Did you like the article?

Showing posts with label Christmas. Show all posts
Showing posts with label Christmas. Show all posts

Thursday, December 21, 2023

पुणे कॅम्पात  ख्रिसमस फेस्टिव्हल


पुणे कॅम्पात या आठवड्यात जाऊन आलो, शनिवारपासून इथली वर्दळ वेगळ्या कारणाने वाढत जाणार आहे. ख्रिसमस जवळ येऊन ठेपला आहे आणि इथली काही विशिष्ट दुकाने त्यासाठी सज्ज होताना दिसत आहे.
क्वार्टर गेटच्या मध्यवर्ती चौकात असलेल्या यंग मेन्स ख्रिश्चन असोसिएशन (YMCA) च्या प्रशस्त आवारात बेसमेंटमध्ये असणारे ओम बुक्स येथे सालाबादप्रमाणे डिसेम्बर २३ पर्यंत ख्रिसमस फेस्टिव्हल सुरु आहे. काही दिवसांआधीच मी इथून नव्या पद्धतीचा रंगीत दिवे असणारा एक स्टार घेतला.
गेले अनेक दिवस येथे आगामी वर्षांचे इंग्रजी, मराठी आणि हिंदी कॅलेंडरची विक्री होत आहे. इथली ही बायबलमधली वचने आणि अतिशय आकर्षक चित्रे असणारी रंगीत कॅलेंडर्स `कालनिर्णय' कॅलेण्डरप्रमाणेच अतिशय लोकप्रिय आहेत. एका कॅलेंडरची किंमत पन्नास रुपये.
दरवर्षी मी दहाबारा निवडक कॅलेंडर्स विकत घेऊन इतरांना ख्रिसमस किंवा न्यू इयर गिफ्ट म्हणून देत असतो. माझ्या लहानपणी याबाबत गुळगुळीत पानांवर रंगीत चित्रे असलेली डॉन बॉस्को संस्थेमार्फत छापलेली कॅलेंडर्सची मक्तेदारी होती.
या `ओम बुक्स' मध्ये मी लिहिलेली आणि सुगावा प्रकाशन, चेतक बुक्सने आणि इतरांनी प्रकाशित केलेली काही इंग्रजी आणि मराठी पुस्तकेसुद्धा विक्रीला ठेवण्यात आली आहेत.
त्याशिवाय पुणे कॅम्पात महात्मा गांधी रोडवर फुर्ट्याडो वगैरे अनेक दुकानांत ख्रिसमससाठी आवश्यक असणाऱ्या विविध वस्तू - ख्रिसमस ट्री, सांता क्लॉज ड्रेस, डेकोरेशन साधने - उपलब्ध आहेत.
ख्रिस्तजन्माच्या देखाव्यासाठी म्हणजे cribs साठी सेंट पॉल बुक्स स्टॉल विशेष प्रसिद्ध आहे. या देखाव्यात गायीगुरांच्या गोठ्यात गवताच्या गव्हाणीत पहुडलेला बाळ येशू, मारिया आणि जोसेफ, बाळाच्या भेटीसाठी उंटांवरून प्रवास करून आलेले तीन ज्ञानी किंवा मागी राजे, ग्लोरिया गाणारे देवदूत, गायीगुरे,मेंढरे, वगैरेचा समावेश असतो.
यापैकी कसलीही खरेदी करावयाची नसली तरी पुणे कॅम्पात या दिवसांत नुसते वावरणेसुद्धा आनंदाचे असते, ख्रिसमसच्या फेस्टिव्ह वातावरणाची तयारी करण्यास मदत करते.
आमच्या परिसरात सांता क्लॉजच्या लाल टोपी घालून गिटारच्या सुरांत `जिंगल बेल,जिंगल बेल' गाणारे कॅरोल सिंगर्स येण्यास कधीच सुरुवात झाली आहे.
Camil Parkhe,

Sunday, December 17, 2023

नाताळ किंवा ख्रिसमस विशेषांक

दिवाळी येण्याआधीच दसऱ्याचा मुहूर्त साधून दिवाळी अंकांचं प्रकाशन केलं जातं. तसं आतापर्यंत डिसेंबरच्या मध्यात कॅरोल सिंगर्स दारापर्यंत पोहोचण्याआधीच दोन नाताळ विशेषांक हाती पडले आहेत.

 मराठी साहित्य विश्वात दिवाळी अंकांना एक वेगळेच महत्त्व आहे. मोबाईल युग सुरु झाल्यापासून आणि त्यानंतरच्या समाजमाध्यमांचं सार्वत्रिकिकरणामुळं पुस्तकं आणि नियतकालिकं वाचणं कमी झालं असलं तरी याहीवर्षी अनेकांनी उत्साहानं दिवाळी अंक काढलीच.

आणि आता गडबड सुरु आहे ती ख्रिसमस विशेषांकांची.

नाताळ किंवा ख्रिसमस विशेषांक काढण्याची परंपरा तशी खूप जुनी असली तरी याविषयी अनेकांना कदाचित माहिती नसेलही.
`निरोप्या' हे १९०३ साली जर्मन धर्मगुरु हेन्री डोरींग यांनी सुरु केलेले मासिक. पहिल्या महायुद्धाचा काही काळ वगळता आजतागायत प्रसिद्ध होते आहे, गेली काही वर्षे या मासिकाचा नाताळ विशेषांक प्रसिद्ध होतो. `निरोप्या' मासिक पुण्यातल्या स्नेहसदनमधून जेसुईट संस्था प्रसिद्ध करते. फादर भाऊसाहेब संसारे निरोप्याचे संपादक आहेत.
माझ्या लिखाणाची सुरुवातच मुळी 'निरोप्या'तून झाली. श्रीरामपुरात मी शाळेत असताना १९७४ साली.
`निरोप्या' च्या या नाताळ विशेषांकात महात्मा जोतिबा फुले यांना आपल्या स्कॉटिश मिशनच्या शाळेत शिकवणारे रेव्हरंड जेम्स मिचेल यांचे मी लिहिलेले चरित्र प्रसिद्ध झाले आहे. महात्मा फुले अभ्यासकांना हे चरित्र उपयुक्त ठरु शकेल.

`ज्ञानोदय' हे मराठीतील सर्वात दीर्घायुष्य लाभलेलं नियतकालिक. स्थापना १८४२.
मराठीतलं पहिलं नियतकालिक बाळशास्त्री जांभेकरांनी १८३२ साली सुरु केलं होतं. डॉ. अनुपमा निरंजन उजगरे यांनी `ज्ञानोदया'ची संपादकाची धुरा घेतल्यानंतरचा हा पहिलाच नाताळ विशेषांक. कांतिश प्रभाकर तेलोरे अतिथी संपादक आहेत..

