo,'' Ago \$mXa {_pñH$Q>m Am{U gmido `m§Zr `m boImV åhQ>bo Amho.6

Y_mªVam_mJMr H$maUo H$mhrhr AgmoV, hr gm_wXm{`H$ {¼ñVr Y_mªVao EH$mo{Ugmì`m eVH$mVrb _hmamï´>mVrb EH$ _moR>r gm_m{OH$ H«$m§Vr hmoVr. àM{bV g_mOì`dñWo{déÔMm Vmo EH$ _moR>m {dÐmoh hmoVm. Ë`mdoiÀ`m AÝ`mæ` pñWVrVyZ gwQ>H$m H$ê$Z KoÊ`mMm Y_m©§Va EH$ _mJ© hmoVm. {deof åhUOo `m X{bVm§Zm _wº$sMm hm _mJ© XmI{dUmam Ë`m§À`m_Ü`o Hw$Urhr _moPog ZìhVm. EH$m JmdmV EH$ Y_mªVa Pmbo Am{U Ë`m Y_m©§VamMo Eo{hH$, gm_m{OH$ Am{U Am{W©H$hr \$m`Xo Ë`mÀ`m ZmVodmB©H$m§Zm, ^mD$~§Xm§Zm bjmV Ambo Am{U Ë`m§Zrhr VmoM _mJ© nËH$abm. EH$mo{Ugmì`m eVH$mÀ`m CÎmamYm©V Am{U {dgmì`m eVH$mÀ`m gwédmVrg gm_wXm{`H$ {¼ñVr Y_mªVamMr hr bmQ> _hmamï´>mV da Z_yX Ho$boë`m {Oëøm§V Mmby am{hbr. IoS>çmnmS>çm§V, AmS>diUmÀ`m N>moQ>çmem dñVtda AqhgoÀ`m _mJm©Zo AJXr g§WnUo Pmboë`m `m H«$m§VrMr Ë`mdoiÀ`m C?d{U©`m§Zr gmYr XIbhr KoVbr Zmhr. `m gm_m{OH$ H«$m§Vr_mJMr ~hþ{d{dY H$maUo, Ë`mMm g_mOmÀ`m BVa KQ>H$m§da Pmbobm n[aUm_ Am{U daÀ`m OmVtÀ`m Aaoamdrg Am{U gd©M joÌm§Vrb _ºo$Xmarg AZoH$ eVH$m§Z§Va n{hë`m§XmM {_imbobo AmìhmZ `mMo g_mOemókm§Zr d BVa g§emoYH$m§Zr AmVmn`ªV {díbofU Ho$bobo Zmhr.

ho Y_mªVa amoIÊ`mgmR>r Ë`m Añn¥í` OmVtZm Ë`m§Zm hdm Vmo AmË_gÝ_mZ Úmdm qH$dm AÝ`mæ` g_mOì`dñWm ~Xbmdr Agohr Ë`mdoiÀ`m g_mOYw[aUm§Zm dmQ>bo Zmhr. Ë`mZ§Va H$mhr dfmªZ§Va `odë`mV 1935 gmbr S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$am§Zr Y_mªVamMr JO©Zm Ho$br Voìhmhr ho gm_wXm{`H$ Y_mªVa amoIÊ`mgmR>r R>mog nmdbo CMbbr Jobr ZmhrM. Y_mªVamÀ`m KmofUoZ§Va AIoarg XmoZ XeH$m§Z§Va ~wÜX Y_m©Mm ñdrH$ma H$ê$Z S>m° Am§~oS>H$am§Zr Am{U Ë`m§À`m AZw`m`m§Zr EH$ A{^Zd gm_m{OH$ pñWË`§Va KS>dyZ AmUbo.

g§X^©:

1) A{dZme S>moig, ''Am§~oS>H$ar Midi: n[adV©ZmMo g§X^©'' , àH$meH$: Cfm dmK, gwJmdm àH$meZ, 861/1, gXm{ed noR>,nwUo - 411 030 (1995) ( nmZ 46)

2) Cnamoº$à_mUo, (nmZ 136)

3) \$mXa S>m°. {¼ñVmo\$a eoiHo$, ' {Zamoß`m' _m{gH$, Am°ŠQ>moda 1977 (nmZ H«$_m§H$ 33)

4) {\$bmo{_Zm ~mJyb, '{_eZ H$m`© 150 df}: gm_m{OH$ {dH$mg', ' X àm°{_g Am°\$ A aoZ~mo- E {Q´>ã`wQ> Am°\$ bìh Qy> Ada {_eZarO X dobpñà¨J Am°\$ hmon \$m°a X â`wMa - Zm{eH$ H°$Wmo{bH$ Y_©àm§VmV {_eZar H$m`m©g 125 df} Pmë`m{Z{_Îm àH$m{eV Ho$bobr ñ_a{UH$m (1878-2003), ( _amR>r {d^mJ, nmZ 23)

5) S>m°. AZwn_m COJao, '_amR>r àmoQ>oñQ>§Q> {¼ñVr g_mO', àH$meH$: J«§Wmbr kmZ`k, Q>monrdmbm boZ, å`w{Z{gnb ñHy$b B_maV, S>m° ^S>H$_H$a _mJ© nmo{bg ñQ>oeZg_moa, J«±Q> amoS>, _w§~B© - 400 007 (2003), (nmZ 22)

6) 'OogwB©Q>g 2005', B`a ~wH$ Am°\$ X gmogm`Q>r Am°\$ {OPg, àH$meH$ : gmogm`Q>r Am°\$ {OPg, ~moJm} Eg, pñn[aVmo 4, 00193 amo_, BQ>br (nmZ 135), Am{U ' {Zamoß`m' _m{gH$, \o$~«wdmar 2005 (nmZ 26)

Eternal rest for Fr Gurien Jacquier

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

22) Om{H$`a~mdm§Zm {Ma{dlm§Vr

dmT>Ë`m d`mo_mZm_wio \$mXa Om{H$`a~mdm§Zm nydugmaIo qhS>Uo AeŠ` Pmbo. {_eZH$m`m©{df`r Ë`m§Mm CËgmh H$m`_ am{hbm hmoVm Var WH$bobo eara Ë`m§À`m `m gigiË`m CËgmhmbm gmW XoÊ`mg AmVm ZH$ma XoV hmoVo. 1935 À`m Owb¡V KmoJaJmdmV Om{H$`a~m~m§Mo gmhmæ`H$ åhUyZ \$mXa AmPm[aAg {S>_obmo `m§Mr Zo_UyH$ Pmbr. d¥ÕËdmH$S>o PwH$boë`m Om{H$`a~m~m§H$Sy>Z ào{fVH$m`mªMo YS>o {eH$V \$mXa {S>_obmo `m§Zr Z§Va KmoJaJmd {_eZH$m_mMr gyÌo Amnë`m hmVmV KoVbr. 1944 _Ü`o Om{H$`a~m~m§Zr {_eZH$m_mVyZ {Zd¥Îmr ñdrH$mabr. _mÌ Ë`mZ§Vahr Ë`m§Zr \$mÝg `m Amnë`m _mV¥^y_rH$S>o Ymd KoVbr Zmhr dm ZmJnya `m Ë`m§À`m Y_©àm§VmÀ`m _w»` ehamV {dlm§VrgmR>r Vo Jobo Zmhr. Amnbr H$_©^y_r Agboë`m KmoJaJmd `m N>moQ>çmem IoS>oJmdmVM Ë`m§Zr Amnbo AIoaMo {Xdg Kmb{dUo ng§V Ho$bo.

