पत्रकारितेतील स्त्रिया Women in Journalism

शनिवार, २७ ऑक्टोबर, २०१८

पत्रकारितेतील स्त्रिया

गुरुवार, २५ ऑक्टोबर, २०१८      goo.gl/ixK7Tp कामिल पारखे

पत्रकारितेच्या क्षेत्रात स्त्रियांचा मोठ्या संख्येने प्रवेश तसेच त्यांनी वरिष्ठ पदांपर्यंत केलेला प्रवास हे सगळे जवळून बघण्याची संधी मिळाल्यामुळे स्त्रियांच्या या वाटचालीचा घेतलेला आढावा.

मी पत्रकारीतेच्या क्षेत्रात प्रवेश केला १९८१ साली. पणजी येथे मुंबई विद्यापीठाची बीएची परीक्षा दिल्यानंतर निकाल लागण्याआधीच बातमीदार म्हणून रुजू झालो. त्याकाळात आणि त्यानंतर पुढील चारपाच वर्षे तरी गोव्यात एकही महिला बातमीदार नव्हती. आमच्या नवहिंद टाइम्समध्ये संपादकांकडून डिक्टेक्शन घेण्यासाठी आणि इतर टाइपिंगची कामे  करण्यासाठी दोन महिला सेक्रेटरी म्हणून होत्या. तळमजल्यावर असलेल्या लायनो टाईप ऑपरेटिंग सेक्शनमध्ये ऑपरेटर, फोरमन  वगैरे सर्व पदांवर केवळ पुरुषमंडळीच होती. 

आमच्याबरोबरच पहिल्या मजल्यावर असलेल्या मराठी नवप्रभा दैनिकात तर सर्व पत्रकार, खिळ्यांची देवनागरी अक्षरे जुळवणारे आणि इतर सर्व कर्मचारी फक्त पुरुषच होते. त्याकाळात बातमीदार म्हणून क्राईम रिपोर्टर म्हणून पोलीस स्टेशनांत, दवाखान्यांत वेळीअवेळी जावे लगे, राजकारण बीटवर गोवा विधानसभेत हजेरी लावी लागे, डिफेन्स क्षेत्रात असले तर नौदलाच्या, हवाई दलाच्या सकाळी सातच्या कार्यक्रमासाठी भल्या पहाटेच उठून जीपने जावे लागे. 

नवहिंद टाइम्स त्यावेळी गोव्यातील एकमेव इंग्रजी दैनिक होते, या दैनिकात तसेच गोमंतक, नवप्रभा, राष्ट्रमत वगैरे मराठी दैनिकांत एकही महिला फिल्डवर बातमीदार म्हणून नव्हती. मराठी दैनिकांत एकदोन महिला मात्र डेस्कवर दिवसाच्या शिफ्टवर असायच्या.  

त्यानंतर लवकरच पणजीतील  'ओ  हेराल्डो'  हे शंभराहून अधिक वर्षे जुने असलेल्या पोर्तुगीज नियतकालिक इंग्रजीतून दैनिक स्वरूपात प्रसिद्ध होऊ लागले. या इंग्रजी  'ओ  हेराल्डो'चे  संपादक राजन नायर यांनी पहिल्यांदाच अनेक तरुण मुलींना बातमीदार म्हणून संधी दिली आणि स्थानिक पत्रकारीतेच्या क्षेत्रात एका प्रकारे क्रांतीच केली. 

माझ्याच वयाच्या असणाऱ्या या मुली पणजीतील मांडवीच्या तीरावरील सचिवालयातील प्रेसरूमवर यायला लागल्या तेव्हा पहिले काही दिवस तेथील अगदी मध्यमवयीन पुरुष बातमीदार मंडळींचीही  झालेली अवघडल्यासारखी स्थिती अगदी पाहण्यासारखी होती. 

इंग्रजी, मराठी आणि कोकणी दैनिकांतील  या बातमीदार मुली पोलीस चौकीवर, गोवा मेडिकल कॉलेज हॉस्पिटलात तेथील अधिकारीवर्ग,  तृतीय, चतुर्थ श्रेणीवरील कर्मचाऱ्यांना भेटू लागल्या तेव्हा तेथे त्यांना बातमी मिळवणे जमेल की  नाही अशी इतरांना शंका वाटायची. मात्र लवकरच या मुली बातम्या पुरुष बातमीदारांप्रमाणे बातम्या आणू लागल्या, काही वेळेस जेथे पुरुष बातमीदारांना बातमी काढणे, एखाद्या स्रोताला बोलते करणे शक्य नव्हते तेथूनही या महिला बातमीदारांनी बातम्या आणल्या असेही अनुभव येऊ लागले. 

पणजीतील प्रेसरूममध्ये आम्हा पुरुषांबरोबर महिला पत्रकार पत्रकार परिषदा आणि  इतर कार्यक्रमास हजार राहू लागल्या, तसे महिलांचे या क्षेत्रातील असणे नाविन्यपूर्ण राहिले नाही. मात्र नवहिंद टाइम्समध्ये माझ्या आठ वर्षांच्या कारकिर्दीत एकही महिला बातमीदार वा  उपसंपादक म्हणून रुजू झाली नव्हती हे मात्र खरे. 

औरगांबादला लोकमत टाइम्स या इंग्रजी दैनिकांत मी रुजू झालो तेव्हा मात्र तेथे डेस्कवर मुख्य उपसंपादकासारख्या वरच्या, जबाबदार पदांवर महिला होत्या. त्या शहरातील लोकमत, मराठवाडा वगैरे मराठी दैनिकांत मात्र केवळ एकदोन महिला डेस्कवर होत्या. 

एका वर्षानंतर  पुण्यात इंडियन एक्सप्रेसला बातमीदार म्हणून आलो तेव्हा तिथे स्थानिक  आणि राष्ट्रीय पातळीच्या सर्व इंग्रजी दैनिकांत आणि वृत्तसंस्थांत अनेक महिला बातमीदार आणि डेस्कवर जबाबदार पदांवर होत्या. मराठी दैनिकांत नोकरीस असलेल्या महिला मात्र केवळ डेस्कवर होत्या आणि महिलाविषयक पुरवण्या, रविवार पुरवणी किंवा सांस्कृतिक अशा  सॉफ्ट असाईनमेंट आणि  दिवसाच्या शिफ्टमधील जबाबदाऱ्या सांभाळत होत्या.

इंग्रजी भाषेतील महिला पत्रकारांचा सर्व पातळीवरील सहभाग आणि वावर मात्र पुरुष पत्रकारांप्रमाणेच तेव्हाही होता. रात्रपाळीच्या ड्युटीवरील पुरुष बातमीदाराला रात्री नऊ पर्यंत तर महिला बातमीदाराला रात्री आठपर्यंत ऑफिसात थांबवावे लागे. मोबाईलचा जमाना आल्यानंतर तर रात्रपाळीची  ड्युटीच बंद झाली याचे कारण म्हणजे काही महत्त्वाची घटना झाली तर त्या बीटवरचा बातमीदार घरूनच वा कुठूनही ती बातमी देऊ लागला. 

डेस्कवर रात्रीच्या पाळीवर म्हणजे रात्री बारा-एक पर्यंत आणि त्यानंतरही काम करणाऱ्या महिला होत्या आणि त्यांना घरी सोडण्यासाठी कार्यालयातर्फे वाहनव्यवस्था होती. पुरुषांना मात्र अशी कार्यालयीन वाहनव्यवस्था नसायची  अजूनही अशीच स्थिती आहे. 

पुण्यात जवळजवळ पंचवीस वर्षे महाराष्ट्र हेराल्ड हे एकमेव इंग्रजी दैनिक होते. तिथे संपादकीय पानाच्या आणि रविवार पुरवणीच्या प्रमुख गौरी आगटे आठल्ये होत्या. इंडियन एक्सप्रेसची पुणे आवृत्ती सुरू झाल्यापासून म्हणजे १९८९ पासून तेथील फिचर्स विभागात पूर्ण महिला राजच होते आणि त्या विभागाच्या प्रमुख विनिता देशमुख या होत्या. त्यानंतर लवकरच निदान पुण्यांत तरी सर्वच इंग्रजी वृत्तपत्रांतील फिचर्स विभागात पूर्ण महिलाराजचीच प्रथा रुढ झाली. बातमीदारीत आणि डेस्कवर महिलांची संख्या बऱ्यापैकी असायची. त्यामुळे पुरुष आणि महिला कर्मचाऱ्यांची संख्या जवळजवळ सारखीच झाली. त्यामुळे काम करताना, महिलांशी बोलताना, चेष्टा-मस्करी करताना एखाद्या पुरुष सहकाऱ्यांची जीभ जरा घसरली तर अष्टावधानी आणि  तीक्ष्ण कान असणाऱ्या त्याच विभागातील वा पार्टिशनच्या पलीकडील शेजारच्या विभागातील एखाद्या वरच्या पदावरील महिलेकडून जरबेच्या स्वरात लगेच  'माईंड युवर लँग्वेज' अशी  ताकीद मिळायची आणि पुरुषांच्या स्वैर, बेताल  बोलण्या-वागण्यास लगेच लगाम बसायचा. 

पुरुष आणि महिलांचे एकमेकांशी बोलणे आणि इतर कामासंबंधीचे बोलणे देवाणघेवाण असली तरी कॅंटिनमध्ये जेवताना, बाहेर चहाला जाण्यासाठी महिलांचे आपोआप वेगळे गट व्हायचे. त्याचे कारण कदाचित त्यांना तेथे अधिक मोकळे,सहज व्यक्त होता येत असावे. बहुधा हे नैसर्गिक असावे, कारण आजही तसे होतेच  

 
वृत्तपत्रांतील पुरुषप्रधान संस्कृतीस हादरा बसला तो जेव्हा महिलांनी वेगवेगळ्या विभागातील प्रमुख म्हणून सूत्रे हाती घेतली आणि त्यांच्या हाताखाली अनेक पुरुष आणि महिला काम करू लागली तेव्हा. तोपर्यंत अनेक पुरुषांनी बॉस महिलाच्या हाताखाली काम केलेले नसायचे. त्यामुळे अनेक पुरुषांना महिलांच्या हाताखाली काम करणे, एक महिला आपली बॉस  असणे अशी कल्पनाच भयानक वाटत असे. 

मी स्वतः  विविध वृत्तपत्रांत वयाने ज्येष्ठ असलेल्या  वा समवयस्क असलेल्या महिला बॉसच्या हाताखाली अनेकदा काम केले आहे. पुण्यात महाराष्ट्र इंडियन एक्सप्रेसला विनिता देशमुख, टाइम्स ऑफ इंडियाच्या 'पुणे प्लस' पुरवणीला प्रथम नीता थॉमस आणि नंतर फरीदा मास्टर प्रमुख होत्या.  टाइम्स ऑफ इंडियाच्या पुणे आवृत्तीत  मी १९९९ ला दाखल झालो तेव्हा तिथे शेरना गांधी या निवासी संपादक होत्या. 'सकाळ टाइम्स'मध्ये  ब्युरो चिफ मीरा जोशी यांच्या नेतृत्वाखालीही मी काम केले.  

एक घटना आठवते. मी एका इंग्रजी दैनिकात ब्युरो चीफ म्हणून काम करत असताना बातमीदाराच्या पदासाठी मी आणि मुख्य संपादक मुलाखती घेत होतो. त्यावेळी एका उमेदवाराची निवड निश्चित झाली होती. गुणवत्तेच्या आधारावर इतरांच्या तुलनेत तो उमेदवार नक्कीच उजवा होता. मुख्य संपादकाच्या मते त्याची बाजू त्याशिवाय आणखी एका दृष्टीने सरस होती. तो उमेदवार मुसलमान होता. 'कामिल, यू  आर दे फेस द ख्रिश्चन कम्युनिटी इन अवर न्यूजपेपर. आय वॉन्ट हिम अॅज द फेस ऑफ द मुस्लीम कम्युनिटी!' 

संपादकांचे ते वाक्य ऐकून मी भारावून गेलो होतो.  यात अर्थात व्यावसायिकतेचा भाग होताच. प्रत्येक वृत्तपत्र आपले वाचक नजरेसमोर ठेवून त्यानुसार आपल्या बातम्या, लेख आणि धोरणे ठरवत असते. 

उदाहरणार्थ, पुण्यातील महाराष्ट्र हेराल्ड (पूर्वाश्रमीचा पुना हेराल्ड)  हा एकेकाळी पुणे कॅम्पातील गोवन कॅथोलिक, सिंधी, इराणी  लोकांमध्ये वाचला जायचा आणि त्यानुसार त्या वृत्तपत्रातील पत्रकारमंडळी आणि मजकूरही  असायचा. (पुना हेराल्ड आणि नंतरच्या महाराष्ट्र हेराल्डमध्ये अनेक वर्षे एकत्र काम करणाऱ्या वाय. व्ही. कृष्णमूर्ती,  ताहेर शेख आणि हॅरी डेव्हिड या पत्रकारांची त्रयी अमर, अकबर आणि अँथनी म्हणून ओळखली जायची!)  

मग याच दृष्टिकोनातून प्रत्येक वृत्तपत्राच्या वाचकांमध्ये ५० टक्के महिला असताना वृत्तपत्रांत पुरेशा संख्येने महिला बातमीदार, वृत्तसंपादक आणि मुख्य संपादक का नसावेत याचे आश्चर्य वाटते. 

मी सहाय्यक संपादक/ ब्युरो चीफ असताना आमच्या टीममध्ये निम्म्याहन अधिक बातमीदार महिला होत्या. नवीन बातमीदाराची, उपसंपादकाची  नेमणूक करताना जवळजवळ सर्वच पुरुष संपादक पुरुष आणि महिलांना समान तागडीत तोलत असत, कुणाला पुरुष व महिला म्हणून झुकते माप नसायचे असा माझा अनुभव आहे. ब्युरो चीफ म्हणून  या पुरुष आणि महिला बातमीदारांनां कामे नेमून देताना आणि त्यांच्याकडून त्यांच्या बीटची कामे करवून घेताना केवळ लिंगभेदामुळे या बातमीदारांच्या कामाच्या बाबतीत फरक पडला वा तडजोड झाली असे मात्र मला कधीही जाणवले नाही.  

इंग्रजीत अनेक वृत्तपत्रांत, मासिकांत महिला मुख्य वार्ताहर, वृत्तसंपादक,  मुख्य संपादक वगैरे महत्त्वाच्या जबाबदाऱ्या सांभाळताना दिसतात. इंग्रजी भाषेतील महिला पत्रकारांची संख्या जवळजवळ पुरुषांच्या संख्येइतकी असते. ही परंपरा अनेक वर्षांपूर्वीपासून आहे.  

सन १९९३च्या आसपास पुणे श्रमिक पत्रकार संघाच्या वार्षिक निवडणुकीत मी अध्यक्षपदापासून इतर सर्व पदांसाठी एका पॅनल उभे केले होते आणि ते निवडूनही आले होते. त्यावेळी इंग्रजी पत्रकारीतेतील गौरी आगटे आठल्ये या पत्रकार संघाच्या पहिल्या महिला सरचिटणीस झाल्या. तेव्हापासून गेल्या पंचवीस वर्षांत एकही महिला  पत्रकार या संघटनेची सरचिटणीस वा अध्यक्ष झालेली नाही.

नागपुरातील नागपूर युनियन ऑफ जर्नालिस्टस आणि मुंबईतील बोंबे युनियन ऑफ जर्नालिस्टस या दोन ट्रेड युनियन्समध्ये  आणि बहुचर्चित मुंबई प्रेस क्लबमध्येही किती महिला पत्रकारांनी आतापर्यंत अध्यक्ष आणि इतर  महत्त्वाच्या  पदांवर काम केले आहे याची मला कल्पना नाही.  

इंग्रजी पत्रकारीतेत महिला अनेक आघाडीवर महत्त्वाच्या पदांवर असल्यातरी याच्या अगदी विरुद्ध स्थिती मराठी पत्रकारीतेत आढळते. मुख्य संपादक, ब्युरो चिफ, निवासी संपादक या महत्त्वाच्या पदांवर त्या सहसा नसतात.  मराठी पत्रकारीतेत महिला आजही सॉफ्ट असाईनमेंट करताना आढळतात. क्राईम, महापालिका, राजकारण, डिफेन्स,  उद्योग, क्रीडा वगैरे बिट्स मराठी महिला पत्रकारांच्या वाटेला येत नाही किंवा त्या स्वतः त्या वाटेला जात नाहीत. 

देवयानी चौबळ, शोभा (राजाध्यक्ष) डे या मराठी महिलांनीं पत्रकारीतेत देशपातळीवर नाव कमावले ते मात्र इंग्रजी नियतकालिकांच्याच माध्यमातून.  बाळशास्त्री जांभेकरांनी १८३२ साली सुरु केलेल्या दर्पण या वृत्तपत्रापासून सुरु झालेल्या मराठी पत्रकारीतेत अशा प्रकारे नाव कमावलेल्या महिलेचे नाव मात्र चटकन आठवत नाही. 