मराठी पत्रकारितेच्या आणि नियतकालिकांच्या इतिहासात महत्त्वाचे स्थान असलेली मराठीतील सर्वांत जुनी असलेली ही दोन्ही नियतकालिके ही ख्रिस्ती संस्थांमार्फत चालवली जातात हे विशेष.
अर्थात या संस्थांचं पाठबळ हे यामागचे प्रमुख कारण.
यापैकी निदान `निरोप्या' तरी स्वतःच्या पायावर उभा राहिला आहे हे या अंकाच्या रंगीत आणि कृष्णधवल जाहिरातींतून दिसते.
वसईतून प्रसिद्ध होणाऱ्या `सुवार्ता' मासिकाचा सुद्धा नाताळ विशेषांक असतो. फादर डॉ अनिल परेरा `सुवार्ता'चे संपादक आहेत. फादर फ्रान्सिस दिब्रिटो अनेक वर्षे - जवळजवळ पंचवीस वर्षे - सुवार्ताचे संपादक होते.
इतर नाताळ विशेषांक आणि या नियकालिकांचे संपादक पुढीलप्रमाणे आहेत
*सुवार्ता* (मासिक) - फा. (डॉ.) अनिल परेरा संपादक आहेत
*कादोडी* (वार्षिक) - ख्रिस्तोफर रिबेलो संपादक आहेत
*ख्रिस्तायन* (ऑनलाइन नाताळ अंक) - ख्रिस्तोफर रिबेलो संपादक आहेत
*गीत* (वार्षिक नाताळ अंक) - लेस्ली डायस संपादक आहेत
*जनपरिवार* (साप्ताहिक) - अँड्र्यू कोलासो संपादक आहेत
*कॅथॉलिक* (त्रैमासिक) - स्टीफन आय परेरा संपादक आहेत
*निर्भय आंदोलन* (द्वैमासिक) - मनवेल तुस्कानो संपादक आहेत.
दयानंद ठोंबरे हे नव्वदच्या दशकापासून माझे सहकारी, मी पुण्याला इंडियन एक्सप्रेसमध्ये १९८९ ला रुजू झालो आणि लवकरच ठोंबरेसुद्धा एक्सप्रेस ग्रुपच्या लोकसत्ता दैनिकात आले. माझ्या अनेक मराठी पुस्तकांचे ते पहिले वाचक, ही पुस्तकं त्यांच्या चिकित्सक नजरेखालून गेली आहेत. गेली अकरा वर्षे दयानंद ठोंबरे अलौकिक या नावाचा नाताळ विशेषांक काढत आहेत. काही वर्षांपूर्वी एका विशेषांकासाठी मी लिहिलेही आहे.
पिंपरी चिंचवड येथील फ्रान्सिस गजभिव गेली सात वर्षे 'शब्द' नावाचा नाताळ विशेषांक काढत आहेत. या विशेषांकात वैचारीक, ललित, कविता वगैरे विविध साहित्य प्रकार असतात.
नव्या डिजिटल युगात काही ख्रिसमस विशेषांक ऑनलाईन असतात.
गेली ११ वर्षे प्रथम त्रैमासिक आणि आता वार्षिक (नाताळ विशेषांक) ह्या स्वरुपात वसई येथून ‘कादोडी’ अंकाचे प्रकाशन ख्रिस्तोफर रिबेलो ह्यांच्या संपादानाखाली होत आहे. या अंकांची जन्मकथा संपादक ख्रिस्तोफर रिबेलो यांच्याच या शब्दांत: .
``एका फेसबुक ग्रुपवर काही साहित्यप्रेमींची एकत्र येण्याविषयी चर्चा झाली, त्यानंतर “कुपारी कट्टा” या त्यांच्या स्थानिक समाजाच्या नावाने ते महिन्याला एकदा एकत्र भेटू लागले, जमणारे सर्व साहित्यप्रेमी हे एकाच, “कुपारी” समाजाचे आणि “कादोडी” (वसईच्या उत्तर पट्ट्यातील सामवेदी कुपारी समाजाची बोलीभाषा) ही एक भाषा बोलणारे असल्यामुळे ह्या भाषेच्या उद्धारासाठी काहीतरी केले पाहिजे अशी भावना त्यांच्यात निर्माण झाली आणि त्यातच ह्या भाषेच्या साहित्याला वाव देणारा अंक प्रकाशित करण्याची कल्पना पुढे आली.
“कादोडी” या भाषेला व्याकरण नाही, या भाषेत उत्तम गोडवा आहे, खूप सुंदर अशा कथा आहेत, अनेक प्रकारची गीते आहेत, पण हे सगळे मौखिक स्वरुपात आहेत. नव्या पिढीला हे सगळे अज्ञात आहे, ते त्यांच्यापर्यंत पोहोचविता यावे, तसेच मौखिक स्वरुपात स्वरुपात असलेला साहित्याचा खजिना कुपारी समाजाच्या तळागाळात नेता यावा तसेच तरुण वर्गात आपल्या भाषेत नवीन लिहिण्याची आवड निर्माण व्हावी आणि यादृष्टीने प्रयत्न व्हावेत म्हणून गेली ११ वर्षे प्रथम त्रैमासिक आणि आता वार्षिक (नाताळ विशेषांक) ह्या स्वरुपात ‘कादोडी’ अंकाचे प्रकाशन ख्रिस्तोफर रिबेलो ह्यांच्या संपादनाखाली होत आहे. ''
यावर्षी काही दिवाळी अंकात मी लिहिलं आहे, तसंच एका नाताळ अंकातही माझा एक लेख असणार आहे.
नेहेमीप्रमाणं इथं मी नंतर तो टाकणार आहेच. लेखाचा विषय अगदी वेगळाच आहे, इथं टाकल्यावर मी काय म्हणतो यावर तुमचंही कदाचित एकमत होईल.
दिवाळी अंकांतून जशा मोठ्या आर्थिक उलाढाली होतात तशाच या नाताळ अंकांतून सुद्धा होतातच.
अपवाद काही हौशी संपादकांचा जे निव्वळ निखळ आनंदासाठी आपलं काम, नोकरी सांभाळून यासाठी वेळ देत असतात. आणि नाताळाच्या सणानिमित्त वैचारिक फराळ पुरवत असतात.
पंचवीस डिसेंबर तोंडावर आला आहे. नाताळची तयारी घरोघरी होत आहेत. काही नाताळ विशेषांक गेल्या आठवड्यात प्रसिद्ध झाले आहेत.
या दिवसांत आणि या क्षणाला यापैकी अनेक नाताळ विशेषांकांचे संपादक अक्षरशः लगीनघाईत असतील. त्यांच्याशी फोनवर संवाद साधताना हे लक्षात आले.
ख्रिसमसबरोबरच या नाताळ विशेषांकांचीही मी वाट पाहत आहे.


Camil Parkhe 

Monday, June 28, 2021

‘सांन जॉव’ São João festival

                                                           


Angelo da Fonseca's 1967 masterpiece painting of St. John the Baptist

पावसाचं आगमन झाल्यानंतर जून महिन्याच्या अखेरीस गोव्यातील झरे-ओढे, विहिरी, तलाव आणि तळी पाण्यानं तुडुंब भरतात. सर्व परिसर हिरवाईनं नटतो. या काळात २४ जून रोजी गोव्यात ‘सांन जॉव’ हा सण अगदी उत्साहाने साजरा केला जातो. अनेक गावांत तरुण या दिवशी घुमट, गिटार आणि इतर वाद्यांच्या संगीतात धुंद होत ‘सांन जॉव’ अशी आरोळी ठोकत पाण्यात सूर मारून हा सण साजरा करतात.