Amnbm A§V Odi Ambm ho Om{H$`a~m~m§Zr AmoiIbo Voìhm Ë`m§Mo _Z H¥$VmW© hmoVo. Amnë`m ào{fVH$m`m©~m~VrV Vo {ZpíMVM g_mYmZr hmoVo. gZ 1947 gmbr KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmÀ`m hÔrVrb Jmdm§Vrb H°$Wmo{bH$m§Mr g§»`m 6 hOma 700 hmoVr Va ~moaga {_eZ H|$ÐmV 4 hOma 500 OUm§Zm ~m{áñ_m XoÊ`mV Ambm hmoVm. gÎmmdÞ dfmªÀ`m {_eZH$m`mªV Ë`m§Zr eoH$S>mo bmoH$m§Zm {¼ñVr Y_m©V AmUbo hmoVo. eoH$S>mo ~mbH$m§da n{dÌ nmUr qenSy>Z Ë`m§Zr Ë`m§Mm ~m{áñ_m Ho$bm hmoVm. Ë`mn¡H$s AZoH$ Vê$U-VéUtMr Am{U Z§Va Ë`m§À`mhr _wbm-_wbtMr XodimV b½Zo bmdÊ`mMm `moJhr Ë`m§Zm bm^bm. XmoZ-VrZ {nT>çm§Vrb bmoH$m§Mm Ago ñZmZg§ñH$ma H$aÊ`mMm `moJ Hw$Um Y_©Jwê$À`m Am`wî`mV ghgm `oV Zmhr. H$maU nmMghm qH$dm Xhm dfmªZ§Va Ë`m§Mr doJdoJù`m {_eZ H|$ÐmV ~Xbr hmoV AgVoM. ZmJnya Y_©àm§VmVrb BVa gd© Y_©Jwê§$À`mhr gmVË`mZo doJdoJù`m {_eZ H|$ÐmV ~Xë`m hmoV AgV. _mÌ `m H$mimV {~en Agboë`m Ë`m§À`m Hw$Urhr Y_m©{YH$mè`m§Zr amhmVm `oWrb H$mhr dfm©§Mm AndmX dJiVm Om{H$`a~m~m§Zm KmoJaJmdmVyZ XwgarH$S>o hb{dbo Zmhr, ho {deof åhUmdo bmJob. Amnë`m XrKm©`wî`mVrb Mma XeH$m§hÿZ A{YH$ H$mi Om{H$`a~m~m§Zr KmoJaJmdmVM {_eZar åhUyZ H$m_ Ho$bo hmoVo. Ë`m_wio AmnU bmdbobr AZoH$ amonQ>o _hmd¥jo Pmbobr nmhÊ`mMo ^m½` `m _hmËå`mbm bm^bo.

gZ 1947 À`m \o$~«wdmarÀ`m AIoarg Om{H$`a~m~m§Zm Aeº$nUm_wio {¼ñVamOm _§{XamV n{dÌ {_ñgm gmOar H$aUo AeŠ` Pmbo. _mM©AIoarg Ë`m§Mo {b{hUo Am{U {\$aUogwÜXm ~§X Pmbo, Amnë`m Imobr~mhoa nS>Uo Ë`m§Zm AeŠ` Pmbo. Ë`mdfu BñQ>a gUmÀ`m {Xder Ë`m§Zr AmOmar ì`º$s¨gmR>r, _¥Ë`weæ`oda Agboë`m ì`º$s§gmR>r {Xë`m OmUmè`m A§Ë`ä`§J åhUOo eodQ>À`m ñZmZg§ñH$mamMr _mJUr Ho$br. nmñH$m qH$dm BñQ>a gUm{Z{_Îm AmgnmgÀ`m IoS>çm§VyZ KmoJaJmdmV Amboë`m bmoH$m§Mm Ë`m§Zr H$m`_Mm {Zamon KoVbm. Om{H$`a~m~m§Mo ho ~hþYm eodQ>MoM Xe©Z `mMr OmUrd Ë`mn¡H$s AZoH$ bmoH$m§Zm Pmbrhr Agob. Ë`mZ§Va OdiOdi XmoZ _{hÝ`m§Z§Va åhUOo 20 _o 1947 amoOr Om{H$`a~m~m§Mo {ZYZ Pmbo.

Om{H$`a~m~m§Mo {Zdm©U Pmbo Voìhm _mPo AmB©-d{S>b KmoJaJmdmVM hmoVo. _mÂ`m AmB©À`m YmH$Q>çm ~{hUrÀ`m åhUOo AZwg`m_mderÀ`m Am{U H$m{eZmWH$mH$m ^mboamd `m§À`m b½Zm{Z{_Îm Vo _mÂ`m AmOmoimg Ambo hmoVo. Ë`mH$mimV b½Zg_ma§^ Mma-nmM {Xdg MmbV Ago. n{hë`m {Xder hiX bmdÊ`mMm H$m`©H«$_ Ago. Ë`mZ§Va JS>m§JUoamgmR>r ^mdr dYy Am{U da ZmVodmB©H$m§H$S>o Am{U eoOmamnmOmè`m§H$S>o eod`m ImÊ`mgmR>r Amnë`m bdmOå`mgh {\$aV Ago. _mderMo b½Z bmJë`mZ§Va Om{H$`a~m~m§Mo {ZYZ Pmbo. Ë`m_wio Ë`m{Xder hmoUmam Hw$§H$dmMm qH$dm \$i ^aÊ`mMm b½Zg_ma§^mMm eodQ>Mm H$m`©H«$_ aÔ H$aÊ`mV Ambm hmoVm, ho _r _mÂ`m AmB©-d{S>bm§H$Sy>Z AZoH$Xm EoH$bo Amho. b¾g_ma§^mgmR>r JmdmoJmdm§hÿZ Ambobr nmhþUo_§S>ir _J Om{H$`a~m~m§À`m A§Ë`g§ñH$mamÀ`m {dYrV gh^mJr Pmbr. {¼ñVamOm Xodimnmer, XodimVrb doXrÀ`m g_m§Va ~mOybm Om{H$`a~m~m§Zm {Ma{ZÐm XoÊ`mV Ambr. KmoJaJmd n[agamVrb AZoH$ {¼ñVr, AmOy~mOyÀ`m JmdMr nmQ>rb_§S>ir Am{U BVa {~Ja{¼ñVr bmoH$ _moR>çm g§»`oZo A§Ë``mÌog hOa hmoVo. Ago åhUVmV H$s Om{H$`a~m~m AË`dñW Agë`m_wio JmoXmdarÀ`m nbrH$S>rb Ah_XZJa {OëømVrb haoJmd `m `oeyg§Kr` {_eZ H|$ÐmVyZ Ë`m§À`m X\$Z{dYrgmR>r ednoQ>r Ë`m§À`m {ZYZmAmYrM KmoJaJmdmV AmUyZ R>odÊ`mV Ambr hmoVr.