बाळशास्त्री जांभेकरांनी १८३२ साली सुरु केलेल्या दर्पण या वृत्तपत्रापासून सुरु झालेल्या मराठी पत्रकारीतेत अशा प्रकारे नाव कमावलेल्या महिलेचे नाव मात्र चटकन आठवत नाही. सकाळ, महाराष्ट्र टाइम्स, लोकसत्ता, लोकमत वा पुढारी यासारख्या कितीतरी दशकांच्या परंपरांचा अभिमान बाळगणाऱ्या दैनिकांत आजपर्यंत निवासी संपादक वा मुख्य संपादक पदांवर आणि अगदी मुख्य वार्ताहर या पदांवरही एकाही महिलेची नेमणूक झालेली नाही ! या प्रतिष्ठित दैनिकांच्या फक्त साप्ताहिकसारख्या नियतकालिकांच्या संपादनाची जबाबदारी महिलांकडे नेण्याची लक्ष्मणरेखा आखण्यात आली आहे.

याला एकमेव अपवाद म्हणजे राही भिडे. पुण्यनगरी या आघाडीच्या दैनिकाच्य्या संपादक राहिल्या आहेत त्याआधी त्यांनी आपल्या पत्रकारितेच्या दीर्घ कारकिर्दीत अनेक महत्त्वाच्या पदावर काम केले आहे. राजकारण वगैरे विविध बिट्स त्यांनी हाताळल्या आहेत.

मोदी सरकारमधील मंत्री एम. जे अकबर यांना ते दोन दशकांपूर्वी संपादक असताना महिला पत्रकारांनी केलेल्या लैंगिक शोषणाच्या आरोपामुळे आपल्या पदाचा राजीनामा द्यावा लागला. त्यानंतर गेली काही दिवस सोशल मीडियावर पत्रकारीतेच्या क्षेत्रातील  'मी टू' चळवळीवर विचारमंथन चालू आहे. काही ज्येष्ठ महिला पत्रकारांनी हा विषय उचलून धरला आहे तर काही महिला पत्रकारांनी या चळवळीबाबत तीव्र नापसंती व्यक्त केली आहे.  या वादविवादाच्या निमित्ताने  चार दशकांपूर्वी वृत्तपत्र  उद्योगात माझ्या नजरेसमोर झालेले महिलांचे आगमन, त्यानंतरच्या काळात महिलांनी या क्षेत्रात केलेली कामगिरी आणि त्यांची आजची स्थिती या गोष्टींना मनातल्या मनात उजळणी मिळाली. 

Untouchability: The world outside and inside the village gate (Marathi)

 JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO,  H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ, nwUo

2) JmdHw$gmVrb, JmdHw$gm~mhoaMo OJ

{h§XwñWmZmV {~«{Q>em§Mm A§_b gwê$ Pmbm Voìhm `m XoemVrb ~hþVoH$ àm§Vm§Vrb g_mO Añn¥í`, Añn¥í` Am{U doJdoJù`m OmVr-O_mVtV {d^mJbm hmoVm. {~«{Q>em§À`m amOdQ>rV nmíMmË` {dMmam§Mo XoemV dmao dmhÿ bmJbo VgVgo nwamoJm_r nwT>mè`m§Zr Añn¥í`Vm{Z_w©bZmgmR>r bT>m gwê$ Ho$bm. _mÌ Xoembm ñdmV§Í` {_imë`mZ§Va Am{U H$m`ÚmZo Añn¥í`VmnmbZmda ~§Xr `oD$Zhr hr àWm {H$Ë`oH$ df} MmbyM am{hbr hmoVr. Añn¥í`m§Zm Ë`mH$mimV ^moJmì`m bmJUmè`m `mVZm§Mr _m{hVr H$ê$Z KoÊ`mgmR>r ñdmV§Í`nyd© H$mimVrb J«m_rU g_mOOrdZmMr AmoiI AgUo Oê$arMo Amho.

_hmamï´>mVrb IoS>oJmdm§V Ë`m nyU© JmdmVrb bmoH$dñVr EH$mM {R>H$mUr AmT>iV Zmhr. H$mhr OU Amnë`m eoVm§da amhV AgVmV, H$mhr {R>H$mUr Xhm~mam Kao EH$Ì AmT>iVmV Am{U Ë`m dñVrbm dmS>r åhQ>bo OmVo. JmdMr _w»` dñVr åhUOo JmdR>mU. H$moH$UMm AndmX gmoS>bm Va JmdR>mU Am{U dmS>çm AemàH$maMr dñVr ~hþVoH$ {R>H$mUr gmnS>Vo. `m JmdR>mUm^modVr Mmoam-XamoS>oImoam§nmgyZ g§ajUmgmR>r VQ>~§Xr Ho$br Agm`Mr, `m VQ>~§Xrbm JmdHw$gy åhQ>bo Om`Mo. JmdR>mUmV åhUOo `m JmdHw$gmÀ`m AmV g_mOmÀ`m C? dUm©À`m åhUOo ñn¥í` OmVrÀ`m bmoH$m§Mr Kao Agm`Mr. JmdHw$gmÀ`m ~mhoa ImbÀ`m OmVrÀ`m, Añn¥í` OmVr§À`m bmoH$m§Mr dñVr Agm`Mr. `m Añn¥í` g_mOmV _hma, _m§J Am{U Mm§^ma `m OmVtMm g_mdoe Agm`Mm. _hmamï´>mÀ`m OdiOdi gd©M ^mJm§V Añn¥í` g_mOmV _hma OmVrÀ`m bmoH$m§Mr g§»`m gdm©{YH$ AmT>iVo.

JmdHw$gmÀ`m AmVrb daÀ`m OmVr§À`m Am{U JmdHw$gm~mhoaÀ`m ~{hîH¥$V, ImbÀ`m OmVr§À`m g_mOOrdZmMo Xe©Z KS>dUmar H$mhr nwñVHo$ {dgmì`m eVH$mÀ`m gwédmVrg Am{U Ë`mZ§Va à{gÜX Pmbr hmoVr. {~«{Q>e A_XmZrÀ`m H$mimV ñn¥í`m§Mo Am{U Añn¥í`m§Mo nañnag§~§Y, ~bwVoXmar Am{U JmdHw$gm~mhoa OJUmè`m bmoH$m§Mr VËH$mbrZ OrdZe¡br `m~Ôb {dídmgmh© _mZVm `oB©b Aer _m{hVr hr nwñVHo$ nwadVmV. Ë`mH$mimVrb g_mOOrdZmMm Aä`mg H$aUmè`m g§emoYH$m§À`mÑï>rZo hr nwñVHo$ AË`§V _wë`dmZ AmhoV. {̧~H$ Zmam`U AmÌo `m§Zr {b{hbobo 'JmdJmS>m' Am{U 1915 gmbr à{gÜX Pmbobo ho Ë`mn¡H$s EH$ AË`§V _hÎdmMo nwñVH$ Amho.1 {dgmì`m eVH$mÀ`m gwê$dmVrVrb Aìdb B§J«Or A§_XmZrÀ`m H$mimVrb npíM_ _hmamï´>mVrb J«m_rU OrdZmMr ho nwñVH$ AmoiI H$ê$Z XoVo. aoìh AboŠPm§S>a am°~Q>©gZ `m§Mo 1938 gmbr à{gÜX Pmbobo 'Xr _hma \$moëH$ - A ñQ>S>r Am°\$ AZQ>Mo~ëg BZ _hmamï´>' `m nwñVH$mVyZ Ah_XZJa, am`JS> (Hw$bm~m ho AmYrMo Zmd) {Oëho Am{U ZmJnya `m n[agamVrb _hmam§Mo JmdJmS>çmVrb ñWmZ Am{U Ë`m§Mr OrdZe¡br `m{df`r _m{hVr {_iVo.2 (`m nwñVH$mMr _amR>r Amd¥Îmrhr AmVm CnbãY Amho. 3 ) Ë`mZ§VaÀ`m H$mimVrb åhUOo 1950À`m Xaå`mZ _hmamï´>mVrb Jm_rU g_mOOrdZmMr _m{hVr H$ê$Z XoUmao {d. _. Xm§S>oH$a Am{U _. ^m OJVmn `m§Zr {b{hbobo '_hmamï´>mMr J«m_rU g_mOaMZm' ho AmUIr EH$ _hÎdmMo nwñVH$ Amho. nwÊ`mÀ`m JmoIbo AW©emó g§emoYZ g§ñWoZo _hmamï´>mV 1951-52 gmbr gd}jU Ho$bo hmoVo. Ë`m gd}jUmVyZ hmVr Ambobr _m{hVr `m nwñVH$mV g§H$brV Ho$br Amho.4 ñdmV§Í`moÎma H$mimVhr Añn¥í`m§Zm Hw$R>ë`m hmbAnoï>m§Zm Vm|S> Úmdo bmJV hmoVo `mMo {MÌU 1970 Z§Va à{gÜX Pmboë`m AZoH$ X{bV boIH$m§À`m AmË_H$WZm§VyZ ñnï> Pmbo Amho.

JmdHw$gm~mhoaÀ`m _hmam§À`m dñVrbm _hmadmS>m Am{U _m§JmÀ`m dñVrbm _m§JdmS>m åhUV AgV. _moJbmB©Vrb d¡Omnya Am{U J§Jmnya VmbwŠ`mVrb _hmadmS>çmbm 'amOdmS>m' AgoM g§~moYbo OmVo. `oWrb AZoH$ Jmdm§Vrb _hma bmoH$ e§^a dfmªnyduM {¼ñVr Pmbo Agbo Var EH${dgmì`m eVH$mV AmOhr Ë`m§Mr dñVr amOdmS>m qH$dm _hmadmS>m åhUyZM AmoiIbr OmVo. Y_mªVam_wio Ë`m§À`m gm_m{OH$ Am{U Am{W©H$ pñWVrV \$magm ~Xb Pmbm Zmhr `mMoM ho g§~moYZ EH$ ÚmoVH$ Amho.

ImZXoe, _amR>dmS>m dJ¡ao n[agam§V JmdHw$gmMo ~m§YH$m_ XJS>mMo qH$dm ^|S>mMo åhUOo nm§T>è`m _mVrÀ`m H$ÀÀ`m {dQ>m§Mo Agm`Mo. JmdHw$gmÀ`m ~mhoa nS>Ê`mÀ`m dmQ>oda XadmOm Agm`Mm. nyduÀ`m H$mir doerMo ho XadmOo gy`m©ñVmnmgyZ gy`m}X`mn`ªV ~§X Ho$bo OmV AgV Am{U àË`oH$ doerda amIUrgmR>r dogH$a åhUyZ EH$ _hma ~gV Ago.

Á`m Jmdmbm ZXrAmoT>çmgma»`m dmhË`m àdmhmMo nmUr {nÊ`mgmR>r dmnabo OmB© Aem {R>H$mUr Añn¥í`m§Mr dñVr nmÊ`mÀ`m àdmhmÀ`m ImbÀ`m ~mOyZo Ago. AemàH$mao daÀ`m OmVrMo bmoH$ ZXrMo nmUr àdmhmÀ`m daÀ`m ~mOyg ^aV Am{U ImbÀ`m OmVrMo, Añn¥í` bmoH$ àdmhmÀ`m ImbÀ`m ~mOyg nmUr ^aV. Ë`m_wio Añn¥í`m§À`m ñnem©Zo {dQ>mi Pmbobo nmUr dmnaÊ`mMm YmoH$m {Z_m©U hmoV Zgo.

ZXrda qH$dm AmoT>çm§da gm_m{OH$ CVa§S>rZwgma doJdoJù`m {R>H$mUr {d{eï> OmVtMo nmUdQ>o AgV. àdmhmÀ`m daÀ`m ~mOybm gd©àW_ g_mOmÀ`m gdm©V loð> Aem ~«m÷U OmVrMo nmUdR>o, Agm`Mo, Ë`mZ§Va ImbÀ`m OmVtMo åhUOo _amR>m, _mir dJ¡ao ñn¥í` OmVtMo nmUdR>o Agm`Mo. ñn¥í`m§À`m nmUdR>çmImbr Añn¥í`m§Mo nmUdR>o gwê$ hmoV. Ë`m§À`m gm_m{OH$ ñVam§Zwgma åhUOo AmYr am_moer d Mm§^ma, Ë`mZ§Va T>moa, Ë`mÀ`mImbr _hma, _hmam§À`m Imbr _m§Jm§Mo nmUdR>o AgV. gdmªÀ`m eodQ>r Imbr ^§Jr OmVrMm nmUdR>m Ago.

_mÌ {dQ>mi Pmbobo Ë`m ZXrAmoT>çm§Mo nmUr Ë`mZ§Vahr dmhVM amhm`Mo Am{U Xwgè`m Jmdm§V VoM nmUr C? dUmªMo bmoH$ n{hë`m§Xm dmnaV AgV. dmhË`m nmÊ`mbm {dQ>mi ZgVmo Aer EH$ åhU _amR>rV Amho, Vr ~hþYm `m H$maUm_wioM Aem _`m©{XV AWm©Zo ê$T> Pmbr Agmdr.

H$mhr Jmdm§V gmd©O{ZH$ AmS> qH$dm {dhrarVrb nmUr dmnabo OmB©. _mÌ _hma, _m§J, Mm§^ma, T>moa, am_moer Am{U H¡$H$mS>rgma»`m ImbÀ`m OmVrÀ`m bmoH$m§Zm `m VWmH${WV gmd©O{ZH$ {d{harda nmUr ^aÊ`mMr nadmZJr ZìhVr. Ë`m§À`mgmR>r doJio {dhra qH$dm AmS> Agm`Mo. _mÌ _hmam§À`m {d{harda _m§Jm§Zm nmUr ^aVm `oV Zgo. _mÂ`m AmOmoimV åhUOo KmoJaJmdmV 'amOdmS>çmV' åhUOo _hmadmS>çmV ñdV§Ì {dhra hmoVr, ho _bm ñnï> AmR>dVo. amOdmS>çmVrb `m {dhrarbm JmdmVrb ñn¥í`m§À`m {d{harnojm df©^a A{YH$ _w~bH$ nmUr Agm`Mo Ago _mPr AmB© AOyZ gm§JV AgVo.

Á`m Añn¥í` OmVtZm ñdV:Mr {dhra Zgo Ë`mbmoH$m§Zm _J BVam§À`m _ohoa~mZrda Adb§~yZ amhmdo bmJo. gmd©O{ZH$ {dhrarda VmgZVmg C^o amhÿZ H$moUrVar Ë`m§Zm nmUr dmTy>Z XoB©b `mMr Ë`m§Zm dmQ> nmhmdo bmJo. nmUr ß`m`Mo Agbo Var Ë`m§Zr Imbr dmHy$Z hmVmMr Am|Oi Ho$ë`mZ§Va ñn¥í` bmoH$ bm§~yZ dê$Z nmUr AmoVV AgV.