‘सांन जॉव’ (São João) म्हणजे पोर्तुगीज आणि कोकणी भाषेत ‘सेंट जॉन’. St. John the Baptist... (संत जॉन बाप्तिस्ता) हा ‘बायबल’च्या ‘नव्या करारा’तील एक महत्त्वाची व्यक्ती आहे. येशू ख्रिस्ताचा हा जवळचा नातेवाईक. येशूपेक्षा वयानं केवळ सहा महिन्यांनी मोठा. मात्र ‘देवाचा पुत्र असलेल्या येशू ख्रिस्तासाठी वाट तयार करण्यासाठी आपण आलो आहोत, अरण्यात ओरडणारी वाणी मी आहे’ असं सेंट जॉन द बॅप्टिस्टने स्वतःबाबत म्हटलं आहे. त्याने येशूचा जॉर्डन नदीत पाण्यानं बाप्तिस्मा केल्यानंतरच ‘सुताराचा मुलगा’ असलेला येशू आपलं खरंखुरं जिवितकार्य सुरू करतो.
त्याशिवाय सेंट जॉन द बॅप्टिस्ट हा ‘बायबल’च्या ‘नव्या करारा’तील अगदी सुरुवातीचा एक हुतात्मा. नव्या करारातील अगदी पहिले हुतात्मे म्हणजे येशू ख्रिस्ताच्या बेथलेहेम येथील जन्माच्यावेळीच त्या परीसरात जन्मलेली इतर अनेक बाळे. आकाशात अचानक अवतरलेल्या ताऱ्याचा माग काढत आलेल्या पूर्वेकडच्या त्या तीन ज्ञानी राजांनी हेरोद राजाला सांगितले कि नुकत्याच जन्मलेल्या एका राजाचे देर्शन घेण्यासाठी, त्याला वंदन करण्यासाठी ते आले आहेत.
आपल्या सिंहासनाला आव्हान देणारा कुणीतरी जन्माला आहे असे वाटून हेरोद राजा मग त्या परीसरात जन्मलेल्या सर्व बाळांची हत्या करण्याचा आदेश देतो. सुदैवाने मारिया आणि जोसेफ यांनी आपल्या येशू बाळासह तेथून पलायन केल्याने ते बाळ वाचते.
बायबलमधली हत्या झालेल्या निरपराध बाळांची ही कथा राजा कंसाच्या तुरुंगातील वसुदेव-देवकीच्या कृष्णाआधीच्या नऊ अपत्यांची आठवण करून देते.
नाताळाच्या २५ डिसेंबरच्या सणानंतर लगेचच म्हणजे २८ डिसेंबरला हत्या झालेल्या निष्पाप बाळांचा (The Holy Innocents) सण साजरा केला जातो.
हेरोदच्या हत्याकांडातून येशू वाचतो, मात्र जॉन द बॅप्टिस्ट नाही. पुढे अनेक वर्षांनंतर आपल्या मुलीच्या नृत्यकौशल्यावर खूष झालेला राजा हेरोद तिला ‘बक्षीस म्हणून काय हवं?’ असं भरलेल्या दरबारात विचारतो. राजकन्या आपल्या आईच्या सुचनेनुसार तुरुंगात खितपत पडलेल्या जॉन द बॅप्टिस्टच्या शिराचा नजराणा आपल्याला ताबडतोब तबकात घालून मिळावा, अशी मागणी करते. अनिच्छेनेच राजा हेरोद ती मागणी पूर्ण करतो.
सेंट जॉन द बॅप्टिस्ट आणि येशू ख्रिस्त आपापल्या आईंच्या उदरांत असताना त्या दोघींची भेट झाली आणि त्या वेळी झालेल्या एका घटनेशी संबंधित या उत्सवाची जन्मकथा आहे. गॅब्रिएल देवदूताने मारियेला भेट देऊन तिच्या पोटी देवपुत्र येशू जन्माला येणार आहे, असं सांगितलं.
त्यापूर्वी सहा महिने आधी याच देवदूताने मारियेची नातलग असलेल्या एलिझाबेथला भेटून तिच्या पोटी सेंट जॉन जन्माला येईल, असं सांगितलेलं असतं.
येशूचा जन्म अपौरुषेय म्हणजे पवित्र आत्म्याच्या संयोगानं झाला अशी श्रद्धा आहे. इस्लाम आणि ज्यू धर्मांप्रमाणेच ख्रिस्ती धर्मातही एकदेवतावाद (मोनोथिझम) असला तरी ख्रिस्ती धर्मात पिता, (येशू) पुत्र आणि पवित्र आत्मा असं एक त्रैक्य मानलं जातं.
‘बायबल’मध्ये मायकल, राफाएल आणि गॅब्रिएल हे तीन देवदूत वेगवेगळ्या प्रसंगांत प्रकट होतात. यापैकी गॅब्रिएल देवदूताचं मुख्य काम म्हणजे देवाचा निरोप मानवापर्यंत सोपवणं. मानवानं त्याबद्दल शंकाप्रदर्शन करायचं नसतं.
गॅब्रिएल देवदूताने झेकरायहाला ‘तुझी पत्नी एलिझाबेथ गर्भवती राहील’ असा निरोप दिला, तेव्हा त्याने देवदूतालाच उलट प्रश्न केला, ‘असं कसं घडेल? कारण मी तर वृद्ध आहे आणि माझ्या बायकोचंही वय झालं आहे.’ याबद्दल झेकरायहाला कडक शिक्षा मिळाली.
गॅब्रिएलने त्याला म्हटलं- ‘माझे शब्द यथाकाळी खरे ठरतील. परंतु तोपर्यंत तुझी वाचा जाईल आणि तू मुका होशील. कारण तू माझ्या वचनावर विश्वास ठेवला नाहीस.’
याउलट मारियेची वागणूक होती. गॅब्रिएल देवदूत मारियेला भेटला आणि म्हणाला- ‘तुझ्या पोटी पवित्र आत्म्याने संयोगाने देवपुत्र जन्मेल आणि त्याचे नाव येशू ठेव.’ असा निरोप देवदूताने सांगितला त्यावर मारियेने ‘जशी प्रभूची इच्छा’ म्हणून नम्रपणे मान तुकवली. म्हणून तर तिला ‘स्त्रीजातीमध्ये तू धन्य’ असा सन्मान मिळाला.
त्यानंतर मारिया तातडीनं आपल्या बहिणीला भेटायला निघते. त्या भेटतात, तो सेंट लुकच्या शुभवर्तमानातील प्रसंग फादर फ्रान्सिस दिब्रिटो-संकलित ‘सुबोध बायबल’ या ग्रंथात पुढील शब्दांत लिहिला आहे –
“त्या वेळी मारिया घाईघाईने ज्युडेयाच्या पहाडी प्रदेशातील एका गावात गेली. तिने झेकरायहाच्या घरी जाऊन एलिझाबेथला अभिवादन केले. मारियेचे अभिवादन ऐकताच एलिझाबेथच्या उदरातील बालकाने उसळी मारली आणि एलिझाबेथ पवित्र आत्म्याने भरून पावली. ती मोठ्या स्वरात म्हणाली, ‘स्त्रियांमध्ये तू धन्य आणि धन्य तुझ्या कुशीचे बालक! माझ्या प्रभूच्या मातेने माझ्या पायरीवर चढावे, हा माझा किती मोठा सन्मान आहे! पाहा, तुझ्या अभिवादनाची वाणी माझ्या कानी पडताच माझ्या उदरातील बालकाने आनंदाने उसळी मारली.’ ”
बायबलमधील उदरातील बालकाने आनंदाने उसळी मारण्याच्या प्रसंगानिमित्त याच प्रसंगानिमित्त सेंट जॉन द बॅप्टिस्टच्या फेस्ताच्या म्हणजे जन्मदिनाच्या सणाच्या दिवशी खोलवर पाण्यात उडी मारुन गोव्यात हा `सांन जॉव' उत्सव साजरा केला जातो.
जूनअखेरीस गोव्यातील नदीओढे, तलाव, तळे आणि विहिरी पाण्याने तुडुंब भरलेल्या असतात. किरिस्तांव गोंयेंकारांनी आपल्या या निसर्गदत्त देणगीचा हा सण साजरा करण्यासाठी कल्पकतेनं वापर केला आहे.
गोव्यातल्या तुडुंब भरलेल्या विहिरी आणि तळ्यांवरुन आठवले. १९७०च्या दशकात बार्देस तालुक्यातील शिवोली इथल्या बामणवाडो येथे मित्र लेस्टर फर्नांडिस यांच्या घरी महाविद्यालयीन सुट्टीमध्ये काही दिवस राहिलो होतो. त्याच्या आजीने मासळी आणायला सांगितले, तिचा मुलगा म्हणजे लेस्टरचा मामा बाहेर पडला. मीही त्याच्याबरोबर निघालो. त्या वेळी घरामागच्या टेकडीजवळच्या शेतांपाशी असलेल्या तलावात आम्ही दोघं एक सुती कापड धरून जवळजवळ एक तास थांबलो.
वरून पाऊस कोसळत होता आणि तलाव भरून वाहत होता. त्या दिवशी फिश-करीसाठी आणि तळण्यासाठी पुरेसे मासे पकडल्यानंतरच आम्ही घरी परतलो. स्वतःच्या हातांनी पकडलेले मासे खाण्याचा आनंद काही औरच होता !