Om{H$`a~m~m§À`m {Zdm©UmZ§Va MmaM _{hÝ`mZ§Va KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmVrb XmoZ VéUm§Zr Y_©Jwê$ åhUyZ {Xjm ñdrH$mabr. \$mXa Omogo\$ ~ZgmoS>o Am{U \$mXa \$mpÝgg Po{d`a Jm`H$dmS> `m§Mm Jwé{Xjm{dYr ZmJnyamV 29 gßQ>|~a 1947 amoOr nma nS>bm. Ë`mAmYr XrS> _{hZo AmYr ^maVmbm ñdmV§Í` {_imbo hmoVo Am{U _amR>dmS>çmV ào{fV H$m`© H$aÊ`mgmR>r n{hë`m§XmM ho XmoZ ^y{_nwÌ nwT>o Ambo hmoVo. KmoJaJmd {_eZmVrb n{hë`m ñWm{ZH$ Vê$Um§À`m Jwê${XjoMm g{dñVa d¥Îmm§V Ë`mdoir '{Zamoß`m' _m{gH$mZo à{gÜX Ho$bm hmoVm.

gZ 1997bm \$mXa Om{H$`a~m~m§À`m nÞmgmì`m nwÊ`{VWr{Z{_Îm `m _hmËå`mÀ`m H$~arda Ë`m§Mm nyUm©H¥$Vr nwVim C^maÊ`mV Ambm. Ë`m§À`m Am{U \$mXa _moÝVoamo§À`m g_mYrda N>V C^maÊ`mV Ambo, AmOy~mOy§Zr bmoI§S>r JOm§Mo ~m§YH$m_ H$aÊ`mV Ambo. Om{H$`a~m~m dmnaV Agbobr KmoS>mJmS>rhr `m ñ_maH$mV R>odÊ`mV Ambr Amho. `m n[agamVrb H$moUVrhr ì`º$s KmoJaJmd `m VrW©joÌr Ambr Va `m ñ_maH$mbm AmdOy©Z ^oQ> XoVo. VoWo jU^a ñVãY amhÿZ H«w$gmMr IyU H$ê$Z Om{H$`a~m~m§Zm AmXam§Obr dmhVoM. Ë`m{Z{_Îm \$mXa Om{H$`a~m~m§Mo EH$ V¡b{MÌ N>mnÊ`mV Ambo hmoVo. `m n[agamVrb AZoH$ {¼ñVr Kam§V hm a§JrV \$moQ>mo q^Vrda bmdbobm Amho ho _r nm{hbo Amho. `mMdfu eoOmaÀ`m dmhoJmdmVrb XodimÀ`m n[agamVhr Om{H$`a~m~m§À`m AYm©H¥$Vr nwVù`mMo AZmdaU H$aÊ`mV Ambo hmoVo.

Am¡a§Jm~mX {OëømVrb bmoH$m§_Ü`o Om{H$`a~m~m§~Ôb AZoH$ Am»`m{`H$m àM{bV AmhoV. ho Y_©Jwê$ JmdmoJmdÀ`m ^oQ>rda OmV AgV, Ë`mdoir amÌr PmonÊ`mgmR>r Ë`m§Zm Imobr Zgm`Mr. Ë`mdoir JmdmVrb bmoH$m§Zm Amnë`m_wio Hw$R>bmhr Ìmg hmoD$ Z`o åhUyZ Vo ñ_emZmV _w¸$m_ H$aV AgV, Ago OwZo AZoH$ bmoH$ gm§JV AgVmV.

KmoJaJmdMo Y_©Jwê$ \$mXa ñQ>r\$Z Aë_oS>m {¼ñVamOm _§{Xa n°[aeÀ`m ' {M§VZ' `m _wInÌmV nwT>rb AmdmhZ Ho$bo hmoVo: ''gH$b {¼ñVr ~m§Ydm§Zm {dZ§Vr H$aÊ`mV `oVo H$s _mirKmoJaJmd n°[ae_YyZ \$m. Om{H$`a~m~m `m§À`m OrdZmda nwñVH$ àH$m{eV H$aÊ`mMm Am_Mm _mZg Amho. `mgmR>r Á`m§À`m OrdZmV \$m. Om{H$`a `m§À`m _Ü`ñWrZo H$mhr M_ËH$ma KS>bo Amho, Zdg nyU© Pmbo Amho qH$dm AmOma ~ao Pmbo Amho, Ë`mMr gmj boIr ñdê$nmV qH$dm àË`j `oD$Z _m{hVr H$WZ H$amdr VgoM Om{H$`a \$mXam§À`m OrdZmVrb H$mhr KQ>Zm, àg§J AmnUmg _mhrV Agë`mg g§X^m©gh g§nmXH$mg H$idmdo.''

`m AmdmhZmg à{VgmX åhUyZ H$mhr ì`º$s§Zr Amnbo AZw^d gm§{JVbo. `mn¡H$s _w§~B©Vrb A§Yoar `oWrb Eg. E_. nmaIo `m§Mm nwT>rb boI 'qMVZ' _m{gH$mÀ`m E{àb 2004À`m A§H$mV à{gÜX Pmbm hmoVm:

^{dî`dmUr

nnm gm§JV AgV _mirKmoJaJmd `oWrb MM© ~m§YÊ`mMo AWH$ n[al_ \$mXa Om{H$`a~m~m§Zr Ho$bo. MM©Mm OwZm _Zmoam nmSy>Z Zdm _Zmoam ~m§Ymd`mMm hmoVm. Vmo OwZm _Zmoam EH$m ~«Xam§Zr KUmÀ`m XmoZ Q>moë`m§_Ü`o nmS>bm hmoVm, Zdm C§M _Zmoam ~m§YyZ Ë`mda AdmT>ì` ~ob (K§Q>m) MT>dm`Mr hmoVr. Vr AdmT>ì` K§Q>m \$mXa Om{H$`a~m~m§Zr EH$Q>çmZo da MT>{dbr hmoVr. Vr da MT>{dV AgVmZm Ë`m§Zm Iyn Ìmg Pmbm. Vo Iyn AmOmar nS>bo åhUyZ BÀN>m ZgVmZm Ë`m§Zm _m`Xoer naV Omdo bmJbo. VoWo AmVS>çmMo Am°naoeZ `eñdr Pmë`mZ§Va nyU© ~ao hmoD$Z Vo _mirKmoJaJmd `oWo naV Ambo. naXoemVyZ naV `oVmZm Ë`m§Zr EH$ J«m_mo\$moZ AmUbm hmoVm. Ë`mdarb JmUo EoH$m`bm JmdmVrb gd© bhmZWmoa _§S>ir O_m hmoV AgV. \$mXa KmoS>çmdê$Z amoO JmdmV \o$a\$Q>H$m _marV. Aem ~è`mMem AmR>dUr nnm Amåhmbm gm§JV AgV. na§Vw `m gdm©hÿZ doJir d gX¡d bjmV am{hbobr AmR>dU Ë`m§Zr Ho$bobr ^{dî`dmUr.