Añn¥í`m§Zm gmd©O{ZH$ nmUdQ>o Iwbr H$aÊ`mV `mdr `m _mJUrgmR>r S>m° ~m~mgmho~ Am§~oS>H$am§Zr H$moH$UmVrb _hmS> `oWo 1927 gmbr bT>m Ho$bm. VoWrb MdXma Vù`mMo nmUr Añn¥í`m§Zr MmIbo. _mÌ Var gmd©O{ZH$ nmUdQ>o Añn¥í`m§Zm Iwbo hmoÊ`mgmR>r AmUIr {H$VrVar XeH$m§Mm H$mbmdYr Omdm bmJbm. 'Añn¥í` O_mVr gmd©O{ZH$ {d{harda nmUr ^ê$ bmJë`mMo EH$hr CXmhaU Amåhr nmhUr Ho$boë`m 72 Jmdm§V {_imbo Zmhr' Ago {d. _. Xm§S>oH$a Am{U _. ^m. OJVmn `m§Zr 1957 gmbr à{gÜX Pmboë`m Amnë`m nwñVH$mV {b{hbo Amho. g_mOgodH$ S>m° ~m~m AmT>md `m§Zr Añn¥í`Vm àWoMo {Z_©byZ H$aÊ`mgmR>r 1970À`m XeH$mV 'EH$ Jmd, EH$ nmUdR>m' `moOZm am~dÊ`mgmR>r _hmamï´>mV Midi am~dbr hmoVr. 'EH$ Jmd, EH$ nmUdR>m' `mM {ef©H$mÀ`m nwñVH$mV S>m° AmT>mdm§Zr OmVrg§~§YmVrb Amnbo AZw^d gm§{JVbo AmhoV.5

h„r J«m_rU ^mJm§V gJirH$S>oM JmdR>mU, JmdHw$gy Am{U dog `m Jmoï>r B{VhmgO_m Pmë`m AmhoV. _mÌ `m OwÝ`m ~m§YH$m_m§Mr nS>PS> Pmbobr Agbr Var Ë`m§À`mer {ZJS>rV g_mOaMZoV Am{U g_mOmÀ`m _mZ{gH$VoV \$magm ~Xb Pmbobm Zmhr. AÑí` ñdénmV `oWo AmOhr JmdHw$gmÀ`m AmV Am{U JmdHw$gm~mhoa OJUmar XmoZ doJdoJio OJ AmT>iVmV.

g§X^©:

1) qÌ~H$ Zmam`U AmÌo, 'Jmd-JmS>m' ; àH$meH$: h. A. ^mdo, daXm ~wŠg, 397/1, goZmnVr ~mnQ> _mJ©, nwUo 411 016 ({Vgar Amd¥Îmr, nwZ_w©ÐU 1995)

2) AboŠPm§S>a am°~Q>©gZ, 'Xr _hma \$moëH$ - A ñQ>S>r Am°\$ AZQ>Mo~ëg BZ _hmamï´>' Xr [a{b{OAg bmB©\$ Am°\$ B§{S>`m'; àH$meH$: dm` E_ gr E.npãbqeJ hmD$g, 5, agob ñQ´>rQ>, H$mobH$mVm, håào {_b\$moS>©, Am°Šg\$moS>© `w{Zìh{g©Q>r àog (1938); Xwgè`m Amd¥VrMo àH$meH$ S>m°. AemoH$ Jm`H$dmS>, H$m¡eë` àH$meZ, EZ-11, gr-3/24/3, hS>H$mo, Am¡a§Jm~mX, 431 003 (2005)

3) AboŠPm§S>a am°~Q>©gZ, '_hma bmoH$- _hmamï´>mVrb Añn¥í`m§Mm Aä`mg (^maVmMo Ym{_©H$ OrdZ), AZwdmXH$: {^jw grd{b~moYr Am{U ñ_aU X{hdbo; àH$meH$: Xo. am. nJmao, gwJV àH$meZ, 780, d¡embrZJa, ZmJnya- 17, ({ÛVr`md¥Îmr 1991)

4) {d. _. Xm§S>oH$a Am{U _. ^m OJVmn, '_hmamï´>mMr J«m_rU g_mOaMZm', àH$meH$: Y. am. JmS>Jri, JmoIbo AW©emó g§emoYZ g§ñWm (àH$meZ nmMdo), nwUo- 411 004 (1957); (nmZ 10)

5) S>m° ~m~m AmT>md, 'EH$ Jmd, EH$ nmUdR>m',

Christians in Mughalai (Marathwada) region

JmdHw$gm~mhoaMm {¼ñVr g_mO

H$m{_b nmaIo

àH$meH$: gwJmdm àH$meZ

1) _moJbmB©Vrb {¼ñVr ' amOdmS>m '

KmoJaJmdbm Amåhmbm Om`Mo Agbo {H$ AmXë`m {Xder Am_Mo _m_m ~¡bJmS>r KoD$Z lram_nyabm `oV AgV. KamVrb Amåhm H$mhr _wbm§Zm _J ~¡bJmS>rMr g¡a KS>V Ago. nhmQ>oM ñd`§nmH$ H$ê$Z ~mB© EH$m H$mnS>çmV ^mH$ar Am{U ~Q>mQ>çmMr ^mOr ~m§YyZ KoB©. ~amo~aÀ`m {nVirÀ`m H$S>rÀ`m Vm§ã`mV nmUr Ago. Xwnmar ~mamÀ`m gw_mamg WmoS>o\$ma nmUr Agboë`m JmoXmdarÀ`m nmÌmV Am_Mr ~¡bJmS>r CVabr {H$ Am_Mm àdmg H$mhr H$mi Wm§~o.

{edam__m_m JmS>rMo ~¡b gmoSy>Z Ë`m§Zm ZXrMo nmUr XmIdyZ AmUë`mZ§Va Ë`m§À`mg_moa H$S>~m Q>mH$s. 'J§Jm Amobm§S>br åhÝOo Ambmo AmnwZ AmVm _moJbmB©V, AmËVm H$m` {Zå_mM nadmg !' Ago åhUV ~mB© Amnë`m _mhoaÀ`m {XeoZo ZOa Q>mH$s. J§JoÀ`m C§M Vramda C^o am{hbo {H$ KmoJaJmdÀ`m {¼ñVamOm _§{XamMo C§M {eIa R>iH$nUo {XgVo Ago Vr Amåhmbm Zoho_r gm§JVo. gH$mi, Xwnmar Am{U g§Ü`mµH$mir àmW©ZogmR>r `m XodimMr K§Q>m dmOVo Voìhm Vmo AmdmO `oWn`ªV EoHy$ `oVmo hohr AZoH$Xm _r {VÀ`m Vm|Sy>Z EoH$V Ambmo Amho. _mÌ Z{XÀ`m H$mR>mda C§Mmda C^m amhÊ`mMm à`ËZ H$ê$Zhr _bm H$Yr Ë`m XodimMo Zm {eIa {Xgbo Zm Xwnmar ~mambm Ë`m K§Q>oMm AmdmO EoHy$ Ambm.

OodU Pmbo {H$ _J _m_m ZXrÀ`m dmhË`m àdmhmOdiÀ`m dmiyV ~marH$ IÈ>m V`ma H$ar. H$mhr jUmVM Ë`m IS>S>çmV nmUr da `oD$ bmJo. Vo nmUr EH$Xm {ZVi Pmbo {H$ _J AmoOirZo Amåhr Vo nmUr {nV Agy. _J nwÝhm Am_Mm ~¡bJmS>rZo àdmg gwê$ hmoB©. naVrMm doY bmJë`mZo ~¡b AmnUhÿZ H$go Xm¡S>V OmVmV, `mMm Ë`mdoir AZw^d `oB©.

JmoXmdarÀ`m EH$m {Vamda npíM_ _hmamï´>mVrb Ah_XZJa {OëømMr gr_maofm Va Xwgè`m {Vamda _amR>dmS>çmVrb Am¡a§Jm~mX {OëømMr gr_maofm Amho. Ah_XZJa {OëømÀ`m _wR>odmS>Jmd `oWyZ JmoXmdar Amobm§Sy>Z ^m_mQ>mU JmdmV àdoe Ho$bm {H$ _moJbmB© gwê$ hmoVo. ñdmV§Í`nyd© H$mimV _amR>dmS>m àXoe h¡Xam~mXÀ`m {ZOm_mÀ`m Vmã`mV hmoVm. hm àXoe _moJbmB©Mm n[aga åhUyZ AmoiIbm OmB©.

JmoXmdarÀ`m àdmhmZo `m XmoZ n[agam§Mr {d^mJUr Ho$br Amho. {ZgJm©À`m `m {d^mJUrZo EH$_oH$m§g AJXr IoQy>Z Agboë`m `m VmbwŠ`m§Mm gm_m{OH$, Am{W©H$, amOH$s`, Eo{Vhm{gH$ Am{U e¡j{UH$ dmagmhr nyU©V: {^Þ am{hbm Amho. {ZOm_emhrV d¡Omnya, J§Jmnya VmbwHo$ _amR>dmS>çmÀ`m BVa ^mJm§à_mUo Xwb©{jV am{hbo Am{U Ë`m§Mr hr nadS> _hmamï´>mÀ`m ñWmnZoZ§Vahr MmbyM am{hbr Amho. `mCbQ> npíM_ _hmamï´>mVrb lram_nya, H$monaJmd VmbwŠ`mbm ghH$mar MidirMo, ObqgMZmÀ`m Omù`mMo Am{U VmH$XdmZ amO{H$` MidirMo Am{U ZoV¥ËdmMo daXmZ bm^bo. JmoXmdarÀ`m {Vam§da C^o am{hbo åhUOo àJV npíM_ _hmamï´>mMo Am{U AmOhr _mJmg am{hboë`m _amR>dmS>çmMo `m gd©M joÌm§Vrb doJionU àH$fm©Zo OmUdVo.

JmoXmdarÀ`m àdmhmZo EH$_oH$m§nmgyZ {d^mJboë`m Ah_XZJa {OëømÀ`m lram_nya, amhþar, g§J_Zoa Am{U amhmVm `m VmbwŠ`m§V Am{U Am¡a§Jm~mX {OëømÀ`m d¡Omnya Am{U J§Jmnya VmbwŠ`m§V gìdmeo dfmªnydu åhUOo {dgmì`m eVH$mÀ`m AIoarg g_m§Va[aË`m {¼ñVr Y_m©§VamMr à{H$`m gwê$ Pmbr hmoVr. Ah_XZJa {OëømV O_©Z, Am°pñQ´>`Z Am{U ñdrg `oeyg§Kr` (OogwB©Q>) `m H°$Wmo{bH$ Y_©Jwê$§À`m g§ñWoMo gXñ` H$m_ H$aV hmoVo Va åhUOo _moJbmB© n[agamV {_eZarO Am°\$ g|Q> \«$mpÝgg S>r goëg (E_EgE\$Eg) `m Xwgè`m H°$Wmo{bH$ Y_©Jwê$§À`m g§ñWoMo \$mXabmoH$ H$m_ H$aV hmoVo.

n{hë`m _hm`wÜXmV 1915 gmbr {~«{Q>em§Zr Ah_XZJa {OëømV H$m_ H$aUmè`m O_©Z ZmJ[aH$ Agboë`m `oeyg§Kr` \$mXam§Mr qhXwñWmZmVyZ hH$mbnÅ>r Ho$br Voìhm _moJbmB©Vrb \«|$M ZmJarH$ Agbobo E_EgE\$Eg Y_©Jwê$ `oeyg§{K`m§À`m _XVrg YmdyZ Ambo. `m {OëømVrb amhmVm Am{U gmoZJmd Y_©J«m_m§V `oeyg§Kr` Y_©Jwê$§À`m AZwnpñWVrV 1921 n`ªV KmoJaJmdMo \$mXa Jw[a`Z Om{H$`a `m§Zr {eS>uOdirb amhmVm `oWo Am{U _amR>dmS>çmVrb Ë`m§Mo EH$ ghH$mar \$mXa Om°Z _oar ~oO} `m§Zr amhþarOdirb H|$Xi `oWo Y_©àgmamMo H$m`© Mmby R>odbo.1 `m _hm`wÜXmV \«$mÝg ho B§½b§S>Mo {_Ìamï´> Agë`mZo OÝ_mZo µ\«o$§M Agboë`m Y_©Jwê$§da {~«{Q>em§Zr Hw$R>bohr {Z~ªY bmXbo ZìhVo..

gZ 1973À`m gw_mamg _m_o~{hUrÀ`m b¾m{Z{_Îm gmVdrbm {eH$V AgVmZm _r KmoJaJmdbm Jobmo Voìhm _bm 'amOdmS>m', 'dog' 'MmdS>r' Am{U '_hma' `m eãXm§Mr n{hë`m§Xm AmoiI Pmbr. dog Zgboë`m Am{U AR>amnJS> OmVrY_m©Mo bmoH$ Zì`mZoM CX`mg Amboë`m Am_ì`m lram_nwa ehamV amhV Agë`mZo VoWo _bm `m eãXm§Mr AmoiI AgUo eŠ`M ZìhVo. KmoJaJmdmV {¼ñVamOmÀ`m XodimnmgyZ H$mhr A§Vamda Agboë`m OmJoV _mÂ`m AmOmo~m§Zr, JmoqdXamd {eZJa|Zr, ^|S>çm§Mo nm§T>è`m _mVrV ~m§Ybobo MmanmM Imoë`m§Mo Ka hmoVo. VoWoM Ë`mdoir em§ËdZ_m_m, {edam__m_m amhV hmoVo. Amgnmg AerM nm§T>è`m _mVrZo ~m§Ybobr AZoH$ Kao hmoVr. hr gd© Kao Agboë`m n[agambm 'amOdmS>m' Ago åhUV AgV. _mPo MwbV_m_m AmoT>çmÀ`m n{bH$S>o Agboë`m eoVmVrb PmonS>r§V amhV AgV. eoVmda Joë`mda A_wH$ OU Hw$R>o Jobm Aer {dMmaUm Pmbr {H$ Vmo 'amOdmS>çmda Agob' Ago CÎma H$mZmda Ambo {H$ _r ~wMH$i`mV nS>V Ago. 'Mm§Xmo~m' _m{gH$mV Am{U BVa Jmoï>r§À`m nwñVH$m§V amOoamOdmS>çm§À`m H$Wm dmMë`m_wio BWo 'amOdmS>m' hm H$m` àH$ma Amho ho H$iV Zgo. `m{df`r _r ~mB©bm {dMmabo Voìhm {VZo {Xboë`m CÎmam_wio Iwbmgm hmoÊ`mEodOr _mÂ`m _ZmVrb Jm|YimV A{YH$M ^a nS>br.

''Ama§ amOdmS>m åhÝOr åhmam§Mr dñVr, åhmadmS>m eãX ~am {XgV Zmhr åhZyZ amOdmS>m Ag§M åhÝË`mV,'' Ago {VMo CÎma hmoVo.

''AJ§ nZ ~mB©, AmnwZ åhma H$eo? AmnwZ Va {I[añVr Zm?'' _mÂ`m `m àíZmbm _mÂ`m {Zaja AmB©H$S>o CÎma ZìhVo. "AmËVm ~mB©, H$m` gm§Jmdm `m ßdmambm?'' Ago AM§ã`mZo Vm|S>mbm nXa bmdV åhUV Vr {~Mmar Jßn ~gbr hmoVr.

`m 'amOdmS>çmÀ`m' bmJyZM AJXr nS>PS>rbm Ambobr EH$ dog hmoVr. ~hþYm `m doern{bH$S>oM OwÝ`m H$mimV Jmd Am{U VoWo C?d{U©`m§Mr dñVr Agmdr. `m JmdmV Vã~b Mmirg df} am{hbobo Am{U `oWoM Xoh R>odbobo \$mXa Om{H$`a~m~m Amnë`m KmoS>mJmS>rV ~gyZ dm KmoS>çmda ñdma hmoD$Z Zoho_rMr `o-Om H$aV AgUma. `wamo{n`Z Agë`mZo qhXw g_mOmVrb Ccca?d{U©`m§à_mUoM Ë`m§Zmhr doerImbyZ KmoS>çmda ~gyZ `oÊ`mOmÊ`mMm _mZ Ë`m§Zm hmoVm. doerÀ`m AmVë`m ~mOybm amOdmS>çmbmbmJyZM Voìhmhr _O~yV pñWVrV Agbobr EH$ MmdS>r hmoVr. amOdmS>çmVM hr MmdS>r Agë`mZo amOdmS>çmV amhUmè`m bmoH$m§MrM Vr hmoVr. amOdmS>çmVrb AZoH$ nwê$f_§S>ir VoWo ~gV Agë`mMo Am{U _rhr VoWo Joë`mMo _bm ñnï> AmR>dVo.

_hmamï´>mV OwÝ`m H$mimV àË`oH$ JmdmV ñn¥í`m§gmR>r Am{U Añn¥í`m§gmR>r Aem XmoZ ñdV§Ì MmdS>çm AgV. gdUm©À`m MmdS>rbm JmdMmdS>r Am{U Añn¥í`m§À`m MmdS>rbm _hma MmdS>r åhUV AgV. Jmd MmdS>rV ~gyZ ñn¥í` _§S>ir, nmQ>rb, VbmR>r Am{U JmdH$sMo H$m_ H$aUmao _hma am_moer ~gyZ JmdMm gm_m{OH$ Am{U emgH$s` H$ma^ma nmhV AgV Va _hma MmdS>rV ~gyZ _hma _§S>ir Amnë`m OmVrMm H$ma^ma nmhV AgV. Aem `m XmoZ MmdS>çm§{edm` Jmdm§V BVa g_mOmÀ`m, OmVrÀ`m ñdV§Ì MmdS>çm ZgV Ago S>m°. e§H$aamd IamVm§Zr {b{hbo Amho.2 A{bµH$S>À`m H$mimV Jmd MmdS>rMo ê$nm§Va g_mO_§{XamV Pmbo Am{U H$mhr {R>H$mUr ~m¡ÜX Y_© ñdrH$maboë`m bmoH$m§Zr _hma MmdS>rMo ~wÜX_§Xra qH$dm ~wÜX{dhma Ago Zm_H$aU Ho$ë`mMo {XgVo. _hma g_mO ~hþg§»`oZo {¼ñVr Y_m©V Joboë`m Jmdm§V AWm©VM `m _hma MmdS>çm§Mr H$mimÀ`m AmoKmV Añn¥í`VoÀ`m Mmbr[aVrà_mUoM nS>PS> Pmbr.

lram_nwa ehamV {edm{edrMm àË`j AZw^d KoVë`mMo _bm AmR>dV Zmhr. Á`m Kam§V gmodù`mAmodù`mMr àWm Ago Ë`mVyZ Ë`m KamVrb BVa ì`º$s¨Mrhr gwQ>H$m Zgm`Mr, Ë`m_wio `m àH$mam~m~V Hw$Ur \$mago _Zmbm bmdyZ KoV ZgV. Xa {Xdmirbm Am_À`m Kar eoOmaÀ`m _mir_amR>m Hw$Qw>§~m§Mr \$amimMr VmQ>o `oV, B©Xbm _wgb_mZ eoOmè`m§Mm era-Hw$a_m `oB© Am{U ZmVmimbm Am_À`mH$Sy>Z \$amimMr VmQ>o Ë`m gJù`m§H$S>o OmV. Am_À`m KamVyZ AmirVrb BVa H$mhr Kam§V AmR>dS>çmVyZ XmoZ-{VZXmVar H$mbdUm§Mr, ^mOr§Mr XodmUKodmU hmoV Ago. a{ddmar Am_À`mH$S>o h_Img demQ>mMo OodU Agë`mZo Ë`m{Xder `m XodmUKodmUrda ñW{JVr Agm`Mr. Ë`m_wio Amnë`m hmVM§ H$mhr bmoH$m§Zm MmbV Zmhr Am{U Vo H$m MmbV Zmhr ho _bm Iyn H$mi H$imboM Zmhr. `m àíZm§Mr CÎmao emoYÊ`mMr {ZH$S>hr Ë`mdoir ^mgbr Zmhr.