विहिरी हा गोव्यातल्या जुन्या घरांचा एक अविभाज्य भाग असतात. पणजीजवळच सान्त इनेझपाशी असलेल्या ताळगावात १९८०च्या दशकात मी राहात होतो. त्या घराच्या शेजारी वापरात असलेली विहीर होती. माझ्या भाटकाराच्या (घरमालकाच्या) त्या विहिरीचे पाणी आम्ही सर्व जण पिण्यासाठी आणि इतर कामांसाठी वापरायचो. (भाटकार म्हणजे शेतमालक आणि मुंडकार म्हणजे शेती कसणारा, हे खास गोमंतकातले विरुद्धअर्थी शब्द!) या काळात ताळगावच्या या विहिरी जवळ जवळ काठोकाठ भरलेल्या असत.
मला आठवते तेव्हा याकाळात ताळगावच्या या विहिरीत अगदी जमिनीच्या समांतर रेषेत पाणी असायचे ! बादली किंवा कळशी बांधलेला पोहोरा विहिरीत दोनतीन फूट खाली सोडला तरी ती बादली वा कळशी पाण्यात लगेचच बुडायची.
गावांत सगळीकडे विहिरी, ओढे, तलाव पाण्याने तुडुंब भरलेले असताना आणि वरून पाऊस कोसळत असताना साजऱ्या केल्या जाणाऱ्या या उत्सवाची मजा काही वेगळीच असते. उत्तर गोव्यात आणि विशेषतः बार्देस तालुक्यात हा सण मोठ्या उत्साहात साजरा होतो.
उत्तर गोव्यातल्या साळगाव, शिवोली वगैरे गावांत या उत्सवादरम्यान तरुण मुलांना ‘सांन जॉव’ असे ओरडत पाण्यात सूर मारताना मी पाहिले आहे. विविध पानेफुले यापासून तयार केलेले कॉपेल (मुकुट) डोक्याला लावून पाण्यात डूब मारली जाते. पारंपरिक संगीताची साथ असतेच.
समुद्रात डुंबणे आणि पोहोणे मला आवडत असले तरी विहिरीत मी कधीही उडी घेतलेली नाही. त्यामुळे या उत्सवात मी प्रेक्षक म्हणूनच सहभागी होत असतो. आजपावेतो तरी ‘सांन जॉव’ हा लोकांचा फेस्त राहिला आहे.
विशेष म्हणजे हा सण जगभरातील ख्रिस्तीविश्वात सगळीकडे चर्चमधील उपासनेत साजरा केला जात असला तरी केवळ गोव्यातच, कोकणात सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात आणि पोर्तुगीजांच्या राजकीय वसाहतीचा इतिहास असलेल्या गुजरातेजवळील दमण वगैरे परीसरात हा सण अशा प्रकारे साजरा होतो.
या दिवशी गोव्यात सर्वच चर्चमध्ये प्रार्थना होत असल्या तरी या उत्सवात कॅथोलिक चर्चचा कुठल्याही प्रकारचा सक्रिय सहभाग नसतो.
कार्निव्हल हासुद्धा ख्रिस्ती धर्मातील संकल्पनेशी आणि श्रद्धेशी संबंधित असलेला आणखी एक लोकप्रिय उत्सव आहे. फेब्रुवारी-मार्च महिन्यांत सुरू होणाऱ्या ‘ऍश वेन्सडे’ किंवा भस्म बुधवारापासून ख्रिस्ती धर्मातील चाळीस दिवसांचा ‘लेन्ट सिझन’ हा उपवासाचा काळ सुरू होतो. या भस्म बुधवाराच्या आधीच्या शनिवारी हा चार दिवसांचा कार्निव्हल फेस्टिव्हल गोव्यात, युरोपातील आणि लॅटिन अमेरिकेतील अनेक देशांत सुरू होतो.
अशाच प्रकारे ‘सांन जॉव’ हा उत्सवही अलीकडे गोव्याबाहेर काही ठिकाणी साजरा होऊ लागला आहे. विहिरी-तलावांत डूब मारून नाही तर ‘रेन डान्स’च्या शैलीवर पाण्याच्या कारंजात गाऊन-नाचून तो साजरा केला जातो.
या उत्सवाचे कार्निव्हलसारखे सुदैवाने मोठ्या प्रमाणात बाजारीकरण झालेले नाही. गोव्यातील लोकसंस्कृतीचा तो एक भाग राहिला आहे आणि तो तसाच राहावा ही अपेक्षा. गेल्या वर्षाप्रमाणे याहीवर्षी या उत्साहावर करोना महामारीचं सावट, त्यामुळे अनेक बंधनंही होती.
गोव्याप्रमाणेच त्या काळी पोर्तुगिजांची वसाहत असलेल्या आणि गुजरातजवळील दमण येथे जन्म झालेले चित्रकार आणि व्यंगचित्रकार मारिओ मिरांडा हे मूळचे दक्षिण गोव्यातील लुथाली या गावचे. मारिओ मिरांडा यांनी गोव्याची संस्कृती दर्शवणारी अनेक चित्रे रेखाटलेली आहेत. ‘सांन जॉव’ या सणाची वैशिष्ट्यं दाखवणारं त्यांचं एक सुंदर चित्र प्रसिद्ध आहे.