_mPo nnm _mirKmoJaJmd `oWo {eH$bo d Ë`m§À`m ghdmgmV ~aoM {Xdg hmoVo. \$mXa Om{H$`a~m~m§À`m {eH$dUrMm _wbm§da ~amM à^md nS>V Ago. Ë`m_wioM EH$ {Xdg gm`§H$mir Mma _wbo \$mXa Om{H$`a~m~m§À`m ê$_da Jobr d Ë`m§Zr Y_©Jwê$ hmoD$Z XodmMr godm H$aÊ`mMr BÀN>m àJQ> Ho$br. Ë`mda \$mXam§Zr Ho$di Ë`m§À`mH$S>o nmhÿZ pñ_V Ho$bo. Xwgè`m {Xder \$mXa dJm©V Jobo. gd© _wbm§Zr CRy>Z \$mXam§Zm A{^dmXZ Ho$bo. Z§Va \$mXa J§^ra AmdmOmV ~moby bmJbo. ''_wbm§Zmo, Vw_À`mVrb Mma _wbo Y_©Jwê$ hmoD$ BÀN>rV AmhoV.'' Z§Va Ë`m§Zr Mmahr _wbm§Zm C^o amhÊ`mg gm§{JVbo d àË`oH$mH$S>o diyZ åhUmbo, ''JmoqdX, Vy \$mXa hmoUma Zmhrg d b¾gwÜXm H$aUma Zmhrg. WmoamV, Vy {ddmh H$ê$Z gwIr g§gma H$aerb. AmZ§X (_mPo nnm), VwPo XmoZ {ddmh hmoVrb d ~ZgmoS>o, Vy \$mXa hmoerb.'' Am{U _moR>onUr Mm¡Km§À`mhr ~m~VrV \$mXam§Zr Ho$bobr ^{dî`dmUr V§VmoV§V Iar R>abr Amho.''

H°$Wmo{bH$ Y_©g§ñWoZo Om{H$`a~m~m§Zm g§V åhUyZ _mÝ`Vm {Xbobr Zmhr. _Xa Voaogm§À`m g§VnXmMm ~hþ_mZ XoÊ`mMr à{H$`m h„r Mmby Amho. g§VnUmMm hm ~hþ_mZ \$mXa Om{H$`a~m~m§Zmhr XoÊ`mV `mdm Aer _mJUrhr Hw$Ur Ho$bobr Zmhr. BWë`m J«m_rU n[agamVrb bmoH$m§Zm Aem Am¡nMm[aH$ à{H«$`oMr Iao nm{hbo Va _m{hVrhr Zmhr qH$dm JaOhr ^mgV Zmhr. Jobr AZoH$ df} Amnë`m dmS>d{S>bm§H$Sy>Z Am{U BVam§H$Sy>Z ho bmoH$ Om{H$`a~m~m§À`m H$m_m{df`r, _hmZVog§~Yr AZoH$ H$Wm, X§VH$Wm EoH$V Ambo AmhoV. `m n[agamVrb bmoH$m§Zr Va KmoJaJmdÀ`m `m ào{fVmbm Ë`m§À`m h`mVrVM g§VnX ~hmb Ho$bo hmoVo.

Fr Jacquierbaba presented a scroll of honour

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

19) Om{H$`a~m~m§Zm JmdH$è`m§H$Sy>Z _mZnÌ

Om{H$`a~m~m§À`m Jwé{XjoÀ`m nÝZmgmì`m dYm©nZm{Z{_Îm `m n[agamVrb bmoH$m§Zr 3 {S>g|~a 1940 amoOr _moR>m gU gmOam H$ê$Z Ë`m§Zm _mZnÌ XoD$Z Ë`m§À`m `moJXmZm~Ôb H¥$VkVm ì`º$ Ho$br hmoVr. `m àg§JmMm d¥Îmm§V '{Zamoß`m'À`m 1941 À`m \o$~«wdmarÀ`m A§H$mV à{gÕ Pmbm hmoVm.

Om{H$`a~m~m§À`m Jwé{XjoMm nÞmgmdm dYm©nZ{XZ

KmoJaJmd `oWo Joë`m {Sg|~a Vm. 3 , EH$ bjmV dmQ>Ê`mOmoJm g_ma§^ Pmbm. Var ho Jmd Hw$R>o Amho ho nwîH$i dmMH$m§Zm R>mD$H$ Zgë`m_wio Ë`mMo WmoS>ogo dU©Z H$amdo bmJVo. Ah_XZJanmgyZ gw_mao nÝZmg _¡bm§À`m A§Vamda, CÎmaoH$S>rb {ZOm_À`m g§ñWmZm_Ü`o EH$ bhmZ Jmd Amho. nÝZmg dfmªnydu Ë`mMo Zmd XoIrb _mhrV ZìhVo, Ë`mbm Ë`m doir H$moëøm§Mr dñVr åhQ>bo Var Ë`m§V H$mhrM An_mZ dmQ>V Zmhr. nU AmVm Ah_XZJa d Zm{eH$ `m XmoZ {Oëøm§_Ü`o gd© H$°Wmo{bH$ {¼ñVr bmoH$m§Zm ho Jm§d _mhrV Amho. ZmJnya Am{U nwUo `m XmoZ _moR>çm eham§n`ªV Ë`mMr H$sVu Ambobr Amho. H$moUr ZJanmgyZ `oD$Z JmoXmdar ZXrVyZ nma Jobo Va Ë`mbm bm§~yZ EH$ \$ma C§M XoD$i {XgVo. `wamo{n`Z Agbo Va Ë`mbm AmnmoAmn g_mYmZ dmQ>ob, H$maU Ë`mbm Amnë`m OÝ_JmdmMr AmR>dU `oB©b d {dbm`Vr {¼ñVr Jmd EH$mEH$s Ë`mÀ`m Ñï>rnwT>o CËnÝZ Pmbobo Amho Ago Ë`mbm dmQ>ob.