_mÂ`m _m_m§~amo~a KmoJaJmdmVrb dm Z{OH$À`m IoS>çm§Vrb H$mhr _mUgo lram_nwamV H$m_m{Z{_Îm Amë`mg Am_À`mhr Kar `oV AgV. Ë`m§À`mgmR>r nmÊ`mMm Vm§ã`m AmUbm {H$ Ë`m§À`mVrb H$mhr OU nmUr {nV ZgV. Ë`mZ§Va Ambobm Mhm KoÊ`mMohr Q>miV AgV. _mPo dS>rbnU bJoM Ë`m§Zm 'g_OyZ' KoD$Z MhmnmÊ`mMm AmJ«h H$aV ZgV. ''~mhoê$Z nadmg H$ê$Z Amboë`m nmìhÝ`mZo nmÝ`mbm, Àhmbm Zmhr åhÝb§ Va CJmM AmJah H$am`Mm ZñVmo. AmnwZ C_OyZ ¿`md§ {H$ hr _mÝg§ _amR>§ AgVrb. Ë`mÝZm Amßë`m hmVM§ MmbV ZñV§,"" Aer ~mB©Mr _J AmVë`m ImobrVbr EH$ g„mdOm {Q>nÊUr Agm`Mr.

AmOmoiÀ`m Ë`m dmñVì`mV _bm n{hë`m§XmM X{bV g_mOmVyZ {¼ñVr Pmboë`m g_mOmÀ`m A§Va§JmMr Am{U gm_m{OH$ nmíd©^y_rMr nwgQ>er OmUrd Pmbr. AmOmoiMr Vr daÀ`m OmVtVrb _mUgo KamV Ambr {H$ Ë`m§Mr dmJUyH$ Amåhm Y_m©§V[aV {¼ñVr g_mOmbm Am_Mr Iar AmoiI Am{U g_mOmVrb Am_Mr OmJm XmIdyZ XoV Ago. Xa a{ddmar XodimV AmnU b°Q>rZ ^mfoV {_ñgm Am{U àmW©Zm H$aV Agbmo Var AmnU H$mhr `wamo{n`Z Zmhr Am{U AmnU g_OVmo {VVH$m Amnbm {¼ñVr g_mO 'nwT>o Jobobm' Zmhr `mMr OmUrdhr Voìhm _bm n{hë`m§Xm Pmbr.

g§X^©:

1) \$mXa \«$mpÝgg _m°Oo (E_EgE\$Eg), eo\$S>©g \$m°a ¼mB©ñQ>- A ñQ>moar Am°\$ X H°$Wmo{bH$ MM© BZ g|Q´>b B§{S>`m- (1907-1960); Am`Am`Eg npãbHo$eÝg, B§{S>`Z BpñQ>Q>çwQ> Am°\$ pñn[aÀ`wA[a{bQ>r, 80, âbrQ> ñQ´>rQ>, amOmOrZJa, ~|Jbmoa, 560 010 (1990) (nmZ 75); Am{U ^m. A. nbKS>_b, 'g§J_Zoa Y_©J«m_mbm 75 df} nyU© hmoVmV', ' {Zamoß`m' _m{gH$ , Am°JñQ> 1967, (nmZ 114)

2) S>m°. e§H$aamd IamV, '_hmamï´>mVrb _hmam§Mm B{Vhmg - OmVrMr CËnÎmr d {dH$mgmMm B{Vhmg,' `ed§Vamd MìhmU g_mOemó g§emoYZ H|$Ð Am{U ^maVr {dÚmnrR> nwUo, B§Ðm`Ur gm{hË`, 273, e{Zdma noR>, nwUo 411 030 (2003); (nmZ 57 Am{U 58)

(nyd©à{gÜXr-'gwJmdm' _m{gH$, OyZ 2007) 

Eternal rest for Fr Gurien Jacquier

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

22) Om{H$`a~mdm§Zm {Ma{dlm§Vr

dmT>Ë`m d`mo_mZm_wio \$mXa Om{H$`a~mdm§Zm nydugmaIo qhS>Uo AeŠ` Pmbo. {_eZH$m`m©{df`r Ë`m§Mm CËgmh H$m`_ am{hbm hmoVm Var WH$bobo eara Ë`m§À`m `m gigiË`m CËgmhmbm gmW XoÊ`mg AmVm ZH$ma XoV hmoVo. 1935 À`m Owb¡V KmoJaJmdmV Om{H$`a~m~m§Mo gmhmæ`H$ åhUyZ \$mXa AmPm[aAg {S>_obmo `m§Mr Zo_UyH$ Pmbr. d¥ÕËdmH$S>o PwH$boë`m Om{H$`a~m~m§H$Sy>Z ào{fVH$m`mªMo YS>o {eH$V \$mXa {S>_obmo `m§Zr Z§Va KmoJaJmd {_eZH$m_mMr gyÌo Amnë`m hmVmV KoVbr. 1944 _Ü`o Om{H$`a~m~m§Zr {_eZH$m_mVyZ {Zd¥Îmr ñdrH$mabr. _mÌ Ë`mZ§Vahr Ë`m§Zr \$mÝg `m Amnë`m _mV¥^y_rH$S>o Ymd KoVbr Zmhr dm ZmJnya `m Ë`m§À`m Y_©àm§VmÀ`m _w»` ehamV {dlm§VrgmR>r Vo Jobo Zmhr. Amnbr H$_©^y_r Agboë`m KmoJaJmd `m N>moQ>çmem IoS>oJmdmVM Ë`m§Zr Amnbo AIoaMo {Xdg Kmb{dUo ng§V Ho$bo.

Amnbm A§V Odi Ambm ho Om{H$`a~m~m§Zr AmoiIbo Voìhm Ë`m§Mo _Z H¥$VmW© hmoVo. Amnë`m ào{fVH$m`m©~m~VrV Vo {ZpíMVM g_mYmZr hmoVo. gZ 1947 gmbr KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmÀ`m hÔrVrb Jmdm§Vrb H°$Wmo{bH$m§Mr g§»`m 6 hOma 700 hmoVr Va ~moaga {_eZ H|$ÐmV 4 hOma 500 OUm§Zm ~m{áñ_m XoÊ`mV Ambm hmoVm. gÎmmdÞ dfmªÀ`m {_eZH$m`mªV Ë`m§Zr eoH$S>mo bmoH$m§Zm {¼ñVr Y_m©V AmUbo hmoVo. eoH$S>mo ~mbH$m§da n{dÌ nmUr qenSy>Z Ë`m§Zr Ë`m§Mm ~m{áñ_m Ho$bm hmoVm. Ë`mn¡H$s AZoH$ Vê$U-VéUtMr Am{U Z§Va Ë`m§À`mhr _wbm-_wbtMr XodimV b½Zo bmdÊ`mMm `moJhr Ë`m§Zm bm^bm. XmoZ-VrZ {nT>çm§Vrb bmoH$m§Mm Ago ñZmZg§ñH$ma H$aÊ`mMm `moJ Hw$Um Y_©Jwê$À`m Am`wî`mV ghgm `oV Zmhr. H$maU nmMghm qH$dm Xhm dfmªZ§Va Ë`m§Mr doJdoJù`m {_eZ H|$ÐmV ~Xbr hmoV AgVoM. ZmJnya Y_©àm§VmVrb BVa gd© Y_©Jwê§$À`mhr gmVË`mZo doJdoJù`m {_eZ H|$ÐmV ~Xë`m hmoV AgV. _mÌ `m H$mimV {~en Agboë`m Ë`m§À`m Hw$Urhr Y_m©{YH$mè`m§Zr amhmVm `oWrb H$mhr dfm©§Mm AndmX dJiVm Om{H$`a~m~m§Zm KmoJaJmdmVyZ XwgarH$S>o hb{dbo Zmhr, ho {deof åhUmdo bmJob. Amnë`m XrKm©`wî`mVrb Mma XeH$m§hÿZ A{YH$ H$mi Om{H$`a~m~m§Zr KmoJaJmdmVM {_eZar åhUyZ H$m_ Ho$bo hmoVo. Ë`m_wio AmnU bmdbobr AZoH$ amonQ>o _hmd¥jo Pmbobr nmhÊ`mMo ^m½` `m _hmËå`mbm bm^bo.

gZ 1947 À`m \o$~«wdmarÀ`m AIoarg Om{H$`a~m~m§Zm Aeº$nUm_wio {¼ñVamOm _§{XamV n{dÌ {_ñgm gmOar H$aUo AeŠ` Pmbo. _mM©AIoarg Ë`m§Mo {b{hUo Am{U {\$aUogwÜXm ~§X Pmbo, Amnë`m Imobr~mhoa nS>Uo Ë`m§Zm AeŠ` Pmbo. Ë`mdfu BñQ>a gUmÀ`m {Xder Ë`m§Zr AmOmar ì`º$s¨gmR>r, _¥Ë`weæ`oda Agboë`m ì`º$s§gmR>r {Xë`m OmUmè`m A§Ë`ä`§J åhUOo eodQ>À`m ñZmZg§ñH$mamMr _mJUr Ho$br. nmñH$m qH$dm BñQ>a gUm{Z{_Îm AmgnmgÀ`m IoS>çm§VyZ KmoJaJmdmV Amboë`m bmoH$m§Mm Ë`m§Zr H$m`_Mm {Zamon KoVbm. Om{H$`a~m~m§Mo ho ~hþYm eodQ>MoM Xe©Z `mMr OmUrd Ë`mn¡H$s AZoH$ bmoH$m§Zm Pmbrhr Agob. Ë`mZ§Va OdiOdi XmoZ _{hÝ`m§Z§Va åhUOo 20 _o 1947 amoOr Om{H$`a~m~m§Mo {ZYZ Pmbo.

Om{H$`a~m~m§Mo {Zdm©U Pmbo Voìhm _mPo AmB©-d{S>b KmoJaJmdmVM hmoVo. _mÂ`m AmB©À`m YmH$Q>çm ~{hUrÀ`m åhUOo AZwg`m_mderÀ`m Am{U H$m{eZmWH$mH$m ^mboamd `m§À`m b½Zm{Z{_Îm Vo _mÂ`m AmOmoimg Ambo hmoVo. Ë`mH$mimV b½Zg_ma§^ Mma-nmM {Xdg MmbV Ago. n{hë`m {Xder hiX bmdÊ`mMm H$m`©H«$_ Ago. Ë`mZ§Va JS>m§JUoamgmR>r ^mdr dYy Am{U da ZmVodmB©H$m§H$S>o Am{U eoOmamnmOmè`m§H$S>o eod`m ImÊ`mgmR>r Amnë`m bdmOå`mgh {\$aV Ago. _mderMo b½Z bmJë`mZ§Va Om{H$`a~m~m§Mo {ZYZ Pmbo. Ë`m_wio Ë`m{Xder hmoUmam Hw$§H$dmMm qH$dm \$i ^aÊ`mMm b½Zg_ma§^mMm eodQ>Mm H$m`©H«$_ aÔ H$aÊ`mV Ambm hmoVm, ho _r _mÂ`m AmB©-d{S>bm§H$Sy>Z AZoH$Xm EoH$bo Amho. b¾g_ma§^mgmR>r JmdmoJmdm§hÿZ Ambobr nmhþUo_§S>ir _J Om{H$`a~m~m§À`m A§Ë`g§ñH$mamÀ`m {dYrV gh^mJr Pmbr. {¼ñVamOm Xodimnmer, XodimVrb doXrÀ`m g_m§Va ~mOybm Om{H$`a~m~m§Zm {Ma{ZÐm XoÊ`mV Ambr. KmoJaJmd n[agamVrb AZoH$ {¼ñVr, AmOy~mOyÀ`m JmdMr nmQ>rb_§S>ir Am{U BVa {~Ja{¼ñVr bmoH$ _moR>çm g§»`oZo A§Ë``mÌog hOa hmoVo. Ago åhUVmV H$s Om{H$`a~m~m AË`dñW Agë`m_wio JmoXmdarÀ`m nbrH$S>rb Ah_XZJa {OëømVrb haoJmd `m `oeyg§Kr` {_eZ H|$ÐmVyZ Ë`m§À`m X\$Z{dYrgmR>r ednoQ>r Ë`m§À`m {ZYZmAmYrM KmoJaJmdmV AmUyZ R>odÊ`mV Ambr hmoVr.

Om{H$`a~m~m§À`m {Zdm©UmZ§Va MmaM _{hÝ`mZ§Va KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmVrb XmoZ VéUm§Zr Y_©Jwê$ åhUyZ {Xjm ñdrH$mabr. \$mXa Omogo\$ ~ZgmoS>o Am{U \$mXa \$mpÝgg Po{d`a Jm`H$dmS> `m§Mm Jwé{Xjm{dYr ZmJnyamV 29 gßQ>|~a 1947 amoOr nma nS>bm. Ë`mAmYr XrS> _{hZo AmYr ^maVmbm ñdmV§Í` {_imbo hmoVo Am{U _amR>dmS>çmV ào{fV H$m`© H$aÊ`mgmR>r n{hë`m§XmM ho XmoZ ^y{_nwÌ nwT>o Ambo hmoVo. KmoJaJmd {_eZmVrb n{hë`m ñWm{ZH$ Vê$Um§À`m Jwê${XjoMm g{dñVa d¥Îmm§V Ë`mdoir '{Zamoß`m' _m{gH$mZo à{gÜX Ho$bm hmoVm.

gZ 1997bm \$mXa Om{H$`a~m~m§À`m nÞmgmì`m nwÊ`{VWr{Z{_Îm `m _hmËå`mÀ`m H$~arda Ë`m§Mm nyUm©H¥$Vr nwVim C^maÊ`mV Ambm. Ë`m§À`m Am{U \$mXa _moÝVoamo§À`m g_mYrda N>V C^maÊ`mV Ambo, AmOy~mOy§Zr bmoI§S>r JOm§Mo ~m§YH$m_ H$aÊ`mV Ambo. Om{H$`a~m~m dmnaV Agbobr KmoS>mJmS>rhr `m ñ_maH$mV R>odÊ`mV Ambr Amho. `m n[agamVrb H$moUVrhr ì`º$s KmoJaJmd `m VrW©joÌr Ambr Va `m ñ_maH$mbm AmdOy©Z ^oQ> XoVo. VoWo jU^a ñVãY amhÿZ H«w$gmMr IyU H$ê$Z Om{H$`a~m~m§Zm AmXam§Obr dmhVoM. Ë`m{Z{_Îm \$mXa Om{H$`a~m~m§Mo EH$ V¡b{MÌ N>mnÊ`mV Ambo hmoVo. `m n[agamVrb AZoH$ {¼ñVr Kam§V hm a§JrV \$moQ>mo q^Vrda bmdbobm Amho ho _r nm{hbo Amho. `mMdfu eoOmaÀ`m dmhoJmdmVrb XodimÀ`m n[agamVhr Om{H$`a~m~m§À`m AYm©H¥$Vr nwVù`mMo AZmdaU H$aÊ`mV Ambo hmoVo.

Am¡a§Jm~mX {OëømVrb bmoH$m§_Ü`o Om{H$`a~m~m§~Ôb AZoH$ Am»`m{`H$m àM{bV AmhoV. ho Y_©Jwê$ JmdmoJmdÀ`m ^oQ>rda OmV AgV, Ë`mdoir amÌr PmonÊ`mgmR>r Ë`m§Zm Imobr Zgm`Mr. Ë`mdoir JmdmVrb bmoH$m§Zm Amnë`m_wio Hw$R>bmhr Ìmg hmoD$ Z`o åhUyZ Vo ñ_emZmV _w¸$m_ H$aV AgV, Ago OwZo AZoH$ bmoH$ gm§JV AgVmV.

KmoJaJmdMo Y_©Jwê$ \$mXa ñQ>r\$Z Aë_oS>m {¼ñVamOm _§{Xa n°[aeÀ`m ' {M§VZ' `m _wInÌmV nwT>rb AmdmhZ Ho$bo hmoVo: ''gH$b {¼ñVr ~m§Ydm§Zm {dZ§Vr H$aÊ`mV `oVo H$s _mirKmoJaJmd n°[ae_YyZ \$m. Om{H$`a~m~m `m§À`m OrdZmda nwñVH$ àH$m{eV H$aÊ`mMm Am_Mm _mZg Amho. `mgmR>r Á`m§À`m OrdZmV \$m. Om{H$`a `m§À`m _Ü`ñWrZo H$mhr M_ËH$ma KS>bo Amho, Zdg nyU© Pmbo Amho qH$dm AmOma ~ao Pmbo Amho, Ë`mMr gmj boIr ñdê$nmV qH$dm àË`j `oD$Z _m{hVr H$WZ H$amdr VgoM Om{H$`a \$mXam§À`m OrdZmVrb H$mhr KQ>Zm, àg§J AmnUmg _mhrV Agë`mg g§X^m©gh g§nmXH$mg H$idmdo.''