आपल्याकडे वर्षभराचं पंचाग असतं, तसं कॅथोलिक चर्चचं पूर्ण वर्षाचे (विविध संतांच्या सणांचं, आगमन, ख्रिस्तजन्मसोहळा आणि उपवासकाळ अशा विविध हंगामांचं) कॅलेंडर असते.
जगभरातील ख्रिस्ती समाजाप्रमाणेच जॉन हे महाराष्ट्रातील ख्रिस्ती समाजातीलसुद्धा एक सर्वसामान्य नाम आहे, जसे फ्रान्सिस, मारिया, एलिझाबेथ, गॅब्रिएल, फातिमा, बेन्यामीन, पौलस. इत्यादी. येशू हे नाव मात्र कधीही कुणाला दिले जात नाही.
ख्रिस्ती धर्मात नामकरणविधी या बाप्तिस्मा स्नानसंस्काराच्यावेळी होत असतो, त्यामुळेच बॅप्टीझम या विधीला ख्रिस्टनिंग समारंभ असेही म्हटले जाते. बाप्तिस्मा विधीचे पौराहित्य धर्मगुरु करत असल्यामुळेच बहुधा येशू हे अतिपवित्र समजले नाव इतर कुणालाही दिले जात नाही.
ख्रिस्ती धर्माच्या कॅलेंडरमध्ये वर्षभर दररोज कुणा न कुणा संतांचा सण असतो, जसे कि तीन डिसेंबर हा संत फ्रान्सिस झेव्हियरचा सण. या दिवशी कुणाचा जन्म झाला तर त्या अपत्याला फ्रान्सिस किंवा फ्रान्सिका ते नाव देण्याची पद्धत असायची. माझा जन्म १७ जुलैचा आणि हा संत कामिल्स याचा सण. म्हणून श्रीरामपूर पॅरिश (धर्मग्राम) चे जर्मन जेसुईट धर्मगुरु फादर आयवो मायर यांनी माझा बाप्तिस्मा करताना माझे नाव कामिल असे ठेवले.
तर जॉन हे माझ्या वडिलांचेही नाव. जून महिन्याअखेरीस ते `माझा सण जवळ आला’ असे ते म्हणत असत. इंदिरा गांधींचा आणि माझा जन्म एकाच सालचा, असेही ते म्हणत असत. दादांच्या जन्मदिवसाचा किंवा शालेय शिक्षणाचा कागदोपत्री कुठलाही पुरावा नसल्याने त्यांचे हे म्हणणे आम्ही हसण्यावारी नेत असू.
पंधरा वर्षांपूर्वी दादांचे नव्वदाव्या वर्षी निधन झाले. त्यानंतर कुठलेसे कागदपत्र शोधत असताना औरंगाबाद जिल्ह्यातील घोगरगाव येथील ख्रिस्तराजा चर्चच्या शिक्क्यानिशी त्यांच्या बाप्तिस्म्याचा दाखला अचानक सापडला.
फादर जॉन मेरी बेर्जे (Berger) या फ्रान्सिलियन (MSFS) संस्थेच्या फ्रेंच धर्मगुरुंनी १९१७ साली त्यांचा बाप्तिस्मा करुन त्यांना जॉन असे नाव दिले होते असे त्या जीर्ण कागदपत्रावर लिहिले होते ! आम्ही पारखे मंडळी वाहेगावची, मात्र त्याकाळात तेथे देऊळ आणि फादर नसल्याने तेरा किलोमीटर अंतरावर असलेले घोगरगाव हीच आमची पॅरिश होती.
प्रत्येक व्यक्तीच्या बाप्तिस्म्याची, लग्नाची आणि इतर सांक्रामेंतांची अगदी मृत्यसंस्कारांची त्या त्या चर्चच्या रजिस्टरमध्ये नोंद होत असते. चर्चची या जुन्यापुराण्या नोंदवह्या त्यामुळेच इतिहासाची खाणच असतात. त्या जुन्या सापडलेल्या कागदामुळे आजकाल `सांन जॉव’ फेस्त साजरा करताना दादांचीही आठवण हमखास येतेच.
चर्चच्या या कॅलेंडरमध्ये गॅब्रिएल देवदूताने मारियेला निरोप सांगितला, तो दिवस १४ मार्चला साजरा होतो, म्हणजे नाताळाआधी बरोबर नऊ महिने.
गरोदरपणाचा नऊ महिन्यांचा काळ ध्यानात ठेवून चर्चने या काही सणांची तारीख मुक्रर केली आहे. २४ जूननंतर बरोबर सहा महिन्यांनी म्हणजे २४ डिसेंबरच्या मध्यरात्रीपासून ख्रिस्तजन्माचा म्हणजे नाताळाचा आनंदमयी उत्सव सुरू होतो.
-------
`सांन जॉव' सणानिमित्त गोव्यातील पत्रकार विवेक मिनिझेस यांनी प्रसिद्ध गोवन चित्रकार अँजेलो डी फोन्सेका यांनी १९६७ साली भारतीय शैलीत आणि प्रतिमांसह काढलेले संत जॉन बाप्तिस्ता याचे फेसबुकवर शेअर केलेलेे हे चित्र. सोबत मिनिझेस यांनी आपल्या फेसबुक वॉलवर लिहिलेली टिपण्णीही देत आहे. संत जॉन याच्या हातात असलेले कोकरु (The Lamb of God) अर्थातच येशू ख्रिस्ताची एक प्रतिमा आहे.
--------
Writes Vivek Menezes on his Facebook wall
''Shared this last year, but it belongs even better in the privations of our age of contagion. today - 24 June - the feast of St. John the Baptist, is traditionally celebrated in Goa as bacchanalian water carnival, with unmistakable eco-spiritual roots that underlie + pre-date the Konkani Catholic practices.
All that fluid cultural complexity informs this 1967 Angelo da Fonseca masterpiece, where the biblical ascetic is depicted - highly suitably! - as a sadhu in the Hindu/Jain tradition, but with another layer of Buddhist meaning as well. the compelling mystic figure stands under a bodhi/ peepul sacred fig tree with its distinctive heart-shaped leaves, revered symbol of the site where Siddhartha Gautama attained enlightenment after 49 days of immersive meditation. it's something to savour on this unique feast day.

Viva San Joao!''
-
.....

Thursday, December 10, 2015

Pope to open Holy Door today

Pope to open Holy Door today
Reporters Name | CAMIL PARKHE | Monday, 7 December 2015 AT 11:03 PM ISTSend by email    Printer-friendly version

Pope Francis will ceremoniously open the Holy Door at St Peter's Basilica at the Vatican on Tuesday, December 8, marking launch of the jubilee year of the mercy. This reminds me of the moments I spent at the famous Holy Door when I visited the Vatican a couple of years ago.