`mM KmoJaJmdm§_Ü`o EH$ _moR>r Á`w{~br hmoUma hmoVr. Á`m{H$`o \$mXa Jwéñdm_r Pmbo, Ë`m§Mm nÞmgmdm dmT>{Xdg Odi Ambm hmoVm. åhUyZ gd© {_eZm§_Ü`o gd© bmoH$ bhmZ Wmoa `m Á`w{~brMr V`mar H$aV am{hbo. \$mXadmS>rV {deofH$ê$Z _moR>r hmbMmb CS>mbr. \$mXa {S>_obmo am̧{Xdg OmJo am{hbo. bmoH$m§Zm Am_§ÌU H$aUo, Á`w{~brg§~§Yr _mñVa bmoH$m§Zm Amnmnbo H$m`© dmQ>{dUo, emioÀ`m _wbm§g doJdoJù`m gyMZm XoUo, ZmQ>H$ V`ma H$aUo ho gd© H$moUr Ho$bo, {S>_obmo \$mXaZo.

gm_m{OH$ OodUm§dmMyZ qhXwñWmZmV _moR>m g_ma§^ hmoVmo H$m`? ZmhrM. H$maU XwX£dmZo _mZd AmËå`mbm EH$ OS> , AZoH$ ì`º$s¨_Ü`o EH$ OmS> d ImXmS> eara OmoS>bobo AgVo. Ë`mÀ`m JaOm ^anya Va H$moU nwadUma Amho, nm{ÌH$ ~«Xa. nm{ÌH$ H$moU, Vmo KmoJaJmd {_eZMm haH$m_r, emioMm hoS>_mñVa, b½Zdmë`m§Mm {ejH$, ñd`§nmŠ`m§Mm XoIaoI H$aUmam, KmoS>çmdmbm, JmS>rdmbm `m§Mm _mbH$, {_eZ-eoVH$è`m§Mm MmbH$, Ë`m§À`m{edm` KmoJaJmd {_eZ H$pënVm `oV Zmhr. Ë`m§Zm n{hë`m doiog nm{hë`m~amo~a gwê$ Pmboë`m _moQ>ma-BÝOrZmMr H$ënZm _mÂ`m _ZmV Ambr. hoM ~«Xa nm{ÌH$. Ë`m§À`m hþHw$_mZo JmoS>JmoS> AmoPo dmhUmè`m JmS>çm§Mm g_wXm` \$mXam§À`m ~§Jë`mg_moa C^m hmoVmo. nm{ÌH$ ~«XaMo ImobrV JwimMm S>m|Ja {Z_m©U hmoV Amho, Ë`m§À`mnwT>o Ë`mMo amoS>Ho$ ê$n Odi Zmhrgo hmoVo. `m JmoS>rMr {dnwbVm n§Yam {_{ZQ>m§V nmoQ>mÀ`m gmJamV ~wSy>Z OmB©b. Á`m{H$`o \$mXa _m`miy AmËå`mà_mUo àH$m{eV Vm|S>mZo d em§V _ZmZo Amnë`m boH$am§Mr JS>~S> nmhVmV.

Á`w{~brÀ`m AmXë`m {Xder \$mXadmS>r gUmMm nmoemI YmaU H$aVo. MmohmoH$Sy>Z H$mnS>r d H$mJXr {ZemUo dmè`mZo \$S>H$VmV. hiyhiy ~mhoaJmdm§À`m _§S>ù`m dmS>r_Ü`o nmohmoMVmV. XodimV XwnmanmgyZ g§Ü`mH$min`ªV ~arM _§S>ir àm`píMÎm gmH«$m_|V KoVo. hr gdmªH$Sy>Z g_ma§^mMr CÎm_ V`mar Amho. {VOH$Sy>Z nwîH$i AmpË_H$ \$m`Xm {_iVmo. 6 dmOVm g§Ü`mH$mir {VKo \$mXa `oVmV. Ë`mnoH$s XmoZ nydu Á`m{H$`o \$mXaMo A{gñQ>§Q> hmoVo åhUyZ Vo nmhÿZ Ë`m§Zm A{VAmZ§X dmQ>Vmo. 9 dmOVm g_ma§^mMr gwê$dmV hmoVo. gd© \$mXa Am{U bmoH$ _¥X§Jm§À`m AmdmOm_Ü`o XodimnwT>o O_m hmoVmV. n{hbr ~m~ åhUOo A{Zdm`© _mZnÌ. gd© bmoH$ Amnë`m JwéMr ñVwVr EoH$m`bm _moR>çm CËH§$Q>oZo dmQ> nmhÿZ ~gVmV. _¥Xw§JmMm d Q>mim§Mm AmdmO gwê$ Pmë`m~amo~a Jßnm ~§X H$ê$Z gd© bmoH$ Amnbo S>moio H$mZ Ë`mH$S>o bm{dVmV. ^OZmV EdT>o AmíM`©H$maH$ gm_Ï`© AgVo. _mZnÌ, Oa EImÚm _moR>çm n§{S>VmZo Vo Eo{H$bo AgVo Va Ë`mbm _moR>o g_mYmZ Pmbo AgVo H$s _amR>r ^mfoV gmYmaU Jmoï>r AgmYmaU, _moR>çm Am{U C§M eãXm§Zr {H$Vr CÎm_ arVrZo ñnï> H$aVm `oVmV. \$mXaMo CÎma gmÜ`m ^mfoV AgyZ gdmªbm EH$X_ H$iyZ MwH$bo. Ë`m§Zr gd© AmXa B©ídamH$S>o bm{dbm Am{U Amnë`m Ym{_©H$ {ejUm_Ü`o bhmZnUmnmgyZ Amnë`m AmB©Zo _w»` ^mJ KoVbm ho H¥$VkVoZo H$~yb H$obo. _hmamï´>mV ~m`m Amnë`m boH$am§Mo Ym{_©H$ {ejU H$arV ZmhrV Vmon`ªV {¼ñVrnUm Imob OmUma Zmhr. ho bmoH$m§À`m _ZmV R>gdyZ R>odyZ Ë`m§Zm Amnë`m _wbrÀ`m {ejUmH$S>o A{YH$ bj bmdmd`mg Ë`m§Zr gwM{dbo. Z§Va ES>_§X H°$på``Z `m§Mo ZmQ>H$ gwê$ Pmbo. nU nmdgmMo WmoS>o W§o~ Amë`m_wio Oam JS>~S> CËnÝZ Pmbr Am{U ZmQ>H$dmë`m§À`m l_mg `mo½` _mob {_imbo Zmhr.