`m AmdmhZmg à{VgmX åhUyZ H$mhr ì`º$s§Zr Amnbo AZw^d gm§{JVbo. `mn¡H$s _w§~B©Vrb A§Yoar `oWrb Eg. E_. nmaIo `m§Mm nwT>rb boI 'qMVZ' _m{gH$mÀ`m E{àb 2004À`m A§H$mV à{gÜX Pmbm hmoVm:

^{dî`dmUr

nnm gm§JV AgV _mirKmoJaJmd `oWrb MM© ~m§YÊ`mMo AWH$ n[al_ \$mXa Om{H$`a~m~m§Zr Ho$bo. MM©Mm OwZm _Zmoam nmSy>Z Zdm _Zmoam ~m§Ymd`mMm hmoVm. Vmo OwZm _Zmoam EH$m ~«Xam§Zr KUmÀ`m XmoZ Q>moë`m§_Ü`o nmS>bm hmoVm, Zdm C§M _Zmoam ~m§YyZ Ë`mda AdmT>ì` ~ob (K§Q>m) MT>dm`Mr hmoVr. Vr AdmT>ì` K§Q>m \$mXa Om{H$`a~m~m§Zr EH$Q>çmZo da MT>{dbr hmoVr. Vr da MT>{dV AgVmZm Ë`m§Zm Iyn Ìmg Pmbm. Vo Iyn AmOmar nS>bo åhUyZ BÀN>m ZgVmZm Ë`m§Zm _m`Xoer naV Omdo bmJbo. VoWo AmVS>çmMo Am°naoeZ `eñdr Pmë`mZ§Va nyU© ~ao hmoD$Z Vo _mirKmoJaJmd `oWo naV Ambo. naXoemVyZ naV `oVmZm Ë`m§Zr EH$ J«m_mo\$moZ AmUbm hmoVm. Ë`mdarb JmUo EoH$m`bm JmdmVrb gd© bhmZWmoa _§S>ir O_m hmoV AgV. \$mXa KmoS>çmdê$Z amoO JmdmV \o$a\$Q>H$m _marV. Aem ~è`mMem AmR>dUr nnm Amåhmbm gm§JV AgV. na§Vw `m gdm©hÿZ doJir d gX¡d bjmV am{hbobr AmR>dU Ë`m§Zr Ho$bobr ^{dî`dmUr.

_mPo nnm _mirKmoJaJmd `oWo {eH$bo d Ë`m§À`m ghdmgmV ~aoM {Xdg hmoVo. \$mXa Om{H$`a~m~m§À`m {eH$dUrMm _wbm§da ~amM à^md nS>V Ago. Ë`m_wioM EH$ {Xdg gm`§H$mir Mma _wbo \$mXa Om{H$`a~m~m§À`m ê$_da Jobr d Ë`m§Zr Y_©Jwê$ hmoD$Z XodmMr godm H$aÊ`mMr BÀN>m àJQ> Ho$br. Ë`mda \$mXam§Zr Ho$di Ë`m§À`mH$S>o nmhÿZ pñ_V Ho$bo. Xwgè`m {Xder \$mXa dJm©V Jobo. gd© _wbm§Zr CRy>Z \$mXam§Zm A{^dmXZ Ho$bo. Z§Va \$mXa J§^ra AmdmOmV ~moby bmJbo. ''_wbm§Zmo, Vw_À`mVrb Mma _wbo Y_©Jwê$ hmoD$ BÀN>rV AmhoV.'' Z§Va Ë`m§Zr Mmahr _wbm§Zm C^o amhÊ`mg gm§{JVbo d àË`oH$mH$S>o diyZ åhUmbo, ''JmoqdX, Vy \$mXa hmoUma Zmhrg d b¾gwÜXm H$aUma Zmhrg. WmoamV, Vy {ddmh H$ê$Z gwIr g§gma H$aerb. AmZ§X (_mPo nnm), VwPo XmoZ {ddmh hmoVrb d ~ZgmoS>o, Vy \$mXa hmoerb.'' Am{U _moR>onUr Mm¡Km§À`mhr ~m~VrV \$mXam§Zr Ho$bobr ^{dî`dmUr V§VmoV§V Iar R>abr Amho.''

H°$Wmo{bH$ Y_©g§ñWoZo Om{H$`a~m~m§Zm g§V åhUyZ _mÝ`Vm {Xbobr Zmhr. _Xa Voaogm§À`m g§VnXmMm ~hþ_mZ XoÊ`mMr à{H$`m h„r Mmby Amho. g§VnUmMm hm ~hþ_mZ \$mXa Om{H$`a~m~m§Zmhr XoÊ`mV `mdm Aer _mJUrhr Hw$Ur Ho$bobr Zmhr. BWë`m J«m_rU n[agamVrb bmoH$m§Zm Aem Am¡nMm[aH$ à{H«$`oMr Iao nm{hbo Va _m{hVrhr Zmhr qH$dm JaOhr ^mgV Zmhr. Jobr AZoH$ df} Amnë`m dmS>d{S>bm§H$Sy>Z Am{U BVam§H$Sy>Z ho bmoH$ Om{H$`a~m~m§À`m H$m_m{df`r, _hmZVog§~Yr AZoH$ H$Wm, X§VH$Wm EoH$V Ambo AmhoV. `m n[agamVrb bmoH$m§Zr Va KmoJaJmdÀ`m `m ào{fVmbm Ë`m§À`m h`mVrVM g§VnX ~hmb Ho$bo hmoVo.

Fr Jacquierbaba presented a scroll of honour

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

19) Om{H$`a~m~m§Zm JmdH$è`m§H$Sy>Z _mZnÌ

Om{H$`a~m~m§À`m Jwé{XjoÀ`m nÝZmgmì`m dYm©nZm{Z{_Îm `m n[agamVrb bmoH$m§Zr 3 {S>g|~a 1940 amoOr _moR>m gU gmOam H$ê$Z Ë`m§Zm _mZnÌ XoD$Z Ë`m§À`m `moJXmZm~Ôb H¥$VkVm ì`º$ Ho$br hmoVr. `m àg§JmMm d¥Îmm§V '{Zamoß`m'À`m 1941 À`m \o$~«wdmarÀ`m A§H$mV à{gÕ Pmbm hmoVm.

Om{H$`a~m~m§À`m Jwé{XjoMm nÞmgmdm dYm©nZ{XZ

KmoJaJmd `oWo Joë`m {Sg|~a Vm. 3 , EH$ bjmV dmQ>Ê`mOmoJm g_ma§^ Pmbm. Var ho Jmd Hw$R>o Amho ho nwîH$i dmMH$m§Zm R>mD$H$ Zgë`m_wio Ë`mMo WmoS>ogo dU©Z H$amdo bmJVo. Ah_XZJanmgyZ gw_mao nÝZmg _¡bm§À`m A§Vamda, CÎmaoH$S>rb {ZOm_À`m g§ñWmZm_Ü`o EH$ bhmZ Jmd Amho. nÝZmg dfmªnydu Ë`mMo Zmd XoIrb _mhrV ZìhVo, Ë`mbm Ë`m doir H$moëøm§Mr dñVr åhQ>bo Var Ë`m§V H$mhrM An_mZ dmQ>V Zmhr. nU AmVm Ah_XZJa d Zm{eH$ `m XmoZ {Oëøm§_Ü`o gd© H$°Wmo{bH$ {¼ñVr bmoH$m§Zm ho Jm§d _mhrV Amho. ZmJnya Am{U nwUo `m XmoZ _moR>çm eham§n`ªV Ë`mMr H$sVu Ambobr Amho. H$moUr ZJanmgyZ `oD$Z JmoXmdar ZXrVyZ nma Jobo Va Ë`mbm bm§~yZ EH$ \$ma C§M XoD$i {XgVo. `wamo{n`Z Agbo Va Ë`mbm AmnmoAmn g_mYmZ dmQ>ob, H$maU Ë`mbm Amnë`m OÝ_JmdmMr AmR>dU `oB©b d {dbm`Vr {¼ñVr Jmd EH$mEH$s Ë`mÀ`m Ñï>rnwT>o CËnÝZ Pmbobo Amho Ago Ë`mbm dmQ>ob.

`mM KmoJaJmdm§_Ü`o EH$ _moR>r Á`w{~br hmoUma hmoVr. Á`m{H$`o \$mXa Jwéñdm_r Pmbo, Ë`m§Mm nÞmgmdm dmT>{Xdg Odi Ambm hmoVm. åhUyZ gd© {_eZm§_Ü`o gd© bmoH$ bhmZ Wmoa `m Á`w{~brMr V`mar H$aV am{hbo. \$mXadmS>rV {deofH$ê$Z _moR>r hmbMmb CS>mbr. \$mXa {S>_obmo am̧{Xdg OmJo am{hbo. bmoH$m§Zm Am_§ÌU H$aUo, Á`w{~brg§~§Yr _mñVa bmoH$m§Zm Amnmnbo H$m`© dmQ>{dUo, emioÀ`m _wbm§g doJdoJù`m gyMZm XoUo, ZmQ>H$ V`ma H$aUo ho gd© H$moUr Ho$bo, {S>_obmo \$mXaZo.

gm_m{OH$ OodUm§dmMyZ qhXwñWmZmV _moR>m g_ma§^ hmoVmo H$m`? ZmhrM. H$maU XwX£dmZo _mZd AmËå`mbm EH$ OS> , AZoH$ ì`º$s¨_Ü`o EH$ OmS> d ImXmS> eara OmoS>bobo AgVo. Ë`mÀ`m JaOm ^anya Va H$moU nwadUma Amho, nm{ÌH$ ~«Xa. nm{ÌH$ H$moU, Vmo KmoJaJmd {_eZMm haH$m_r, emioMm hoS>_mñVa, b½Zdmë`m§Mm {ejH$, ñd`§nmŠ`m§Mm XoIaoI H$aUmam, KmoS>çmdmbm, JmS>rdmbm `m§Mm _mbH$, {_eZ-eoVH$è`m§Mm MmbH$, Ë`m§À`m{edm` KmoJaJmd {_eZ H$pënVm `oV Zmhr. Ë`m§Zm n{hë`m doiog nm{hë`m~amo~a gwê$ Pmboë`m _moQ>ma-BÝOrZmMr H$ënZm _mÂ`m _ZmV Ambr. hoM ~«Xa nm{ÌH$. Ë`m§À`m hþHw$_mZo JmoS>JmoS> AmoPo dmhUmè`m JmS>çm§Mm g_wXm` \$mXam§À`m ~§Jë`mg_moa C^m hmoVmo. nm{ÌH$ ~«XaMo ImobrV JwimMm S>m|Ja {Z_m©U hmoV Amho, Ë`m§À`mnwT>o Ë`mMo amoS>Ho$ ê$n Odi Zmhrgo hmoVo. `m JmoS>rMr {dnwbVm n§Yam {_{ZQ>m§V nmoQ>mÀ`m gmJamV ~wSy>Z OmB©b. Á`m{H$`o \$mXa _m`miy AmËå`mà_mUo àH$m{eV Vm|S>mZo d em§V _ZmZo Amnë`m boH$am§Mr JS>~S> nmhVmV.

Á`w{~brÀ`m AmXë`m {Xder \$mXadmS>r gUmMm nmoemI YmaU H$aVo. MmohmoH$Sy>Z H$mnS>r d H$mJXr {ZemUo dmè`mZo \$S>H$VmV. hiyhiy ~mhoaJmdm§À`m _§S>ù`m dmS>r_Ü`o nmohmoMVmV. XodimV XwnmanmgyZ g§Ü`mH$min`ªV ~arM _§S>ir àm`píMÎm gmH«$m_|V KoVo. hr gdmªH$Sy>Z g_ma§^mMr CÎm_ V`mar Amho. {VOH$Sy>Z nwîH$i AmpË_H$ \$m`Xm {_iVmo. 6 dmOVm g§Ü`mH$mir {VKo \$mXa `oVmV. Ë`mnoH$s XmoZ nydu Á`m{H$`o \$mXaMo A{gñQ>§Q> hmoVo åhUyZ Vo nmhÿZ Ë`m§Zm A{VAmZ§X dmQ>Vmo. 9 dmOVm g_ma§^mMr gwê$dmV hmoVo. gd© \$mXa Am{U bmoH$ _¥X§Jm§À`m AmdmOm_Ü`o XodimnwT>o O_m hmoVmV. n{hbr ~m~ åhUOo A{Zdm`© _mZnÌ. gd© bmoH$ Amnë`m JwéMr ñVwVr EoH$m`bm _moR>çm CËH§$Q>oZo dmQ> nmhÿZ ~gVmV. _¥Xw§JmMm d Q>mim§Mm AmdmO gwê$ Pmë`m~amo~a Jßnm ~§X H$ê$Z gd© bmoH$ Amnbo S>moio H$mZ Ë`mH$S>o bm{dVmV. ^OZmV EdT>o AmíM`©H$maH$ gm_Ï`© AgVo. _mZnÌ, Oa EImÚm _moR>çm n§{S>VmZo Vo Eo{H$bo AgVo Va Ë`mbm _moR>o g_mYmZ Pmbo AgVo H$s _amR>r ^mfoV gmYmaU Jmoï>r AgmYmaU, _moR>çm Am{U C§M eãXm§Zr {H$Vr CÎm_ arVrZo ñnï> H$aVm `oVmV. \$mXaMo CÎma gmÜ`m ^mfoV AgyZ gdmªbm EH$X_ H$iyZ MwH$bo. Ë`m§Zr gd© AmXa B©ídamH$S>o bm{dbm Am{U Amnë`m Ym{_©H$ {ejUm_Ü`o bhmZnUmnmgyZ Amnë`m AmB©Zo _w»` ^mJ KoVbm ho H¥$VkVoZo H$~yb H$obo. _hmamï´>mV ~m`m Amnë`m boH$am§Mo Ym{_©H$ {ejU H$arV ZmhrV Vmon`ªV {¼ñVrnUm Imob OmUma Zmhr. ho bmoH$m§À`m _ZmV R>gdyZ R>odyZ Ë`m§Zm Amnë`m _wbrÀ`m {ejUmH$S>o A{YH$ bj bmdmd`mg Ë`m§Zr gwM{dbo. Z§Va ES>_§X H°$på``Z `m§Mo ZmQ>H$ gwê$ Pmbo. nU nmdgmMo WmoS>o W§o~ Amë`m_wio Oam JS>~S> CËnÝZ Pmbr Am{U ZmQ>H$dmë`m§À`m l_mg `mo½` _mob {_imbo Zmhr.

Vm. 3 Á`m{H$`o \$mXam§Zr _moR>r {_ñgm An©U Ho$br Am{U gdmªMr àmW©Zm d ñdV:Mo CnH$ma B©ídamnwT>o R>o{dbo. \$mXa Jo~Q>© Amnë`m _§S>it~amo~a {_ñgoMr Jm`Zo H$ê$Z Ë`m§Zr ghO EH$m _moR>çm XodimÀ`m Jm`Z_§S>ir~amo~a MT>mAmoT> Ho$br AgVr. Jm°Zgmëdog \$mXaZo CnXoe H$ê$Z bmoH$m§da Á`m{H$`o \$mXaH$Sy>Z B©ídamZo Ho$dT>o _moR>o CnH$ma Ho$bo ho ñnï>nUo gdmªZm XmI{dbo. {_ñgo_Ü`o gw. 600 bmoH$m§Zr {¼ñVeara gmH«$_|V KoVbo.

