‘टाइम्स ऑफ इंडिया’नं पुलंच्या निधनाची मोठी बातमी का वापरायची?”

“तुम्हीच मला सांगा, ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’नं पुलंच्या निधनाची मोठी बातमी का वापरायची?”

पडघम - माध्यमनामा                     goo.gl/Wt72KQ  
कामिल पारखे

• प्रातिनिधिक चित्र
• Mon , 21 January 2019
• पडघममाध्यमनामापु. ल. देशपांडेP. L. Deshpandeटाइम्स ऑफ इंडियाTimes of India

“तुम्हीच मला सांगा, मराठी लोकांच्या नव्या पिढीतील किती जणांना पु ल. देशपांडे माहीत आहेत? पुण्यातील फर्ग्युसन कॉलेज रोडवर वैशाली आणि रुपाली हॉटेलांसमोरच्या घोळक्यांत असलेल्या मुला-मुलींना तुम्ही विचारा की, त्यांनी पुलंचं साहित्य वाचलं आहे का? त्यांचं उत्तर नकारार्थीच असणार आहे. तर मग नवी पिढी प्रमुख टार्गेट वाचकवर्ग असणाऱ्या आपल्या ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’नं पुलंच्या निधनाची मोठी बातमी का वापरायची?”

पु. ल. देशपांडे यांचं एकोणीस वर्षांपूर्वी म्हणजे १२ जून २००० ला पुण्यात निधन झाल्यानंतरची ही घटना आहे. ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या पुणे आवृत्तीच्या आमच्या संपादकीय विभागाची बैठक चालू होती आणि तिथं वरचा प्रश्न विचारण्यात आला होता. मिटिंगला हजर असलेले आम्ही सर्वच जण निरुत्तर झालो होतो. याचं कारण हा प्रश्न विचारणारे होते खुद्द पुणेकर असलेले आणि ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’चे मुख्य संपादक दिलीप पाडगावकर!

दिलीप पाडगावकरांविषयी पुण्यातील इंग्रजी दैनिकांतील आम्हा पत्रकारांमध्ये विशेष आपुलकीची भावना होती. पुण्यातीलच ‘पुना हेराल्ड’ (नंतर ‘महाराष्ट्र हेराल्ड’) या इंग्रजी दैनिकातून उपसंपादक म्हणून पाडगावकरांनी पत्रकारितेला सुरुवात केली होती. राष्ट्रीय पातळीवर इंग्रजी वृत्तपत्र माध्यमात आपला दबदबा निर्माण करणारी, या क्षेत्रातील सर्वांत वरच्या पदावर पोहोचणारी ही पहिलीच मराठी व्यक्ती होती. 

.............................................................................................................................................

या पुस्तकाच्या ऑनलाईन खरेदीसाठी क्लिक करा -

https://www.booksnama.com/book/4598/Dene-Praneshache

.............................................................................................................................................

त्यापूर्वी दोन वर्षं आधी ‘महाराष्ट्र चरित्रकोश : इ.स. १८०० ते २०००’ या चरित्रकोशासाठी विविध नामांकित व्यक्तींचे बायो-डेटा गोळा करत असताना पाडगावकरांच्या पुण्यातील घरी जाण्याचा मला योग आला होता. त्यावेळी दिलीप पाडगावकर दिल्लीत राहत होते. मी यासंदर्भात पाडगावकरांच्या वडिलांना फोन केला असता ‘सेनापती बापट रस्त्यावर सिम्बॉयसिस संस्थेनंतर पुढे या, तिथं दोन पाम वृक्ष असलेलं घर आहे. तिथं या’ असं त्यांनी सांगितलं होतं. त्या खुणेच्या आधारावर ते घर लगेच सापडलं होतं. तिथं गेल्यानंतर पाडगावकरांच्या वडिलांनी दिलीप पाडगावकरांचा दोन-तीन पानांचा टाईप केलेला बायो-डेटा मला दिला होता. त्या आधारे ‘महाराष्ट्र चरित्रकोशा’त मी दिलीप पाडगावकरांविषयी मजकूर लिहिला होता.

‘टाइम्स ऑफ इंडिया’नं २०००च्या मे महिन्यात पुणे आवृत्ती सुरू केली होती. याच काळात ‘इंडियन एक्सप्रेस’ सोडून मी या वृत्तपत्रात रुजू झालो होतो. ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या पुणे आवृत्तीत माफुसिल किंवा प्रादेशिक बातम्यांसाठी माझी निवड करण्यात आली होती. पु. ल. देशपांडे यांचं निधन झाल्यानंतर काही दिवसांनी पाडगावकर पुण्यात आल्यानंतर ही बैठक होत होती. साहजिकच पुलंच्या निधनाला ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या पुणे आवृत्तीत दिलेलं स्थान याच या बैठकीचा कळीचा मुख्य मुद्दा असणार हे उघड होतं.