When one is visiting St Peter's Basilica, one needs a guide or someone who is well acquainted with the importance of the sculptures, paintings and other artefacts at this pilgrim site. For example, as I entered St Peter's Basilica, I was shocked when I noticed at the right side, La Pieta, a master piece of veteran sculptor Michelangelo. The 15th century marble sculpture was covered with a bulletproof glass, following an attempt to damage the statue of Mother Mary grieving with the corpse of her crucified son, Jesus.

I carefully looked at the Holy Door and the carvings at the bronze door only when I was informed of the door's significance by a priest who was guiding me and my family members during the tour to the holy city.

Incidentally, a Holy Door is one of the many important monuments or heritage works at the impressive St Peter's Basilica. A Holy Door is an entrance portal located in the Papal Major basilicas in Rome. The doors are normally sealed by mortar and cement from the inside so that they cannot be opened. The pope ceremoniously opens these doors with symbolic knocking with a silver hammer. The Holy Door at St Peter's Basilica was last opened by Pope John Paul III on December 24, 1999 and closed on January 6, 2001. Prior to that, Pope Paul V had opened the Holy Door St Peter's Basilica on the eve of Christmas in 1975.

There are no accurate historical records to indicate when the tradition of opening of the holy doors began. But it is certainly not more than five centuries old. In the past, the doors used to be opened after 100 years, later after 50 years and more recently it was reduced to 25 years.

Although this is not a jubilee year, Pope Francis has, as a special case, declared Jubilee of Mercy and so the holy doors in Rome and at a few places outside will be opened this year and will remain open for a year.
The jubilee year is expected to provide time to the faithful for their spiritual renewal.

Marking another break from the past, Pope Francis has also instructed opening of a Door of Mercy in each diocese to enable the faithful all over the world to celebrate the Jubilee of Mercy. In Pune, Bishop Thomas Dabre will ceremoniously open the Door of Mercy at St Patrick's Cathedral at 6 pm on Sunday, December 13.
http://www.sakaaltimes.com/NewsDetails.aspx?NewsId=4711145250998045298&SectionId=4861338933482912746&SectionName=Blog&NewsDate=20151207&NewsTitle=Pope%20to%20open%20Holy%20Door%20today




Thursday, November 20, 2014

Goa set for exposition of St Francis Xavier’s relics

Goa set for exposition of St Francis Xavier’s relics 

Sakal Times Reporters Name | CAMIL PARKHE | Thursday, 20 November 2014 AT 01:22 PM IST
Send by email    Printer-friendly version
Old Goa (Panaji):Goa is set to receive lakhs of devotees for the exposition of relics of Spanish Jesuit St Francis Xavier, at Old Goa, starting on November 22.
Hectic activities including painting of centuries-old church buildings and erection of pandals and stalls are presently taking place at Old Goa, often called as the Rome of the East. This will be the 17th decennial exposition of sacred relics of St Xavier who preached Christianity in Goa and other parts of Asia in the 16th century.
The relics, which are permanently placed at a pedestal in Bom Jesus Basilica, will be open for veneration at the Se Cathedral, the largest church in Old Goa, for 44 days from November 22 to January 4.
A large number of Christians and people of other faiths from India and abroad are expected to visit Goa for the exposition, arranged by Goa government in association with the Goa Church. The government administration is presently busy raising special pandals to shelter the thousands of devotees waiting in long queues in front of Se Cathedral and Bom Jesus Basilica.
The rush of devotees is expected to be more during the novena prayers preceding the feast of St Xavier on December 3 and during the Christmas holidays and last four days of the exposition.
The Church has denied rumours that it will be the last time the sacred relics will be opened for veneration.
Vagator-based Sr Leena, belonging to the Sisters of the Holy Family of Nazareth, told Sakal Times that nuns of various religious congregations in Goa will share their charism at the stalls in Old Goa during the exposition. The congregations will showcase their spiritual and various kinds of social works, to the visiting devotes.

Pilgrimage arranged for Puneites 
The Pune diocese, which has arranged pilgrimage tours for devotees, has said that accommodation at various church centres in Goa has already been booked well in advance. Coordinator Fr George D’Souza said that two buses carrying people from various parishes in Pune diocese will leave Pune for Goa on December 10 and 14. Some parishes in Pune have also arranged their own tours for the exposition, Fr D’Souza said.

Wednesday, December 28, 2011

सेंट मेरीज चर्चची वास्तू सर्वांत जुनी


सेंट मेरीज चर्चची वास्तू सर्वांत जुनी
कामिल पारखे - सकाळ वृत्तसेवा
Friday, December 23, 2011 AT 04:15 AM (IST)
Tags: Saint Mary's Church,   old,   pune


सेंट मेरीज चर्चची वास्तू 

पुणे - पुण्यात पहिले चर्च बांधण्यास माधवराव पेशव्यांनी परवानगी दिली. त्यानुसार 1792 मध्ये क्वार्टर गेटजवळ पहिले चर्च बांधण्यात आले. मातीच्या बांधकामाचे हे चर्च 1852 मध्ये पाडून नव्याने बांधण्यात आले. त्यामुळे 1825 मध्ये बांधून पूर्ण झालेले लष्कर परिसरातील सोलापूर रस्त्यावरील सेंट मेरीज चर्चची वास्तू पुण्यातील चर्चची सर्वांत जुनी वास्तू ठरली आहे.

पुणे व पिंपरी-चिंचवडमध्ये सध्या कॅथॉलिक आणि प्रोटेस्टंट पंथीयांची ऐंशीहून अधिक चर्च आहेत. ख्रिस्ती समाज बहुभाषिक असल्याने अनेक चर्चेसमध्ये इंग्रजी, मराठी, तमीळ, कोकणी, मल्याळम वगैरे भाषांत उपासनाविधी होतात. काही चर्च मात्र केवळ मराठी भाषक ख्रिस्ती समाजासाठी आहेत आणि तेथील सर्व प्रार्थना, गायन आणि उपासनाविधी केवळ मराठी भाषेतच होतात. ही सर्व चर्च सध्या नाताळनिमित्ताने रोषणाईच्या झगमगाटात सजली आहेत.

नाताळनिमित्त शहरातील चर्चचा इतिहासाचा आढावा घेतल्यास अनेक महत्त्वाच्या गोष्टी पुढे येतात. पुण्यात पेशव्यांच्या सैन्यात गोव्यातील, तसेच मूळचे पोर्तुगीज असलेले ख्रिस्ती अधिकारी आणि सैनिक होते. त्यांच्यासाठी पुण्यात चर्च बांधण्यासाठी सवाई माधवराव पेशव्यांनी जागा दिली आणि त्याजागेवर 1792 मध्ये सिटी चर्च बांधण्यात आले. क्वार्टर गेटपाशी असलेले हे चर्च पुण्यातील सर्वात जुने कॅथोलिक चर्च. मातीच्या बांधकामाचे हे चर्च पाडून त्यानंतर तेथे 1852 मध्ये नवे चर्च बांधण्यात आले. पुणे कॅम्पातील सोलापूर रोडवरील सेंट मेरीज चर्चचे 1825 मध्ये उद्‌घाटन झाले, त्यामुळे शहरातील ही सर्वांत जुनी चर्चची वास्तू ठरते. एकोणिसाव्या शतकात शहराच्या विविध भागांत चर्च उभारली गेली. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर रोडवरील सेंट मॅथ्यूज मराठी चर्चचा पायाभरणी समारंभ 1893 मध्ये झाला होता. दगडी बांधकाम असलेली ही सव्वाशे वर्षांची वास्तू अजूनही सुस्थितीत आहे. पंचहौद चर्चला गेल्या वर्षी 125 वर्षे पूर्ण झाली, त्यानिमित्त मोठा समारंभ आयोजित केला होता.