`m Á`w{~brH$Sy>Z {¼ñVr Am{U \$mXa bmoH$m§Mm A{YH$ {ZH$Q> g§~§Y OS>bm d gdmªMm AmÜ`mpË_H$ bm^ Pmbm hr Va AmZ§XmMr ~mV_r Amho.''

g§X^©:

1) {Zamoß`m _m{gH$, \o$~«wdmar 1941 (nmZ 170, 171) 

Fr Jacquierbaba in his old age

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

18) CVmad`mVrb {_eZ H$m`©

\$mXa Om{H$`a \$mÝghÿZ qhXwñWmZmV naVë`mZ§Va E_EgE\$Eg g§ñWoÀ`m A{YH$mè`m§Zr Ë`m§Mr nwÝhm EH$Xm KmoJaJmdmV Zo_UyH$ Ho$br. gZ 1929 À`m \o$~«wdmarV Amnë`m KmoJaJmdr Om{H$`a~m~m§Zr 'nwZ:íM har Amo_' åhUV _moR>çm CËgmhmZo Amnbo {_eZ H$m`© gwê$ Ho$bo. Ë`mZ§Va Ë`m§À`m Am`wî`mÀ`m AIoan`ªV Ë`m§À`m g§ñWoÀ`m A{YH$mè`m§Zr Ë`m§Mr BVaÌ Hw$R>ohr ~Xbr Ho$br Zmhr. Omon`©§V Ë`m§À`m earamZo Ë`m§Zm gmW {Xbr Vmon`ªV Om{H$`a~m~m H$ï> H$aV amhrbo. KmoJaJmdmV Ë`m§Zr amodboë`m ~rOmMo amonQ>çmV Am{U Z§Va dQ>d¥jmV ê$nm§Va Pmë`mMo nmhÊ`mMo ^m½` Ë`m§Zm bm^bo. `m dQ>d¥jmMm ngmam Ë`m§À`m h`mVrV KmoJaJmd, dmhoJmd, J§Jmnya, ~moaga, H$ÞS>, d¡Omnya Am{U bmohJmd-{~S>H$sZ dJ¡ao n[agamn`ªV ngabm hmoVm.

gZ 1931 _Ü`o \$mXa nrQ>a E_ \$ZmªS>rg ho Zì`mZoM {Xjm ñdrH$mabobo Y_©Jwê$ \$mXa Om{H$`a `m§Mo ghm`H$ åhUyZ éOy Pmbo. am\$m`b ZmWy {eZJmao `m KmoJaJmdmVrb Am{U _amR>dmS>çmVrb n{hë`m H°$Wmo{bH$ ì`º$sMo 12 Am°ŠQ>mo~a 1931 amoOr {ZYZ Pmbo. Ah_XZJa {OëømVrb diU JmdMo OmdB© Agboë`m am\$m`b `m§À`mM nwT>mH$mam_wio diU `oWo ê$Oboë`m {¼ñVr Y_m©À`m amonQ>çmMo ~rO _amR>dmS>çmV AmUÊ`mV Ambo hmoVo. Ë`m§À`m_wioM {ZOm_ amOdQ>rVrb _amR>dmS>çmVrb n{hbo H°$Wmo{bH$ {_eZ H|$Ð KmoJaJmdmV 1892 _Ü`o gwê$ Pmbo hmoVo. Ë`mZ§Va KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmVrb _w»` H°$Q>o{H$ñQ> åhUyZ \$mXa Om{H$`a Am{U BVa Y_©Jwê$§À`m hmVmImbr Ë`m§Zr AZoH$ df} H$m_ Ho$bo hmoVo.

nwÊ`mMo AmM©{~en hoZ«r S>mo[a¨J `m§Zr 8 OmZodmar 1933 amoOr KmoJaJmdbm ^oQ> {Xbr. ZmJnyaMo {~en H$m°nob AmOmar Agë`mZo ÑT>rH$aU gm§H«$m_|V XoÊ`mgmR>r nwÊ`mÀ`m AmM©{~enm§Zm ~mobmdÊ`mV Ambo hmoVo. JmdmÀ`m doernmerM AmM©{~en S>mo[a¨J `m§Mo \$mXa \$m°aob, \$mXa Á`mo \$ZmªS>rg, H°$Q>o{H$ñQ> emioÀ`m à{ejUmWvZr Am{U O_boë`m {¼íMZm§Zr CËgmhmZo ñdmJV Ho$bo. Ë`m g§Ü`mH$mir {~enm§À`m CnpñWVrV _amR>r ZmQ>H$ gmXa H$aÊ`mV Ambo. nwÊ`mVrb 'ñZohgXZ' `oWyZ `oeyg§Kr`m§V\}$ AmOhr à{gÜX hmoUmè`m '{Zamoß`m' `m _amR>r _m{gH$mMo AmM©{~en ho g§ñWmnH$-g§nmXH$. ho _m{gH$ Ë`m§Zr 1903 À`m E{àb _{hÝ`mV amhþarOdirb H|$Xi-diU `oWo gwê$ Ho$bo hmoVo. diU `oWo 12 df} {_eZ H$m`© Ho$boë`m AmM©{~en S>mo[a¨J `m§Mo _amR>r ^mfoda Mm§JboM à^wËd hmoVo.<sup>1</sup> Xwgè`m {Xder gH$mir Pmboë`m _moR>çm {_ñgoV 200 ì`º$s¨Zm ÑT>rH$aU gm§H«$m_}Îm XoÊ`mV Ambo. Z§Va 10 OmZodmarbm ~moaga `oWo OmD$Z AmM©{~enm§Zr 180 OUm§Zm ÔT>rH$aU {Xbo. Ë`mdoir 74 df} d` Agbobo AmM©{~en S>mo[a¨J Voìhmhr Mm§JboM g{H«$` hmoVo.

\$mXa Om{H$`a `m§Zr gZ 1933 AmUIr VrZ Jmdm§V {_eZ H$m`© gwê$ H$obo. Vmon`ªV KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmÀ`m AIË`m[aV 60 Jmdm§Mm g_mdoe Pmbm hmoVm. `m Jmdm§Vrb bmoH$m§Mr AmÜ`mpË_H$ Am{U e¡j{UH$ O~m~Xmar 21 _mñVa Am{U ghm H°$Q>o{H$ñQ> gm§^miV hmoVo.

H$m°bè`mÀ`m gmWr_wio 1933 gmbr \$mXa Om{H$`a `m§Zm KmoJaJmdmVrb H°$Q>o{H$ñQ> emim H$mhr _{hZo ~§X H$aUo ^mJ nS>bo. KmoJaJmd Am{U ~moaga `oWrb H°$Q>o{H$ñQ> emim Ë`m H$mimVrb `m n[agamVrb CÀM {ejUmMr H|$Ðo hmoVr Ago {XgVo. AmOy~mOyÀ`m JmdmVrb hþema _wbm§Zr `m emim§V {eH$mdo Aer nmbH$m§Mr Anojm Ago. 1933 À`m _o _{hÝ`mV \$mXa Om{H$`a `m§Zr Amnë`m {_eZ H|$ÐmVrb 1015 do b½Z bmdbo Ago Ë`m§Zr ñdV: {bhÿZ R>odbo Amho. ñWm{ZH$ _amR>r {¼ñVr g_mOmVrb n{hbo Y_©Jwê$ \$mXa Omogo\$ _m|Voamo Am{U ~«Xa n°{Q´>H$ Vm`S>o Om{H$`a~m~m§À`m _XVrbm hmoVo.

gZ 1935 gmbr \$mXa Om{H$`a `m§Zr {b{hbo : ''28 Am°ŠQ>mo~a Vo 2 Zmoìh|~a `m H$mimV KmoJaJmdmV Vn Am`mo{OV H$aÊ`mV Ambo. {_eZmVrb H°$Q>o{H$ñQ>, Ë`m§À`m nËZr, H°$Q>o{H$ñQ> emioMo [dÚmWu Am{U BVa {¼íMZm§Zr VnmV ^mJ KoVbm. `mdoir 300 OUm§Zr n{dÌ H$å`w{Z`Z ñdrH$mabo. {¼ñVamOm _§{XamV AmVm g|Q> [\$bmo{_Zm Am{U ~mi `oeyMr g§V VoaoOm `m§Mo nwVio C^maÊ`mV Ambo AmhoV. Vn Mmby AgVmZm OmoaXma nmdgm_wio XodimÀ`m N>VmVyZ nmÊ`mMr JiVr hmoV hmoVr. Ë`m_wio 335 én`o IM© H$ê$Z _bm qPH$ nÍ`m§Mo N>V C^mamdo bmJbo. {~enm§Mr {VOmoar AmVm nyU© [aH$m_r Pmbr Amho Am{U _bm Va n¡em§Mr IynM JaO Amho.''

Am°JñQ> 1936 _Ü`o Om{H$`a~m~m§Zr {b{hbo Amho : nmdgmMr AOyZhr H$mhr {MÝho {XgV ZmhrV. nmD$g Zmhr Va {nHo$hr ZmhrV. {H$VrVar Hw$Qw>§~m§Zr XwgarH$S>o ñWbm§Va H$aÊ`mAmYr _mPr ^oQ> KoD$Z Amerdm©X KoVbm Amho. amoOJmamgmR>r Jmd gmoS>VmZm Amnbr _wbo~mio ^wHo$_wio _ê$ Z`oV åhUyZ `m _wbm§Zm _r Amnë`m ~mo{S>ªJ_Ü`o R>odmdo Aer Vo _bm {dZ§Vr H$aVmV. Ë`m§Mr hr {dZ§Vr YwS>H$mdyZ bmdUo _bm Va eŠ`M Zmhr. nU Ë`m_wio _mÂ`m X¡Z§{XZ IMm©V àM§S> dmT> hmoUma Amho. Am_À`m eoVmMr AË`§V dmB©Q> AdñWm Pmbr Amho. `mdfu nmdgmA^mdr Amåhm§bm noaUr H$aUogwÕm eŠ` Pmbo Zmhr. gZ 1936 _Ü`o KmoJaJmd {_eZ H|$ÐmV 448 ~m{áñ_o H$aÊ`mV Ambo Am{U 94 b½Zo bmdÊ`mV Ambr. Am_À`m `oWrb ñQ>m\$_Ü`o VrZ Y_©Jwê$, EH$ ~«Xa, 24 _mñVa Am{U 11 H°$Q>o{H$ñQ> AmhoV.''

gZ 1937 À`m OmZodmarV Om{H$`a~m~m§Zr J§Jmnya JmdmV 125 OUm§Zm ~m{áñ_m ñZmZg§ñH$ma {Xbm. J§Jmnya `oWo 200 én`o IM©yZ M°nob ~m§YÊ`mMm Ë`m§Mm BamXm hmoVm.

Om{H$`a~m~m§Zr {_eZ H$m`© gwê$ H$ê$Z nmM XeH$m§Mm H$mbmdYr Amobm§S>bm hmoVm. AmVm Ë`m§Zr d`mMr gÎmar nma Ho$br hmoVr. earamZo Vo WH$V Mmbbo hmoVo Var H$m_ H$aÊ`mMm, Zdo àH$ën Am{U g§H$ën hmVr KoÊ`mMm Ë`m§Mm CËgmh _mÌ AOyZhr H$m`_ hmoVm. gÎmar Amobm§S>ë`mZ§Va 1938 gmbr Om{H$`a~m~m§Zr {b{hbo hmoVo: ''KmoJaJmd {_eZmÀ`m nyd© ^mJmÀ`m AmR> {Xdgm§À`m Xm¡è`mdéZ _r ZwH$VmM naVbmo Amho. gwaio Am{U nwaUJmd `oWo _r nwÝhm EH$Xm emim gwê$ Ho$ë`m AmhoV. `m XmoÝhr Jmdm§V H°$Wmo{bH$m§Mr g§»`m àË`oH$s nÞmg Amho. Jobr drg df} `m XmoÝhr Jmdm§Vrb emim ~§X nS>ë`m hmoË`m. AbrH$S>À`m H$mimV _oW{S>ñQ> {_eZatZr VoWo `oD$Z emim gwê$ H$aÊ`mMo AmídmgZ {Xbo hmoVo. Ë`m{edm` EH$ S>PZmda _wbm§Mm Vo ~m{áñ_mhr H$aUma hmoVo. Ë`m§À`m `m hmbMmbtMr bmoH$m§Zr _bm AJXr doioV H$ënZm {Xbr Am{U {_eZmnmgyZ Xwamdboë`m `m bmoH$m§Zm nwÝhm Amnë`m H$inmV amIÊ`mgmR>r _r YmdyZ Jobmo. gwaio `oWo _r 19 OUm§Zm ~m{áñ_m {Xbm. emioÀ`m _mñVam§gmR>r XmoZ Imoë`m ~m§YÊ`mgmR>r 100 én`o XoÊ`mMo {~enm§Zr _bm AmídmgZ {Xbo Amho. _mÌ `m _mñVam§À`m _m{gH$ nJmamgmR>r AmVm _bm {ZYr C^mamdm bmJUma Amho.''

Om{H$`a~m~m§Mo H$m`© Ho$di AmÜ`mpË_H$ joÌmnwaVo _`m©{XV ZìhVo. ñdmV§Í`nyd© H$mimV J«m_rU ^mJmVrb bmoH$m§À`m OrdZe¡brV gwYmaUm ìhmdr, Ë`m§À`m gm_m{OH$, Am{W©H$ Am{U e¡j{UH$ {ñWVrMm XOm© C§Mmdm `mgmR>r Ë`m§Zr AZoH$ nmdbo CMbbr. Amnë`m {_eZ H|$ÐmÀ`m hÔrVrb AZoH$ Jmd§mV emim CKSy>Z Ë`m§Zr VoWrb {¼ñVr Am{U {~Ja{¼ñVr bmoH$m§Zm àJVrMr Xmao Iwbr H$ê$Z {Xbr. gmdH$mar_wio IoSy>Vm§Mr Am{W©H$ pñWVr ~a~mX hmoVo ho AmoiIyZ Ë`m§Zr bmoH$m§Zm gmdH$mamÀ`m nmemnmgyZ Xya R>odÊ`mgmR>r H$mhr Cnm` Ho$bo. `oeyg§Kr` Y_©Jwê§$V\}$ Mmb{dë`m OmUmè`m '{Zamoß`m' _m{gH$mÀ`m 1940 À`m Zmoìh|~a A§H$mV à{gÕ Pmbobr nwT>rb ~mV_r à{gÜX Pmbr. hr ~mV_r Om{H$`a~m~m§À`m gm_m{OH$ Am{U Am{W©H$ joÌm§Vrb H$m_{Jar~Õb ~aoM H$mhr g§mJyZ OmVo.

dmhoJmdÀ`m n[afXoVrb R>amd

(KmoJaJmdÀ`m ~mV_rXmamH$Sy>Z)

'' _mJrb A§H$mV '{¼ñVr arV' `m _Wù`mImbr àË`oH$ JmdÀ`m _Zwî`m§Zr Amnbm Jmd H$moUË`mhr n{dÌmÀ`m Aml`mV XoD$Z Ë`màrË`W© gmH«$m_|V| d n.{_ñgm An©U H$ê$Z gU gmOam H$amdm, Aer gyMZm XoÊ`mV Ambr hmoVr. `m Jmoï>rbm AZwgê$Z KmoJaJmd hÔrVrb _m¡Oo dmhoJm§d øm {R>H$mUr Vm. 27 AmJñQ> 1940 Bgdr amoOr n. noÌwgmÀ`m Aml`mg XoD$Z _moR>çm g_ma§^mZo gU H$aÊ`mV Ambm, ho H$i{dÊ`mg _bm AË`mZ§X hmoV Amho.

hm Jmd BVa {¼ñVr Jmdm§nojm n{hë`m àVrMm AgyZ {¼ñVr Y_u Jmdm§V Vmo AJ«JÊ` Amho. bmoH$g§»`m Am{U Ym{_©H$ {ejUàVrÀ`m _mZmZo øm JmdmMr ~amo~ar Xwgè`mÀ`mZo H$adUma Zmhr Ago dmQ>Vo.

øm àg§JmH$[aVm JmdJmdm§Mr à_wI _§S>ir H$_r OmñV gw_mamZo 900, 1,000 O_br hmoVr. _m§Oar, ~JS>r, Om§~Jmd, am§OUJmd, A_iZoa, ^|S>mim, daIoS>, KmoJaJmd, _hmbJmd, qnniJmd, ZodaJmd, M§oSy>\$i, H$m`Jmd, J§Jmnya, KmUoJmd dJ¡ao dJ¡ao. gXa àg§Jr {¼ñVr n[afX ^a{dÊ`mV Ambr d øm n[afXoV Imbrb R>amd ~hþ_VmZo g§_V H$aÊ`mV Ambo.

VmbwH$m J§Jmnya Am{U VmbwH$m {dOmnya `mVrb àË`oH$ _m¡Á`mVrb _§S>irZo XmoZ én`on`ªV dJ©Ur H$amdr d Vr ao. ao. Or. Om{H$`a nmÐrgmho~ `m§À`m ñdmYrZ H$amdr. Ë`m gm§Mboë`m {ZYrVyZ Jar~ {dÚmÏ`mªZm _XV H$aÊ`mV `mdr. {edm` Or Jar~ _mUgo gmdH$mam§H$Sy>Z gdmB© {XT>rÀ`m ì`mOmZo H$O© H$mT>VmV, Ë`m§Zm `m n¡emVyZ Aën ì`mOmda EodO nmhÿZ H$O© {Xbo OmB©b. Z§Va n[afX {dgO©Z nmdbr. WmoS>çmM doimZo _§S>irbm OodUmg ~g{dbo. nmaIo _§S>irZo OodUmMr ì`dñWm Ho$br. \$maM CÎm_ àH$mao Ho$br. OodUImdU AmQ>monë`mda VoWrb JmdÀ`m VéUm§Zr _§S>itÀ`m H$a_UwH$sH$aVm '_moem g§{JV ZmQ>H$ OÝ_mnmgyZ Vo BñÌmEbm§Mr gwQ>H$m' `oWn`ªV H$ê$Z AmnUgwÕm g¡VmZmÀ`m Xmñ`mVyZ _wº$ ìhmdo Ago {eH${dbo. Z§Va amÌr 10/11 À`m gw_mamg JmdJmdÀ`m {¼ñVr _§S>irZo nmirnmirà_mUo {¼ñVr ^OZo åhUÊ`mg gwê$dmV Ho$br. Vr ^OZo _§S>irbm \ ma AmdS>br. ^OZo n. _mar`mMo J^©YmaU, {¼ñVmMm OÝ_, _aU, nwZéËWmZ, àm`píMÎm d {¼ñVeara gmH«$m_|Vo `m {df`mda hmoVr.