Vm. 3 Á`m{H$`o \$mXam§Zr _moR>r {_ñgm An©U Ho$br Am{U gdmªMr àmW©Zm d ñdV:Mo CnH$ma B©ídamnwT>o R>o{dbo. \$mXa Jo~Q>© Amnë`m _§S>it~amo~a {_ñgoMr Jm`Zo H$ê$Z Ë`m§Zr ghO EH$m _moR>çm XodimÀ`m Jm`Z_§S>ir~amo~a MT>mAmoT> Ho$br AgVr. Jm°Zgmëdog \$mXaZo CnXoe H$ê$Z bmoH$m§da Á`m{H$`o \$mXaH$Sy>Z B©ídamZo Ho$dT>o _moR>o CnH$ma Ho$bo ho ñnï>nUo gdmªZm XmI{dbo. {_ñgo_Ü`o gw. 600 bmoH$m§Zr {¼ñVeara gmH«$_|V KoVbo.

`m Á`w{~brH$Sy>Z {¼ñVr Am{U \$mXa bmoH$m§Mm A{YH$ {ZH$Q> g§~§Y OS>bm d gdmªMm AmÜ`mpË_H$ bm^ Pmbm hr Va AmZ§XmMr ~mV_r Amho.''

g§X^©:

1) {Zamoß`m _m{gH$, \o$~«wdmar 1941 (nmZ 170, 171) 

Fr Jacquierbaba in his old age

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

18) CVmad`mVrb {_eZ H$m`©

\$mXa Om{H$`a \$mÝghÿZ qhXwñWmZmV naVë`mZ§Va E_EgE\$Eg g§ñWoÀ`m A{YH$mè`m§Zr Ë`m§Mr nwÝhm EH$Xm KmoJaJmdmV Zo_UyH$ Ho$br. gZ 1929 À`m \o$~«wdmarV Amnë`m KmoJaJmdr Om{H$`a~m~m§Zr 'nwZ:íM har Amo_' åhUV _moR>çm CËgmhmZo Amnbo {_eZ H$m`© gwê$ Ho$bo. Ë`mZ§Va Ë`m§À`m Am`wî`mÀ`m AIoan`ªV Ë`m§À`m g§ñWoÀ`m A{YH$mè`m§Zr Ë`m§Mr BVaÌ Hw$R>ohr ~Xbr Ho$br Zmhr. Omon`©§V Ë`m§À`m earamZo Ë`m§Zm gmW {Xbr Vmon`ªV Om{H$`a~m~m H$ï> H$aV amhrbo. KmoJaJmdmV Ë`m§Zr amodboë`m ~rOmMo amonQ>çmV Am{U Z§Va dQ>d¥jmV ê$nm§Va Pmë`mMo nmhÊ`mMo ^m½` Ë`m§Zm bm^bo. `m dQ>d¥jmMm ngmam Ë`m§À`m h`mVrV KmoJaJmd, dmhoJmd, J§Jmnya, ~moaga, H$ÞS>, d¡Omnya Am{U bmohJmd-{~S>H$sZ dJ¡ao n[agamn`ªV ngabm hmoVm.

gZ 1931 _Ü`o \$mXa nrQ>a E_ \$ZmªS>rg ho Zì`mZoM {Xjm ñdrH$mabobo Y_©Jwê$ \$mXa Om{H$`a `m§Mo ghm`H$ åhUyZ éOy Pmbo. am\$m`b ZmWy {eZJmao `m KmoJaJmdmVrb Am{U _amR>dmS>çmVrb n{hë`m H°$Wmo{bH$ ì`º$sMo 12 Am°ŠQ>mo~a 1931 amoOr {ZYZ Pmbo. Ah_XZJa {OëømVrb diU JmdMo OmdB© Agboë`m am\$m`b `m§À`mM nwT>mH$mam_wio diU `oWo ê$Oboë`m {¼ñVr Y_m©À`m amonQ>çmMo ~rO _amR>dmS>çmV AmUÊ`mV Ambo hmoVo. Ë`m§À`m_wioM {ZOm_ amOdQ>rVrb _amR>dmS>çmVrb n{hbo H°$Wmo{bH$ {_eZ H|$Ð KmoJaJmdmV 1892 _Ü`o gwê$ Pmbo hmoVo. Ë`mZ§Va KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmVrb _w»` H°$Q>o{H$ñQ> åhUyZ \$mXa Om{H$`a Am{U BVa Y_©Jwê$§À`m hmVmImbr Ë`m§Zr AZoH$ df} H$m_ Ho$bo hmoVo.

nwÊ`mMo AmM©{~en hoZ«r S>mo[a¨J `m§Zr 8 OmZodmar 1933 amoOr KmoJaJmdbm ^oQ> {Xbr. ZmJnyaMo {~en H$m°nob AmOmar Agë`mZo ÑT>rH$aU gm§H«$m_|V XoÊ`mgmR>r nwÊ`mÀ`m AmM©{~enm§Zm ~mobmdÊ`mV Ambo hmoVo. JmdmÀ`m doernmerM AmM©{~en S>mo[a¨J `m§Mo \$mXa \$m°aob, \$mXa Á`mo \$ZmªS>rg, H°$Q>o{H$ñQ> emioÀ`m à{ejUmWvZr Am{U O_boë`m {¼íMZm§Zr CËgmhmZo ñdmJV Ho$bo. Ë`m g§Ü`mH$mir {~enm§À`m CnpñWVrV _amR>r ZmQ>H$ gmXa H$aÊ`mV Ambo. nwÊ`mVrb 'ñZohgXZ' `oWyZ `oeyg§Kr`m§V\}$ AmOhr à{gÜX hmoUmè`m '{Zamoß`m' `m _amR>r _m{gH$mMo AmM©{~en ho g§ñWmnH$-g§nmXH$. ho _m{gH$ Ë`m§Zr 1903 À`m E{àb _{hÝ`mV amhþarOdirb H|$Xi-diU `oWo gwê$ Ho$bo hmoVo. diU `oWo 12 df} {_eZ H$m`© Ho$boë`m AmM©{~en S>mo[a¨J `m§Mo _amR>r ^mfoda Mm§JboM à^wËd hmoVo.<sup>1</sup> Xwgè`m {Xder gH$mir Pmboë`m _moR>çm {_ñgoV 200 ì`º$s¨Zm ÑT>rH$aU gm§H«$m_}Îm XoÊ`mV Ambo. Z§Va 10 OmZodmarbm ~moaga `oWo OmD$Z AmM©{~enm§Zr 180 OUm§Zm ÔT>rH$aU {Xbo. Ë`mdoir 74 df} d` Agbobo AmM©{~en S>mo[a¨J Voìhmhr Mm§JboM g{H«$` hmoVo.

\$mXa Om{H$`a `m§Zr gZ 1933 AmUIr VrZ Jmdm§V {_eZ H$m`© gwê$ H$obo. Vmon`ªV KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmÀ`m AIË`m[aV 60 Jmdm§Mm g_mdoe Pmbm hmoVm. `m Jmdm§Vrb bmoH$m§Mr AmÜ`mpË_H$ Am{U e¡j{UH$ O~m~Xmar 21 _mñVa Am{U ghm H°$Q>o{H$ñQ> gm§^miV hmoVo.