प्रामुख्याने मराठी भाषकांसाठी असलेल्या शहरातील प्रोटेस्टंट पंथीय चर्चेसमध्ये क्वार्टर गेट नजीकचे क्राईस्ट चर्च, सेंट मॅथ्यूज मराठी चर्च, खडकी येथील सेंट मेरीज चर्च, गुरुवार पेठेतील होली नेम किंवा पंचहौद चर्च, घोरपडी येथील सेंट जॉन्स चर्च, कसबा पेठेतील ब्रदर देशपांडे चर्च यांचा समावेश होतो. कॅथॉलिक पंथाच्या चर्चमध्ये मात्र बहुतेक सर्व चर्चेसमध्ये इंग्रजी भाषेत त्याचप्रमाणे मराठी भाषेतही वेगळी उपासनाविधी केली जाते. दर आठवड्याला मराठी मिस्सा साजरा करणाऱ्या कॅथोलिक चर्चमध्ये ताडीवाला रोडवरील अवर लेडी ऑफ पर्पेच्युअल हेल्प चर्च, पिंपरी येथील अवर लेडी कन्सोलर ऑफ द ऍफ्लिक्‍टेड चर्च आणि चिंचवड येथील सेंट फ्रान्सिस झेव्हिअर चर्च वगैरेंचा समावेश होतो. या मराठीभाषक ख्रिस्ती समाजातर्फे नाताळानिमित्त यंदा विविध कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले आहेत. नाताळाआधी एक आठवडा प्रत्येक ख्रिस्ती कुटुंबाच्या घरी जाऊन नाताळची गाणी म्हणण्याची जुनी परंपरा आहे. सांताक्‍लॉजला बरोबर घेऊन ख्रिस्तजन्माची गीते गाणारा युवक-युवतींचा ग्रुप लहान मुलांबरोबरच प्रौढांचेही आकर्षण असतो. नाताळाची ही गाणी गाण्यासाठी हे तरुण संध्याकाळी बाहेर पडतात आणि रात्री उशिरापर्यंत हा कार्यक्रम चालू असतो.

फराळाची लगबग सध्या मराठी ख्रिस्ती कुटुंबात नाताळनिमित्त फराळ करण्याची लगबग चालू आहे. कुठल्याही मराठी कुटुंबात सणानिमित्त होणाऱ्या मिष्ठान्नांचा या फराळात समावेश होतो. करंज्या, लाडू, शेव, चकल्या, शंकरपाळे आणि त्याचप्रमाणे अनारसे वगैरे पदार्थ या कुटुंबांत केले जातात. दिवाळीनिमित्त या ख्रिस्ती कुटुंबात शेजाऱ्यांकडून फराळाची अनेक ताटे आलेली असतात. नाताळाच्या सणाच्या वेळी फराळाची ताटे पाठवून ही परतफेड केली जाते. गेली अनेक वर्षे ही परंपरा चालू राहिली आहे

Tuesday, December 27, 2011

Christmas spl issues get good response


Christmas spl issues get good response
Sakal Times 
CAMIL PARKHE
Tuesday, December 27, 2011 AT 05:04 PM (IST)
Cue taken from Diwali issues’ success
 
PUNE: Taking a cue from the special Diwali issues which make a turnover of crores of rupees in the Marathi publication industry every year,  some Christian magazines and mediapersons in Pune and other parts of the State have now started publishing Christmas special issues, which are getting a good response.
 
City-based 'Dnyanodaya,' a monthly which is being published since 1842 and is the oldest Marathi periodical, has been publishing a Christmas special issue for the past few years. The issue edited by Ashok Angre has special articles related to the Christmas festival. Another Christian monthly 'Niropya,' published since 1903 and edited by  Fr Joe Gaikwad from Snehasadan here, has also brought out its 72-page Christmas special.
 
'Suvarta', a Catholic Marathi monthly published since the past few decades from Vasai in Thane district too has come out with a special Christmas issue.  
 
'Marathi Power' weekly which has completed two years of publication released  its December 17 issue as the Christmas special issue.
 
The weekly is edited by senior journalist John Gajbhiv. The 154-page special issue had Pune Bishop Thomas Dabre  as its guest editor.  Gajbhiv said that the special issue has generated more revenue as compared to last year. The issue has articles by Christian literates Fr Francis D'Britto, Dr Cecilia Carvalho. Sunil Shyamsundar Adhav and Dr Subhash Patil.
 
‘Alaukik’ is another Christmas issue published for the first time this year. The 154-page issue too has several colour pages and articles by  Mrudula Ghodke, head of Marathi news division of Delhi All India Radio station, and an interview of comedian Johny Liver.  The issue is edited and published by Akash Dayanand Thombre.
 
Join Sakal Times on Facebook:
http://sakaaltimes.fbfollow.me/

Monday, December 26, 2011

Pune, a city of churches

Pune, a city of churches
CAMIL PARKHE
http://www.sakaaltimes.com/SakaalTimesBeta/20111224/4887065021209739371.htmhttp://www.sakaaltimes.com/SakaalTimesBeta/20111224/4887065021209739371.htm
Sakal Times 
Saturday, December 24, 2011 AT 06:44 PM (IST)
One of the significant aspects of Pune’s multi-culturalism is the presence of more than 80 cathedrals, churches and chapels in the city itself, and perhaps another fifty more in the district. The oldest ones go back more than 220 years in the history of the city. On Christmas day, tomorrow, these churches will be lit up, giving the city a resplendent glow. Sakàl Times tells the story of these magnificent structures

The presence of Christian soldiers in the Maratha and British armies in Pune necessitated the construction of churches catering to their religious needs, which led to the establishment of some of the oldest churches in the city, in the early and mid-19th century.
 
St Mary’s Church on Solapur Road in Pune Camp, which was built in 1823 for soldiers and officers in the British army, is the oldest church structure in the city. In keeping with the tradition that time, a capsule containing the names of British India’s governor general Warren Hastings, Mumbai governor Mountstuart Elphinstone and other East India Company officials was buried at the church site during the stone-laying ceremony in June, 1821.

The Church of Immaculate Conception or City Church is the oldest Catholic church in the city. The land was gifted by Peshwa Madhavrao II and the first Mass (religious gathering) was held on Christmas day in 1792, and a structure made of mud and mortar was built in 1794. The present structure was constructed only in 1852.
 
St Patrick’s Cathedral has been built on the land gifted by the British government in 1850. While St Paul’s Church, located behind the police commissionerate, was erected in 1867 on the lines of the St Chapelle Church in Paris. The cost of construction came up to Rs 90,000 at that time. The structure, however, suffered heavy damages in a fire on July 5, 1900.
 