Xwgè`m {Xder n.{_ñgm EoHy$Z _§S>ir JmdmoJmd nm§Jbr. '' ²

g§X^© :

1) H$m{_b nmaIo, '{¼ñVr {_eZè`m§Mo `moJXmZ', àH$meH$, gw{ZVr àH$meZ, {dVaH$: gwJmdm àH$meZ, gXm{ed noR>, nwUo-30 (2003), ('{Zamoß`m'H$ma AmM©{~en hoZ«r S>mo[a¨J', nmZo 116 Vo 123)

2) '{Zamoß`m' _m{gH$, Zmoìh|~a 1940 ( nmZo 113 Am{U 114)

Jacquierbaba seeks an end to exploitation of tamasha artistes

KmoJaJmdMo \$mXa Om{H$`a~m~m (Am¡a§Jm~mX {OëømVrb {¼ñVr {_eZ H$m`© - B g.1892 nmgyZ)

H$m{_b nmaIo

gwJmdm àH$meZ

17) V_mg{Jam§Mo b¢{JH$, gm_m{OH$ emofU Am{U Om{H$`a~m~m

EHo$H$mir _amR>r {MÌnQ>g¥ï>rV V_memàYmZ {MÌnQ>m§Mr bmQ> Ambr hmoVr. ìhr. em§Vmam_ `m§Zr {X½X{e©V Ho$boë`m 'qnOam' `m {MÌnQ>mMm Zm`H$ Agbobm AmXe© {ejH$ JmdmV Ambobm V_memMm Ioi ~§X nmS>Ê`mMm à`ËZ H$aVmo. S>m°. lram_ bmJy `m§Zr gmH$mabobm hm emim_mñVa V_memem¡{H$Zm§À`m {damoYmMr {\${H$a Z H$aVm Amnë`m Z¡{VH$ ~imda EH$Q>çmZo V_memMm a§JmV Ambobm Ioi ~§X nmS>Ê`mMm à`ËZ H$aVmo. _wimV V_mem hm EH$ AZ¡{VH$ àH$ma Amho Am{U Amnë`m JmdÀ`m bmoH$m§Zm Ë`mnmgyZ Xya R>odUo ho Amnbo Z¡{VH$ H$V©ì` Amho, `m g_OmnmoQ>r ho _mñVa V_mem ~§X nmS>Ê`mMr YS>nS> H$aV AgVmV. V_memVrb ZV©H$sÀ`m ào_mV nSy>Z `m _mñVam§Mo Z§Va Z¡{VH$ AY:nVZ hmoVo hr Jmoï> {Zamir. _mÌ V_mem{df`r g_mOmV H$m` à{V_m hmoVr ho 'qnOam'Vrb AmXe© _mñVam§À`m ^y{_Ho$VyZ ñnîQ> hmoVo.

Am¡a§Jm~mX {OëømVrb KmoJaJmdmV Am{U AmgnmgÀ`m n[agamVrb Añn¥í` bmoH$m§Zr V_memV H$m_ H$ê$ Z`o, V_memÀ`m \$S>mbm hOoar bmdy Z`o Agm \$mXa Om{H$`a `m§Mm AmJ«h hmoVm. Ë`m§À`m {damoYmg Z Ow_mZVm AmgnmgÀ`m EImÚm JmdmV V_memMm \$S> ^abm Va EoZ a§JmV Ambobm à`moJ Vo ~§X nmS>V AgV. V_mem `m bmoH$H$boMo OVZ H$aÊ`mgmR>r AmO {d{dY g§ñWm§V\}$ Am{U emgZmV\}$ à`ËZ Ho$bo OmV AmhoV. Joë`m eVH$mV `m {¼ñVr Y_©Jwê$Zo `m bmoH$H$bo{déÕ ^y{_H$m H$m KoVbr ho OmUyZ KoÊ`mgmR>r V_mem `m bmoH$H$boMo ñdê$n _m{hVr H$ê$Z KoVbo nm{hOo.

_mÂ`m bhmZnUr lram_nwamV AmR>dS>çmÀ`m ~mOmamÀ`m {Xder åhUOo ewH«$dmar ~mOmaVimnmerM V_memMo \$S> ^aV AgV. Am_À`m KamnmgyZ nmMeo _rQ>a A§Vamdarb _¡XmZmV V_memMo V§~y C^mabo OmV AgV. Á`oð> V_memH$bmd§V {dR>m~mB© ^mD$ _m§J Zmam`UJmdH$a, H$m§Vm~mB© gmVmaH$a Am{U Jwbm~~mB© g§J_ZoaH$a dJ¡a|À`m V_memÀ`m \$S>m§Mr {Xdg^a Mmbbobr Om{hamV Amåhr _wbo nmhmV Agy. _mÌ KamVrb dm eoOmanmOmamVrb Hw$Ur àm¡T>_§S>ir `m V_memÀ`m Ioimbm OmV ZgV. AmR>dS>çmÀ`m ~mOmambm `oUmao AmgnmgÀ`m IoS>çmnmS>çmVrb bmoH$M àm_w»`mZo `m bmoH$H$boMo Aml`XmVo AgV. Amåhm _wbm§Zm {gZo_mbm OmÊ`mg nadmZJr Ago. _mÌ EH$Xm Var V_mem hm H$m` àH$ma Agmdm `mMm AZw^d ¿`mdm Agm {dMmahr H$Yr _ZmV Ambm Zmhr, `mMo H$maU V_mem åhUOo EH$ Aíbrb H$m`©H«$_ Am{U Am§~Q>em¡H$sZ a{gH$m§Mo H$a_UwH$sMo gmYZ Agm gdmªMmM g_O hmoVm.

''V_mem H$boV Mmoanmdbm§Zr `oUmar AZ¡{VH$Vm hm Va qMVoMm {df` Amho. _hma, _m§J, Am{U H$moëhmQ>çmMr ~mB© ZmMdU§ Am{U n¡gm \o$Hy$Z {Vbm ZmJdU§ hr CÀMdUu` ga§Om_r _mZ{gH$Vm ~Xbbr Zmhr Va na§nam åhUyZ V_mem H$m {Q>H$dm`Mm, hmhr àíZ Amho,'' Ago V_mem H$boMo EH$ Aä`mgH$ S>m°. {_qbX H$g~o `m§Zr Amnë`m 'V_mem: H$bm Am{U H$bmd§V' `m nwñVH$mV {b{hbo Amho.¹

darb nwñVH$mÀ`m àñVmdZoVM V_mem joÌmMr AJXr OdiyZ AmoiI Agbobo A{^ZoVo {Ziy \w$bo `m§Zr åhQ>bo Amho H$s ''_mJmg, Añn¥í` g_Oë`m OmUmè`m _hma, _m§J ,H$moëhmQ>r, Jmonmi AmXr OmVrMo H$bmH$ma V_memV OmñV AmhoV. Ë`m§ZrM hr H$bm {Q>H$dbr Amho. V_mem joÌmV H$O© hm EH$ _moR>m àíZ Amho. \$S>_mbH$ gmdH$mamH$Sy>Z H$O© KoVmV. V_memVbm H$bmH$ma \$S>_mbH$mH$Sy>Z H$O© KoVmV. AemàH$mao \$S>_mbH$ H$O©~mOmar, H$bmH$ma-H$m_Jma H$O©~mOmar, H$Om©da MmbUmam hm ì`dgm` Amho. H$Om©_wio H$moUrhr gwIr Zmhr. V_membm n¡go nwa{dUmao ~hþVoH$ gdU© AgVmV. V_memVrb ñÌr H$bmH$ma H$O©~mOmar Agob Am{U H$O© {\$Q>bo Zmhr Va {Vbm ^m§S>dbXmamÀ`m ñdmYrZ ìhmdo bmJVo. gVV Xm[aÐ`mV amhÿZhr ho H$bmH$ma V_membm H$m {MH$Qy>Z am{hbo Agm àíZ Zoho_r _mÂ`m _ZmV `oV Ago.'' H$Xm{MV V_mem H$bodarb ào_mnmoQ>rM hm dgm Ë`m§Zr ñdrH$mabm Agmdm, Ago Ë`m§Zr nwT>o åhQ>bo Amho.

ñdmV§Í`mZ§Va V_memda AíbrbVoMm Amamon Pmbm. Ë`m_wio _w§~B© amÁ`mMo _w»`_§Ìr ~mimgmho~ Ioa `m§Zr 1948 gmbr V_memda ~§Xr KmVbr Jobr. hr ~§Xr CR>mdr åhUyZ V_mem H$bmd§Vm§Zr à`ËZ Ho$bo. Ë`mdoir Ioa `§mZr _hm_hmonmÜ`m` XÎmmo dm_Z nmoVXma `m§À`m AÜ`jVoImbr V_mem gwYma g{_Vr Zo_br hmoVr. `m g{_VrZo V_memMo g§{H$Vm boIZ Am{U gmXarH$aUm~m~VrV H$mhr AQ>r KmVë`mZ§Va V_memdarb hr ~§Xr CR>dÊ`mV Ambr. V_memV Aíbrb g§dmX ZgmdoV, Xm¡bVOmXm H$aVmZm V_mgJra ZQ>rbm hmV bmdy Z`o dJ¡ao AQ>r bmdÊ`mV Amë`m.

nwUo {dÚmnrR>mÀ`m ndim nÇ>oamd~mnyamd gm{hË`, g§JrV, bmoH$H$bm AH°$S>o_r Am{U nmW\$mB§S>a B§Q>aZ°eZb `m g§ñWm§À`m dVrZo nwÊ`mV 2007 À`m Am°ŠQ>mo~amV V_mem _hmoËgd d H$m`©emim Am`mo{OV H$aÊ`mV Ambr hmoVr.Ë`m{Z{_Îm àH$m{eV H$aÊ`mV Amboë`m H$m`©H«$_n{ÌHo$V V_mem~Ôb _m{hVr {Xbr Amho. Ë`mZwgma V_mem eãX hm \$maerVyZ CXy©V Am{U CXy©VyZ _amR>rV Ambm Amho Ago {XgVo. V_mem hm àH$ma Á`m em{ham§Zr ê$T> Ho$bm Vmo emhra (emB©a hm _yi eãX) Aa~r ^mfoVyZ _amR>rV Ambm Amho. Ë`m_wio V_mem hm H$bmàH$ma _wgb_mZm§À`m à^mdmVyZ CX`mg Ambm Agmdm Ago H$mhr g§emoYH$m§Mo _V Amho. _hmamï´>mVrb OmJaU, Jm|Yi, ^méS>, b{iVo Am{U XemdVma `m bmoH$H$bm§Mmhr AWm©VM V_memda à^md Amho. gmYmaUV: V_mem hr bmoH$H$bm _hmamï´>mV _hma, _m§J, Jm|Yir, H$moëhmQ>r, S>m|~mar `m§À`mM hmVr am{hbr Ago `m n{ÌHo$Vhr ñnï> åhQ>bo Amho. C„oI Ho$boë`m `m gd© OmVr Añn¥í`, JmdHw$gm~mhoaÀ`m OmVrO_mVr. AWm©V `m bmoH$H$boMm AmñdmX KoUmao d n`m©`mZo `m H$bmH$mam§Mo {d{dY àH$mao b¢{JH$ emofU H$aUmao a{gH$OZ AWm©VM CƒdUu` hmoVo. V_memVrb órH$bmH$mam§Mo b¡{JH$ emofU H$aVmZm _mÌ `m H$bmdVm§Mr Añn¥í`Vm VodT>çmnwaVr ZOaoAmS> Ho$br OmV Ago ho {deof.

Amnë`m Xoem§V gd©M nma§n[aH$ ì`dgm` OmVtda AmYm[aV AmhoV Am{U gd© bmoH$H$bm§À`m ~m~VrVhr AerM n[apñWVr Amho. V_mem hr bmoH$H$bm àm_w»`mZo _hma Am{U _mV§J OmVrVrb bmoH$m§Zr {dH${gV Ho$br. `m Añn¥í` OmVrVrb _{hbm V_memV ZmMV Am{U JmV AgV Va nwéf_§S>ir T>mobH$r, VwUVwUo, _§{Oam, S>\$, hbJr, H$S> Am{U noQ>r hr g§JrVdmÚo dmO{dV AgV. Ë`mdê$Z `m bmoH$H$bobm Am{U {VÀ`mer g§~§{YV Agboë`m H$bmH$mam§Zm CÀMdUu`m§V H$m` à{Vð>m Ago `mMr H$ënZm H$aVm `oVo. V_memMm h§Jm_ nmdgmim Am{U eoVrMo H$m_o g§në`mZ§Va Xgam Vo Aj`V¥Vr`m `m H$mimV AgVmo. b½ZgamB©V dmO§Ìr H$m_, `mÌoÀ`m h§Jm_mV V_meo BË`mXrVhr _hma àm_w»`mZo AmT>iVmV.<sup>3</sup> _r bhmZ AgVmZm KmoJaJmdmV _mPo _m_o^mD$ b½ZgamB©V {nnmUr, T>mobH$s dJ¡ao dmÚo dmOdV AgV ho _bm AmR>dVo. `m_mJMr H$maU_r_m§gm darb g§X^© dmMë`mZ§VaM _bm g_Obr. `mMm AW© dmÚoo dmO{dÊ`mMr H$bm Vo KamVrb Hw$UmH$Sy>Z qH$dm ZmVodmB©H$m§H$Sy>Z {eH$bo AgUma. Hw$Ur gm§Jmdo, H$Xm{MV _mÂ`m AmOmoimVrb _mPo H$mhr ZmVodmB©H$hr Ë`m§À`m VéUnUmV åhUOo \$mXa Om{H$`a `m§À`m H$mimV V_memVhr PrbH$ar dm BVa H$m_o H$aV AgVrb.

Á`oð> H$dr Zmam`U gwd} `m§Zr AÊUm^mD$ gmR>o `m§À`mdarb 1969 gmbr {b{hboë`m EH$m boImV V_mem{df`r Ho$bobr {Q>nÊUrhr `m g§X^m©V nmhVm `oB©b. gwdo© åhUVmV : ''n§Mdrg dfm©§nydu V_mem hm eãX EImÚm Añn¥í`mgmaIm dmnabm OmB©. V_mem åhUOo gä` bmoH$m§Zr, {eï> bmoH$m§Zr, AJa nmoir~mitZr Z nmhmdm, Agm ZmQ>H$mMm EH$ àH$ma. Ë`mV ZmÀ`mnmoè`m AgVmo, Vmo KmUoaS>o d Aíbrb hmd^md H$aVmo. e¥§Jm[aH$ d MmdQ> JmUr åhUVmo, Ë`mZo gwg§ñH¥$V _mUgm§Mr A{^éMr {~KS>Vo. V_mem H$aUmao Añn¥í` AgVmV d Vmo nmhmUo nmn Amho hr àMbrV ^mdZm Ë`m H$mimV hmoVr.''

V_mem `m bmoH$H$boMo bmoH$ZmQ>çmV ê$nm§Va hmoÊ`mAmYr nma§n[aH$ V_memVrb H$bmH$mam§Mr OmVr{df`H$ nmíd©^y_r, pñÌH$bmH$mam§Mo b¢{JH$ emofU Am{U `m bmoH$H$boVrb à`moJm§Vrb g§dmX Am{U ZmMJmÊ`m§Vrb AíbrbVm dJ¡ao g§X^© Ü`mZmV KoVbo åhUOo Om{H$`a~m~m§Zr V_membm H$m {damoY Ho$bm ho g_OVo. '[n§Oam' {MÌnQ>mVrb AmXe© _mñVahr Z¡{VH$ Ñï>rH$moZmVyZM V_memÀ`m Ioimg {damoY H$aV AgVmV. _hmamï´>mMo {dÚ_mZ Cn_w»`_§Ìr Ama. Ama. nmQ>rb `m§Zr nwT>mH$ma KoD$Z _hmamï´> amÁ`mV {~`a~ma_Ü`o _{hbm§À`m ZmMJmÊ`m§da ~§Xr KmVbr Amho. Ë`m_mJohr pñÌ`m§À`m b¢{JH$ emofUmg Am{U AíbrbVog {damoY AerM Ë`m§Mr ^y{_H$m Amho.

\$mXa Om{H$`a `m§À`m g§X^m©V à{gÕ Pmboë`m Hw$R>ë`mhr {bImUmV Ë`m§Zr V_membm Ho$boë`m {damoYmMm C„oI _mÂ`m dmMÊ`mV H$Yr Ambm Zmhr. _mÂ`m AmB©-d{S>bm§Zr Am{U KmoJaJmdmVrb _mÂ`m _m_m§À`m g§^mfUmV _mÌ `m~m~VMr MMm© _r AZoH$Xm EoH$br Amho. em§ËdZ Am{U dm_Z {eZJmao `m _mÂ`m XmoZ _m_m§Zr Om{H$`a~m~m§À`m N>H$S>çmda JmS>rdmZ åhUyZ H$m_ Ho$bo hmoVo, Ë`m_wio Ë`m§Zr gm§{JVbobr _m{hVr `m~m~V {dídmgmh© _mZVm `oB©b.