H$m°bè`mÀ`m gmWr_wio 1933 gmbr \$mXa Om{H$`a `m§Zm KmoJaJmdmVrb H°$Q>o{H$ñQ> emim H$mhr _{hZo ~§X H$aUo ^mJ nS>bo. KmoJaJmd Am{U ~moaga `oWrb H°$Q>o{H$ñQ> emim Ë`m H$mimVrb `m n[agamVrb CÀM {ejUmMr H|$Ðo hmoVr Ago {XgVo. AmOy~mOyÀ`m JmdmVrb hþema _wbm§Zr `m emim§V {eH$mdo Aer nmbH$m§Mr Anojm Ago. 1933 À`m _o _{hÝ`mV \$mXa Om{H$`a `m§Zr Amnë`m {_eZ H|$ÐmVrb 1015 do b½Z bmdbo Ago Ë`m§Zr ñdV: {bhÿZ R>odbo Amho. ñWm{ZH$ _amR>r {¼ñVr g_mOmVrb n{hbo Y_©Jwê$ \$mXa Omogo\$ _m|Voamo Am{U ~«Xa n°{Q´>H$ Vm`S>o Om{H$`a~m~m§À`m _XVrbm hmoVo.

gZ 1935 gmbr \$mXa Om{H$`a `m§Zr {b{hbo : ''28 Am°ŠQ>mo~a Vo 2 Zmoìh|~a `m H$mimV KmoJaJmdmV Vn Am`mo{OV H$aÊ`mV Ambo. {_eZmVrb H°$Q>o{H$ñQ>, Ë`m§À`m nËZr, H°$Q>o{H$ñQ> emioMo [dÚmWu Am{U BVa {¼íMZm§Zr VnmV ^mJ KoVbm. `mdoir 300 OUm§Zr n{dÌ H$å`w{Z`Z ñdrH$mabo. {¼ñVamOm _§{XamV AmVm g|Q> [\$bmo{_Zm Am{U ~mi `oeyMr g§V VoaoOm `m§Mo nwVio C^maÊ`mV Ambo AmhoV. Vn Mmby AgVmZm OmoaXma nmdgm_wio XodimÀ`m N>VmVyZ nmÊ`mMr JiVr hmoV hmoVr. Ë`m_wio 335 én`o IM© H$ê$Z _bm qPH$ nÍ`m§Mo N>V C^mamdo bmJbo. {~enm§Mr {VOmoar AmVm nyU© [aH$m_r Pmbr Amho Am{U _bm Va n¡em§Mr IynM JaO Amho.''

Am°JñQ> 1936 _Ü`o Om{H$`a~m~m§Zr {b{hbo Amho : nmdgmMr AOyZhr H$mhr {MÝho {XgV ZmhrV. nmD$g Zmhr Va {nHo$hr ZmhrV. {H$VrVar Hw$Qw>§~m§Zr XwgarH$S>o ñWbm§Va H$aÊ`mAmYr _mPr ^oQ> KoD$Z Amerdm©X KoVbm Amho. amoOJmamgmR>r Jmd gmoS>VmZm Amnbr _wbo~mio ^wHo$_wio _ê$ Z`oV åhUyZ `m _wbm§Zm _r Amnë`m ~mo{S>ªJ_Ü`o R>odmdo Aer Vo _bm {dZ§Vr H$aVmV. Ë`m§Mr hr {dZ§Vr YwS>H$mdyZ bmdUo _bm Va eŠ`M Zmhr. nU Ë`m_wio _mÂ`m X¡Z§{XZ IMm©V àM§S> dmT> hmoUma Amho. Am_À`m eoVmMr AË`§V dmB©Q> AdñWm Pmbr Amho. `mdfu nmdgmA^mdr Amåhm§bm noaUr H$aUogwÕm eŠ` Pmbo Zmhr. gZ 1936 _Ü`o KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmV 448 ~m{áñ_o H$aÊ`mV Ambo Am{U 94 b½Zo bmdÊ`mV Ambr. Am_À`m `oWrb ñQ>m\$_Ü`o VrZ Y_©Jwê$, EH$ ~«Xa, 24 _mñVa Am{U 11 H°$Q>o{H$ñQ> AmhoV.''

gZ 1937 À`m OmZodmarV Om{H$`a~m~m§Zr J§Jmnya JmdmV 125 OUm§Zm ~m{áñ_m ñZmZg§ñH$ma {Xbm. J§Jmnya `oWo 200 én`o IM©yZ M°nob ~m§YÊ`mMm Ë`m§Mm BamXm hmoVm.

Om{H$`a~m~m§Zr {_eZ H$m`© gwê$ H$ê$Z nmM XeH$m§Mm H$mbmdYr Amobm§S>bm hmoVm. AmVm Ë`m§Zr d`mMr gÎmar nma Ho$br hmoVr. earamZo Vo WH$V Mmbbo hmoVo Var H$m_ H$aÊ`mMm, Zdo àH$ën Am{U g§H$ën hmVr KoÊ`mMm Ë`m§Mm CËgmh _mÌ AOyZhr H$m`_ hmoVm. gÎmar Amobm§S>ë`mZ§Va 1938 gmbr Om{H$`a~m~m§Zr {b{hbo hmoVo: ''KmoJaJmd {_eZmÀ`m nyd© ^mJmÀ`m AmR> {Xdgm§À`m Xm¡è`mdéZ _r ZwH$VmM naVbmo Amho. gwaio Am{U nwaUJmd `oWo _r nwÝhm EH$Xm emim gwê$ Ho$ë`m AmhoV. `m XmoÝhr Jmdm§V H°$Wmo{bH$m§Mr g§»`m àË`oH$s nÞmg Amho. Jobr drg df} `m XmoÝhr Jmdm§Vrb emim ~§X nS>ë`m hmoË`m. AbrH$S>À`m H$mimV _oW{S>ñQ> {_eZatZr VoWo `oD$Z emim gwê$ H$aÊ`mMo AmídmgZ {Xbo hmoVo. Ë`m{edm` EH$ S>PZmda _wbm§Mm Vo ~m{áñ_mhr H$aUma hmoVo. Ë`m§À`m `m hmbMmbtMr bmoH$m§Zr _bm AJXr doioV H$ënZm {Xbr Am{U {_eZmnmgyZ Xwamdboë`m `m bmoH$m§Zm nwÝhm Amnë`m H$inmV amIÊ`mgmR>r _r YmdyZ Jobmo. gwaio `oWo _r 19 OUm§Zm ~m{áñ_m {Xbm. emioÀ`m _mñVam§gmR>r XmoZ Imoë`m ~m§YÊ`mgmR>r 100 én`o XoÊ`mMo {~enm§Zr _bm AmídmgZ {Xbo Amho. _mÌ `m _mñVam§À`m _m{gH$ nJmamgmR>r AmVm _bm {ZYr C^mamdm bmJUma Amho.''