The foundation stone of the St Mathew’s Marathi Church on Dr Babasaheb Ambedkar Road was laid in 1893. This church catered to the city’s Marathi-speaking population.
 
St Andrew’s Church near the Race Course, which bore the brunt of a major fire in October this year, was built by the Church of Scotland in 1861. The church had a seating capacity of 500 people at the time.
 
Christ Church near Quarter Gate, which was built in 1896, is also one of the oldest churches in the city. A majority of the old Catholic and Protestant churches are in Pune Camp, Wanowrie and Khadki where the British military establishments were located.
 
The Panch Haud Church, Brother Deshpande Memorial Church (Kasba Peth) and St Crispin’s Church near Nal Stop on Karve Road are the only churches in the heart of the city. The Catholic Church’s major religious institutes – the Papal Seminary and the De Nobili College – were started at Ramwadi on Nagar Road six decades ago. A large number of Catholic religious congregations also established their centres near these two institutes. This led to the concentration of the migratory Christian population in Yerawada and Vadgaonsheri on Nagar Road. So, many churches came up in these areas over the last few decades.
 
St Francis Xavier’s Church, which was built in 1973, was the first Catholic church in Pimpri Chinchwad and it catered to the Goan and Tamil populations who had migrated from the neighbouring Ahmednagar and Aurangabad districts to the industrial hub. Subsequently, four more churches were opened in Pimpri-Chinchwad to meet the needs of the growing Christian population.
 
Since the Christian community in Pune and Pimpri-Chinchwad is multi-lingual, most Catholic churches celebrate the Mass in English, Marathi, Konkani, Tamil as well as Malayalam. A few churches also cater exclusively to the Marathi, Tamil and Malayalam speaking communities in the city.


WHERE DOES THE MONEY COME FROM?
The construction of any church is financed by its members who contribute their own share, while also raising a building fund. The Pune Catholic Diocese offers a share of the construction cost. If the local community undertakes the building of a new church, the Pune diocese offers 50 per cent of the construction cost. The new churches that came up on Nagar Road and in Pimpri-Chinchwad during the last decade were built on this principle.
 
Fr Simon Almeida, who has presently undertaken the construction of a new building for St Francis Xavier’s Church in Chinchwad, says, “It is the responsibility of the local people to build a church for themselves. The priest’s job is to build the community. Therefore, the lay leaders undertake various activities to raise the construction funds.” Sometimes, when local parishioners are unable to raise 50 per cent of the construction cost, the diocese has to bear more than its share of the amount. The diocese receives its funds from monthly collections given by various churches under its jurisdiction.
 
Fr Almedia says that every Catholic church is required to give its donation collections of two Sundays of every month to the Pune diocese. The diocese utilises these funds for various activities. “Besides this, parishioners of other churches are also expected to contribute for the construction of churches in other localities,” he adds.
–Inputs by Camil Parkhe

ROYAL GESTURE
It was Peshwa Madhavrao II who gifted a piece of land for the construction of a church for the Catholic soldiers in the Maratha army. The Catholic soldiers included Goans, British and Portuguese nationals. The Peshwa also contributed a sum for building of the church, which eventually came to be called City Church. Later, when the British came to rule over Pune, they gifted one bigha (three acres and 14 gunthas) land to build the present structure of the church that we see today. The Portuguese government in Goa had offered a substantial subsidy in its construction. The British government had also gifted land and a grant of Rs 2,000 for the construction of the St Patrick’s Chapel, the present cathedral and seat of the Pune diocese. Records show that many Catholic soldiers in the British army donated a full month’s salary too.
 
CHURCHES IN PUNE AND PIMPRI-CHINCHWAD
CATHOLIC CHURCHES
- Church of Immaculate Conception (City Church)            (1792)
- St Ignatius Church, Khadki ( 1833)
- St Patrick’s Cathedral, near Empress Garden (1850)
- The Church of Holy Name, Guruwar Peth   (1885)
- St Xavier’s Church, Pune Camp   (1862)
- St Crispin’s Church, Nal Stop, Karve Road    (1901-02)
- St Joseph’s Church, Ghorpuri           (1959)
- St Teresa’s Church, Guruwar Peth   (1963)
- Church of Our Lady of Perpetual Help, Tadiwala Road (1965)
- St Anthony’s Church, Model Colony (1969)
- St Francis Xavier’s Church, Chinchwad       (1972)
- Our Lady of the Afflicted Church, Pimpri (1978)
- St Anne’s Church, Solapur Bazaar (1983)
- Sacred Heart Church, Yerawada        (1984)
- St Alphonsa Church, Kalewadi, Pimpri (1986)
- Resurrection Sub-Centre, Kalas Gaon      (1987)
- St Francis De Sales, Ahmednagar Road    (1988)
- Mother Teresa Centre, Hadapsar         (1996)
- Holy Cross Church, Dapodi (1998)
- Infant Jesus Church, Nigdi   (1998)
- Holy Trinity Church, New Sangvi  (2000)
- Divine Mercy Church, Vadgaonsheri   (2004)
- Good Shepherd Church (2011)
- Christ The King Church, Vadgaonsheri   (2011)
- St Sebastian’s Chapel, NDA *
- Holy Family Chapel, Lohegaon *
- Wakad Mass Centre, Wakad *
- Holy Redeemer Malankara Catholic Church, Kalewadi *
- St Anthony’s Malankara Catholic Church, Vishrantwadi *
- St Mary’s Malankara Church, Khadki *
- St Mary’s Malankara Catholic Church, Warje, Malewadi *
- St John’s Marthoma Parish, Pune-Mumbai highway, Khadki *
 
PROTESTANT CHURCHES
- St Mary’s Church, Solapur Road, Pune Camp      (1823)
- The Church of Holy Name, Guruwar Peth   (1885)
- Christ Church, Quarter Gate    (1896)
- St Paul’s Church, behind Pune police commissionerate, Pune Camp   (1867)
- St Mathew’s Marathi Church, Dr Ambedkar Road, Pune Camp   (1893)
- Poona Diocesan Council Church of North India, Staveley Road, Pune Camp *
- All Saints Marathi Church, Khadki *
- Bethel Church, Vadgaonsheri *
- Brother Deshpande Memorial Church, Kasba Peth *
- Church of Holy Angel, Rasta Peth *
- CNI Church, Dhanori *
- St Anne Church, Solapur Bazaar *
- St Luke Church, Phule Nagar *
- St Mary Church, Khadki *
- St Paul’s Malayalam Church, Khadki *
- Sutarwadi CNI Church, Pashan *
- United Church of Christ, Pimpri *
- Hindustani Methodist Worship Centre, Khadakwasla *
- Methodist Kannada Church, Khadki *
- Methodist Marathi Church, Yerawada *
- Methodist Marathi Church, Bhosari *
- Methodist Tamil Church, Nigdi *
- Methodist Tamil Church, Khadki *
- Oldham Memorial Methodist Church, East Street *
- Methodist English Church, Khadki *
- St Andrew’s Hindustani Church, near Race Course *
- Vineyard Workers Church, Dapodi *
* Exact year of establishment not available