\$mXa Om{H$`a~m~m§{df`r KmoJaJmd n[agamV Añn¥í` {¼ñVr g_mOmV VgoM CÀMdUu` dJ¡ao _§S>irV _moR>m AmXa hmoVm. gaH$maXa~mar H$boŠQ>a Am{U VhgrbXma `m gma»`m A{YH$mè`m§er Am{U eoOmanmOmaÀ`m Jmdm§À`m nmQ>rb dJ¡ao _§S>iter Ë`m§Mo Iyn Mm§Jbo g§~§Y hmoVo. Am¡a§Jm~mX {OëømVrb d¡Omnya Am{U J§Jmnya VmbwŠ`m§Vrb AZoH$ Jmdm§Vrb Ë`m§À`m H$m_m§_wio, Ë`m§À`m {eñV{à` ñd^mdm_wio Ë`m§À`m {df`rMm EH$ àH$maMm Xamamhr Ago. CÀM{e{jV Am{U `wamo{n`Z Agë`mZo {~«{Q>e O_mÝ`mV gaH$maXa~margwÕm Ë`m§Mm dMH$ Ago. Ë`m_wio Om{H$`a~m~m§Zr Añn¥í`VmnmbZmgma»`m EImÚm A{Zï> dm AZ¡{VH$ gm_m{OH$ éT>rg {damoY Ho$bm Va Aemàg§Jr Ë`m§À`m {damoYmg OmÊ`mMr Hw$UmMr qh_V Zgm`Mr. Om{H$`a~m~m§Zr V_memÀ`m àWog {damoY Ho$bm Voìhmhr AgoM Pmbo AgUma.

KmoJaJmd Am{U AmgnmgÀ`m n[agamVrb _hma g_mOmVrb AZoH$ {¼ñVr ñÌr-nwéfhr Ë`mH$mimV V_memV H$bmH$ma åhUyZ H$m_ H$aV AgVrb `m{df`r e§H$mM Zmhr. V_memV ZmÀ`m qH$dm _mderMr ^y{_H$m H$aUmè`m nwéf ZQ>mbm bm§~ Ho$g amImdo bmJV Ago. `m J«m_rU ^mJmV AZoH$ df} amhÿZ `m bmoH$H$boMo EHy$U ñdê$n g_Oë`mZ§Va Hw$R>ë`mhr {¼ñVr Y_©Jwê$Zo Amnë`m Y_©J«m_mVrb {¼ñVr _{hbm§g V_memV ZmMÊ`mJmÊ`mnmgyZ namd¥Îm Ho$bo AgVo. {¼ñVr nwéf _§S>itZr V_memV Aíbrb ñdê$nmMr ZmMJmUr åhUy Z`o, ZmÀ`mMo H$m_ H$é Z`o `mgmR>r Ë`m§À`mdahr X~md AmUbm AgVm.Om{H$`a~m~m§Zr Va KmoJaJmd n[agamV Amnë`m Am`wî`mMr Mma XeHo$ Kmb{dbr. `m \o«§$M Y_©Jwê$Zo KmoJaJmdmV Amë`mZ§Va B§J«Or Am{U _amR>r ^mfm§da Mm§Jbo à^wËd {_idbo hmoVo. KmoJaJmdmVrb {¼ñVamOm _§{XamV Ë`m§Zr AZoH$ df} Zd{¼ñVr bmoH$m§Zm Vo _amR>r ^OZo, Jm`Zo {eH$dV AgV. V_membm Ë`m§Zr {damoY H$aÊ`mAmYr Ë`m§Zr `m bmoH$H$boÀ`m {d{dY A§Jm§Mm Aä`mg ZŠH$sM Ho$bm AgUma. KmoJaJmdÀ`m n§MH«$moerVrb JmdmVrb ~hþVoH$ Hw$Qw>§~mVrb gd© ì`º$s¨Zm Vo Mm§Jbo AmoiIV hmoVo. Ë`m§À`mn¡H$s AZoH$m§Zm Ë`m§Zr H$Yr Zm H$Yr _XV Ho$br hmoVr. Ë`m_wio EH$ ehmUr, OwUrOmUVr ì`º$s åhUyZ Amnë`m Y_©J«m_mVrb bmoH$m§Zm ehmUnUmMo H$mhr IS>o ~mob gwZmdÊ`mMm Ë`m§Mm h¸$ gdmªZmM _mÝ` hmoVm.

\$mXa Om{H$`a `m§Mm V_membm Agbobm H$S>dm {damoY nmhVm Vo KmoJaJmdmV AgVmZm `m bmoH$H$boMo à`moJ `m JmdmV Pmbo AgVrb `m{df`r XmQ> e§H$mM Amho. _mÌ AmgnmgÀ`m IoS>çm§V V_memMo Ioi hmoVM AgV. `mÌoÀ`m dm BVa Hw$R>ë`mhr {Z{_ÎmmZo V_memMo à`moJ Agbo åhUOo Ë`m JmdmVrb Am{U AmOy~mOyÀ`m n[agamVrb nwéf_§S>ir VoWo AmdOy©Z hOa amhmV AgV. V_memMo ho à`moJ amÌrM a§JV AgV. T>mobH$sÀ`m Am{U BVa nma§n[aH$ dmÚm§À`m Vmbmda V_mgJra _{hbm Am{U nwéf JmV Am{U ZmMV AgV. Aemdoir \$mXa Om{H$`a Amnbr KmoS>mJmS>r ~mhoa H$mTy>Z Ë`m AmdmOmÀ`m {XeoZo {ZKV. amÌrÀ`m doir ZXr qH$dm AmoT>o Amobm§Sy>Z V_memÀ`m OmJr Vo nmohmoMV AgV. Ë`m Añn¥í` ñÌr-nwéf H$bmH$mam§Zr V_memÀ`m _mÜ`_mVyZ hmoUmao Ë`m§Mo ñdV:Mo b¢{JH$ emofU amoImdo åhUyZ Ë`m§Zm CnXoe H$aV AgV. AZoH$Xm CnXoemEodOr Ë`m bmoH$m§Mr H$mZCKmS>UrM Ho$br OmV AgUma. V_memnWH$ _moJbmB© n[agamVrb Agbo Va Ë`mVrb ~hþVoH$ V_mgJra Om{H$`a~m~m§À`m Y_©J«m_mVrb {¼ñVr bmoH$M AgV.

V_memMm EoZ a§JmV Ambobm à`moJ AemàH$mao ~§X nmS>ë`mZ§Vahr ho V_mgJra XwgarH$S>o Hw$R>oVar V_memMo Ioi MmbyM R>odVrb åhUyZ \$mXa Om{H$`a Ë`m§Mr T>mobH$s, VwUVwUr, S>\$ dJ¡ao dmÚo Amnë`m Vmã`mV KoV AgV. H$bmd§{VUrÀ`m nm`mVrb Mma-nmM {H$bmo dOZmMo Kw§Jê$hr H$mTy>Z KoV. Ë`m{edm` nwéf H$bmH$mam§Zr ZmÀ`mMr qH$dm _mderMr ^y{_H$m H$é Z`o åhUyZ Ë`m§Zr bm§~ dmTdboë`m Ho$gm§Zmhr H$mÌr bmdV AgV.

Om{H$`a~m~m§À`m AmR>dUtZm _mPo AmB©dS>rb, _m_m Am{U BVa OwZr _§S>ir COmim XoV Voìhm ho \$mXa V_mem H$go ~§X nmS>V AgV ho `m{df`r h_Img ~mobbo OmB©. Om{H$`a~m~m§Zr V_mg{Ja§mH$Sy>Z Vmã`mV KoVboë`m Am{U Amnë`m KmoS>mJmS>rVyZ KmoJaJmdmV AmUboë`m T>mobH$r, V_mgJra H$bmd§{VUtMo K§wJê$, VwUVwUo, S>\$ dJ¡ao g§JrVdmÚm§Zr {_eZH§$nmD§$S>_Yë`m XmoZ Imoë`m ^aë`m hmoË`m ho _mPr AmB© AmOhr AmdOy©Z gm§JV AgVo. _mJo KmoJaJmdbm _r ^oQ> {Xbr Voìhm VoWrb _w»` Y_©Jwê$ \$mXa ñQ>r\$Z Aë_oS>m `m§Zrhr `mg XwOmoam {Xbm. V_mg{Jam§Mr Vr g§JrVdmÚo Xhm-n§Yam dfmªnydun`ªV {_eZ H§$nmD§$S>_Yrb H$mhr Imoë`m§V gm§^miyZ R>odÊ`mV Ambr hmoVr Ago Ë`m§Zr EoH$bo Amho Ago Ë`m§Zr _bm gm§{JVbo.

_hma-_m§J `m Añn¥í` OmVrVrb bmoH$m§gmR>r V_mem hr bmoH$H$bm Va CXa{Zdm©hmMo _w»` gmYZ hmoVo. g_mOmVrb `m gdm©{YH$ Cno{jV KQ>H$m§Mm Vm|S>Mm Kmg {hamdyZ KoÊ`mMm \$mXa Om{H$`a `m§Mm _wirM CÔoe ZìhVm. V_mem~m~V Om{H$`a~m~m§Mr ^y{_H$m g_mOgwYmaH$mMr hmoVr. Amnë`m Y_©J«m_mVrb Añn¥í` bmoH$m§À`m Am{W©H$ Am{U CÞVrgmR>r \$mXa Om{H$`a `m§Zr Am{U _moJbmB©Vrb qH$dm Ah_XZJa {OëømVrb BVa {_eZatZr AZoH$ àH$ën am~dbo hmoVo. bmoH$m§À`m AS>rAS>MUrÀ`m àg§Jr Vo YmdyZ OmV AgV. Amnë`m Y_©J«m_mVrb IoS>çm§Vrb _wbm§Zr gmja ìhmdo åhUyZ Om{H$`a~m~m§Zr AZoH$ Jmdm§V emim gwê$ Ho$ë`m hmoË`m. `m emim§V gd© OmVr-Y_mªÀ`m _wbm§Zm \w$H$Q> {ejU {Xbo OmV Ago. `m emim§À`m _mñVam§À`m {ZdmgñWmZm§Mm Am{U nJmamMm IM©hr \$mXa ñdV: CMbV AgV. V_memVrb H$m_ gmoS>bo Va `m bmoH$m§gmR>r CXa{Zdm©hmMr Xwgao n`m©`hr Ë`m§Zr CnbãY H$ê$Z {Xbo hmoVo. KmoJaJmdmV gÜ`m Cä`m Agboë`m C§M {eIadOm {¼ñVamOm _§{XamMo H$m_ EH$mo{Ugmì`m eVH$mÀ`m gwê$dmVrÀ`m H$mimV drg df} Mmby hmoVo. `m ~m§YH$m_m_wio AmgnmgÀ`m AZoH$ gwVma, Jd§S>r Aem Hw$eb H$mam{Jam§Zm VgoM BVa AZoH$ AHw$eb H$m_Jmam§Zm AZoH$ df} amoOJma CnbãY Pmbm hmoVm. Om{H$`a~m~m§Mm V_membm Agbobm {damoY Am{U `m bmoH$H$boMo à`moJ ~§X nmS>Ê`mgmR>r Ë`m§Zr Ho$bobm AmQ>m{nQ>m `mbm AWm©VM e§^a dfm©nyduÀ`m H$mimMm g§X^© Amho. Ë`mH$mimV pñÌ`m§Zr ZmQ>H$m§V dm {MÌnQ>m§V H$m_ H$aUogwÕm AZ¡{VH$ g_Obo OmB© Am{U Ë`m_wio AJXr ~mbJ§YdmªÀ`m H$mimn`ªV nwéfM pñÌ`m§À`m ^y{_H$m H$aV AgV. AmO emgZ Am{U {d{dY g§ñWm-g§KQ>Zm V_memgma»`m bmoH$H$bm§Mo OVZ H$aÊ`mgmR>r à`ËZ H$aV AmhoV. V_mem `m bmoH$H$boZo gmVmg_wÐmnma, nmpíM_mË` Xoemn`ªV _Ob _mabr Amho. _mÌ AOyZhr `m bmoH$H$boMm OmVr` g§X^© Zmhrgm Pmbobm Zmhr. ñdmV§Í`mZ§Va gmR> dfmªZ§Va, Añn¥í`Vm H$m`ÚmZo ~§X Pmë`mZ§Va AmOhr gaH$mar, {Z_gaH$mar Am{U ImgJr H$m`m©b`m§V g\$mB© H$m_Jma, ^§Jr, {enmB© dJ¡ao H$m_o nydm©l_rÀ`m Añn¥í` g_mOmVrbM bmoH$ H$aVmV. VgoM IoS>çmnmS>çm§V hmoUmè`m V_memVrb ~hþg§»` ñÌr-nwéf H$bmH$ma AmOhr _hma, _m§J, H$moëhmQ>r `m g_mOmVrbM AmhoV. 'AmOhr V_memV Jm`H$ åhUyZ _hma H$bmd§VmMr g§»`m OmñV à_mUmV Amho' Ago S>m°. H$g~o `m§Zr åhQ>bo Amho.⁴ '`m bmoH$H$boer {ZJ{S>V Agbobo X{bV OmVt{df`H$ g§X^© AOyZhr nwgbo Jobobo ZmhrV. '~«m÷UmKar {bìhZ§, _hmamKar JmU Am{U _m§JmKar dmOdU§' Am{U '_hmamM§ JmU§ Am{U _m§JmM§ S>\$S>§' Aem åhUr àM{bV AmhoV. X{bV OmVt{df`H$ `m g§X^mª_wio Am{U BVahr H$mhr H$maUm§_wio {MÌnQ>g¥ï>rVrb Am{U a§J^y_rdarb ñÌr-nwéf H$bmH$mam§Zm h„r {_iUmar à{Vð>m, YZàmár Am{U ½b°_aMo db` V_mg{Jam§À`m Z{e~r AOyZVar Zmhr.

V_mgJra H$bmd§Vm§Mo hmoUmao b¡§{JH$, Am{W©H$ Am{U gm_m{OH$ emofU AmOhr nyU©V: ~§X Pmbobo Zmhr. ho emofU ~§X H$aÊ`mgmR>r V_memMo à`moJ ~§X H$aÊ`mMr _wirM Oéar Zmhr. _mÌ Vm|S>mbm a§J \$mgyZ a§J_§MmdéZ, N>moQ>çm dm _moR>çm nS>Úm§dê$Z àojH$m§Mo _Zmoa§OZ H$aUmè`m H$bmH$mam§À`m dmQ>çmbm `oUmao Am{W©H$ Am{U BVa bm^ X{bV g_mOmVrb `m bmoH$H$bmH$mam§Zmhr {_imdoV Aer _m\$H$ Anojm ~miJm`bm haH$V Zmhr.Amnë`m _wbm§Zr Amnbm ì`dgm` nwT>o Mmby R>odmdm Ago à{VW`e S>m°ŠQ>am§Zm, amOH$s` nwT>mè`m§Zm Am{U BVa H$mhr joÌm§Vrb bmoH$m§Zm dmQ>V AgVo. V_mem hr bmoH$H$bm åhUyZ {Q>Hy$Z amhm`bm hdr, Ago åhUUmè`m Am{U Ë`mÑï>rZo à`ËZ H$aUmè`m bmoH$m§Zmhr Amnë`m _wbm~mim§Zr `m joÌmV n¡gm Am{U Zmd H$_dmdo Ago _ZmnmgyZ dmQ>bo VaM `m bmoH$H$bobm IaoM g_mO_mÝ`Vm Am{U à{Vð>m àmßV Pmbr Ago åhUVm `oB©b. Z{OH$À`m H$mimV V_mg{Jam§À`m Z{e~r hr à{Vð>m Am{U gwI {_iÊ`mMr eŠ`Vm Zgob Va ho H$bmH$ma V_membm H$m {MH$Qy>Z am{hbo Agm A{^ZoVo {Ziy \w$bo `m§Zm nS>bobm àíZ BVa Hw$Umbmhr nSy> eHo$b. Aem n[apñWVrV _J eVH$mnyduMo Om{H$`a~m~m§Mo Vo dV©Z IaoM g_W©Zr` hmoVo H$s H$m` Aerhr e§H$m EImÚmÀ`m S>moŠ`mV S>moH$mdy eHo$b.

g§X^© :

1) S>m°. {_qbX H$g~o, 'V_mem : H$bm Am{U H$bmd§V', gwJmdm àH$meZ, nwUo (2007 ) (nmZ 9)

2) darbà_mUo nmZ 29

3) {d. _. Xm§S>oH$a Am{U _. ^m OJVmn, '_hmamï´>mMr J«m_rU g_mOaMZm', àH$meH$: Y. am. JmS>Jri, JmoIbo AW©emó g§emoYZ g§ñWm, nwUo - 411 004 (1957), nmZ 20

4) Zmam`U gwd}, '_mUyg, H$bmd§V Am{U g_mO', nm°ß`wba àH$meZ, 35 gr, n§._mbdr` _mJ©, VmS>Xod, _w§~B© 400 034, (1992) (nmZ 68)

5) S>m°. {_qbX H$g~o, V_mem : H$bm Am{U H$bmd§V, (nmZ 51)

(nyd©à{gÜXr: 'gwJmdm' _m{gH$, nwUo, OmZodmar 2008 Am{U '{Zamoß`m' _m{gH$ Owb¡ 2008)