Om{H$`a~m~m§Mo H$m`© Ho$di AmÜ`mpË_H$ joÌmnwaVo _`m©{XV ZìhVo. ñdmV§Í`nyd© H$mimV J«m_rU ^mJmVrb bmoH$m§À`m OrdZe¡brV gwYmaUm ìhmdr, Ë`m§À`m gm_m{OH$, Am{W©H$ Am{U e¡j{UH$ {ñWVrMm XOm© C§Mmdm `mgmR>r Ë`m§Zr AZoH$ nmdbo CMbbr. Amnë`m {_eZ H|$ÐmÀ`m hÔrVrb AZoH$ Jmd§mV emim CKSy>Z Ë`m§Zr VoWrb {¼ñVr Am{U {~Ja{¼ñVr bmoH$m§Zm àJVrMr Xmao Iwbr H$ê$Z {Xbr. gmdH$mar_wio IoSy>Vm§Mr Am{W©H$ pñWVr ~a~mX hmoVo ho AmoiIyZ Ë`m§Zr bmoH$m§Zm gmdH$mamÀ`m nmemnmgyZ Xya R>odÊ`mgmR>r H$mhr Cnm` Ho$bo. `oeyg§Kr` Y_©Jwê§$V\}$ Mmb{dë`m OmUmè`m '{Zamoß`m' _m{gH$mÀ`m 1940 À`m Zmoìh|~a A§H$mV à{gÕ Pmbobr nwT>rb ~mV_r à{gÜX Pmbr. hr ~mV_r Om{H$`a~m~m§À`m gm_m{OH$ Am{U Am{W©H$ joÌm§Vrb H$m_{Jar~Õb ~aoM H$mhr g§mJyZ OmVo.

dmhoJmdÀ`m n[afXoVrb R>amd

(KmoJaJmdÀ`m ~mV_rXmamH$Sy>Z)

'' _mJrb A§H$mV '{¼ñVr arV' `m _Wù`mImbr àË`oH$ JmdÀ`m _Zwî`m§Zr Amnbm Jmd H$moUË`mhr n{dÌmÀ`m Aml`mV XoD$Z Ë`màrË`W© gmH«$m_|V| d n.{_ñgm An©U H$ê$Z gU gmOam H$amdm, Aer gyMZm XoÊ`mV Ambr hmoVr. `m Jmoï>rbm AZwgê$Z KmoJaJmd hÔrVrb _m¡Oo dmhoJm§d øm {R>H$mUr Vm. 27 AmJñQ> 1940 Bgdr amoOr n. noÌwgmÀ`m Aml`mg XoD$Z _moR>çm g_ma§^mZo gU H$aÊ`mV Ambm, ho H$i{dÊ`mg _bm AË`mZ§X hmoV Amho.

hm Jmd BVa {¼ñVr Jmdm§nojm n{hë`m àVrMm AgyZ {¼ñVr Y_u Jmdm§V Vmo AJ«JÊ` Amho. bmoH$g§»`m Am{U Ym{_©H$ {ejUàVrÀ`m _mZmZo øm JmdmMr ~amo~ar Xwgè`mÀ`mZo H$adUma Zmhr Ago dmQ>Vo.

øm àg§JmH$[aVm JmdJmdm§Mr à_wI _§S>ir H$_r OmñV gw_mamZo 900, 1,000 O_br hmoVr. _m§Oar, ~JS>r, Om§~Jmd, am§OUJmd, A_iZoa, ^|S>mim, daIoS>, KmoJaJmd, _hmbJmd, qnniJmd, ZodaJmd, M§oSy>\$i, H$m`Jmd, J§Jmnya, KmUoJmd dJ¡ao dJ¡ao. gXa àg§Jr {¼ñVr n[afX ^a{dÊ`mV Ambr d øm n[afXoV Imbrb R>amd ~hþ_VmZo g§_V H$aÊ`mV Ambo.

VmbwH$m J§Jmnya Am{U VmbwH$m {dOmnya `mVrb àË`oH$ _m¡Á`mVrb _§S>irZo XmoZ én`on`ªV dJ©Ur H$amdr d Vr ao. ao. Or. Om{H$`a nmÐrgmho~ `m§À`m ñdmYrZ H$amdr. Ë`m gm§Mboë`m {ZYrVyZ Jar~ {dÚmÏ`mªZm _XV H$aÊ`mV `mdr. {edm` Or Jar~ _mUgo gmdH$mam§H$Sy>Z gdmB© {XT>rÀ`m ì`mOmZo H$O© H$mT>VmV, Ë`m§Zm `m n¡emVyZ Aën ì`mOmda EodO nmhÿZ H$O© {Xbo OmB©b. Z§Va n[afX {dgO©Z nmdbr. WmoS>çmM doimZo _§S>irbm OodUmg ~g{dbo. nmaIo _§S>irZo OodUmMr ì`dñWm Ho$br. \$maM CÎm_ àH$mao Ho$br. OodUImdU AmQ>monë`mda VoWrb JmdÀ`m VéUm§Zr _§S>itÀ`m H$a_UwH$sH$aVm '_moem g§{JV ZmQ>H$ OÝ_mnmgyZ Vo BñÌmEbm§Mr gwQ>H$m' `oWn`ªV H$ê$Z AmnUgwÕm g¡VmZmÀ`m Xmñ`mVyZ _wº$ ìhmdo Ago {eH${dbo. Z§Va amÌr 10/11 À`m gw_mamg JmdJmdÀ`m {¼ñVr _§S>irZo nmirnmirà_mUo {¼ñVr ^OZo åhUÊ`mg gwê$dmV Ho$br. Vr ^OZo _§S>irbm \ ma AmdS>br. ^OZo n. _mar`mMo J^©YmaU, {¼ñVmMm OÝ_, _aU, nwZéËWmZ, àm`píMÎm d {¼ñVeara gmH«$m_|Vo `m {df`mda hmoVr.

Xwgè`m {Xder n.{_ñgm EoHy$Z _§S>ir JmdmoJmd nm§Jbr. '' ²

g§X^© :

1) H$m{_b nmaIo, '{¼ñVr {_eZè`m§Mo `moJXmZ', àH$meH$, gw{ZVr àH$meZ, {dVaH$: gwJmdm àH$meZ, gXm{ed noR>, nwUo-30 (2003), ('{Zamoß`m'H$ma AmM©{~en hoZ«r S>mo[a¨J', nmZo 116 Vo 123)

2) '{Zamoß`m' _m{gH$, Zmoìh|~a 1940 ( nmZo 113 Am{U 114)