याचं कारण म्हणजे ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या पुणे आवृत्तीनं पुण्यातील पुलंच्या निधनाची बातमीच मुळी दिली नव्हती. महाराष्ट्रातील सर्व प्रमुख दैनिकांत पहिल्या पानावर पुलंच्या निधनाची बातमी अगदी आठ कलमात वापरली होती. ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’चं जुळं भावंड असलेल्या ‘महाराष्ट्र टाइम्स’नं पुलंच्या निधनाची बातमी विस्तृत स्वरूपात देण्यासाठी मुंबईहून पुण्यात अतिरिक्त बातमीदाराची कुमक पाठवली होती. देशातील सर्वच इंग्रजी आणि इतर भाषक वृत्तपत्रांनी पुलंच्या दीर्घ आजारानंतर झालेल्या निधनाची बातमी ठळकपणे वापरली होती. असं असताना ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या पुण्याच्या आवृत्तीत आम्ही पुलंचा फक्त मृत्युलेख (ओबीट) पान तीनवर वापरला होता. त्या लेखात पहिल्या ओळीत पुण्यात पुलंचं निधन झालं असून अखेरच्या ओळीत शासकीय इतमामानं अंत्यविधी दुसऱ्या दिवशी होईल, असा निधनासंबंधी केवळ दोन वाक्यांचा उल्लेख होता. पुलंच्या आजाराचं स्वरूप आणि एखाद्या मोठ्या व्यक्तीच्या निधनाच्या बातमीत अपेक्षित असलेले संदर्भ त्या दिवसाच्या वृत्तपत्रात नव्हते. पुलंच्या निधनाची स्वतंत्र अशी मुळी बातमीच नव्हती! वृत्तपत्रांच्या इतिहासात एका स्थानिक सेलेब्रिटी व्यक्तीच्या निधनाची बातमी देण्याची ही नक्कीच वेगळीच पद्धत होती याबद्दल शंकाच नव्हती.

मात्र एखाद्या प्रख्यात व्यक्तीच्या निधनाची अशा प्रकारे बातमी देण्याची ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’ची ही पहिलीच वेळ नव्हती. कुठल्याही मोठ्या व्यक्तीचं निधन झाल्यानंतर त्या निधनाची बातमी न देता त्या व्यक्तीचा केवळ मृत्युलेख छापण्याचं धोरण या राष्ट्रीय पातळीवरील इंग्रजी वृत्तपत्रानं अगदी अलिकडेच स्वीकारलं होतं. असा लेख आला म्हणजे वाचकांनी ओळखावं की, त्या व्यक्तीचं निधन झालं आहे, अशी यामागे भूमिका होती. 

पुलंच्या निधनाच्या आधल्या दिवशीच म्हणजे ११ जून २००० ला काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते आणि माजी केंद्रीय मंत्री राजेश पायलट यांचा जयपूरला मोटार अपघातात मृत्यू झाला तेव्हा भारतातील सर्व वृत्तपत्रांनी ही बातमी टळकपणे पान एकवर वापरली. मात्र ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या पुणे आवृत्तीत ही बातमी ठळकपणे देण्यात आली नव्हती. मला अस्पष्ट आठवतं की, ही मोठी आणि धक्कादायक बातमी त्या दिवशी पान एकवर पहिल्या कॉलममध्ये संक्षिप्त बातम्या सदरात वापरण्यात आली होती!

निधनाची - मग ते निधन अपघातानं असो वा नैसर्गिक कारणानं - बातमी द्यायची नाही असं या दैनिकानं ठरवलं होतं. पुण्यातील पुलंच्या निधनाची बातमी ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या पुणे आवृत्तीत न येणं या अजब धोरणाचाच परिपाक होता.

या राष्ट्रीय दैनिकाचे प्रमुख संपादक पाडगावकर पुण्यात संपादकीय खात्यातील आम्हा लोकांस भेटले, तेव्हा पुलंच्या निधनाच्या बातमीचा विषय निघणं साहजिकच होतं. त्यावर एक स्पष्टीकरण म्हणून ‘मराठी भाषिक समाजातील नव्या पिढीतील मुलं पुलंना ओळखतच नाहीत’ असं त्यांनी विधान केलं होतं. एखाद्या सेलिब्रिटी व्यक्तीच्या निधनाची - आजारपण, अपघाताचं स्वरूप वगैरेची - बातमी का द्यायची नाही याबाबतच्या पाडगावकरांच्या उत्तरानं संपादकीय खात्यातील आम्हा कुणाचंही समाधान झालं नाही. 

मात्र ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’चं हे धोरण सुदैवानं अगदी अल्पकाळच म्हणजे काही महिनेच टिकलं. एखाद्या मोठ्या व्यक्तीचं अपघाती निधन झालं, हत्या झाली व नैसर्गिकरीत्या निधन झालं तर त्या मृत्यूविषयी बातमी देणं आवश्यक आहे, नुसताच मृत्युलेख पुरेसा नाही, याची जाणीव होऊन हे धोरण बदलण्यात आलं.

.............................................................................................................................................

लेखक कामिल पारखे ज्येष्ठ पत्रकार आहेत.

camilparkhe@gmail.com

Marathi Sahitya Sammelan

An annual literary meet that had too much politics and little literature!

\

Reporters Name | CAMIL PARKHE | Tuesday, 19 January 2016 AT 02:48 PM IST

http://www.sakaaltimes.com/NewsDetails.aspx?NewsId=5106399676290659258&SectionId=4861338933482912746&SectionName
=Blog&NewsTitle=An%20annual%20literary%20meet%20that%20had%20too%20much%20politics
%20and%20little%20literature

    

89th All-India Marathi Sahitya Sammelan, Camil Parkhe, Pune, Pimpri Chinchwad, Marathi literary festival,

The 89th All-India Marathi Sahitya Sammelan which concluded in Pimpri Chinchwad on Monday truly has lived to the legacy and tradition of the nearly 125-year-old Marathi literary festival. Those people who have attended the earlier Marathi Sahitya Sammelans and who attended this Sammelan would vouch that this was the most expensive, most celebrated and most hyped literary meet. Justice M G Ranade, who had convened the first session of the Marathi Granthkar Sammelan in Pune in 1887, may have never imagined that the seed of the event he sowed would achieve such a remarkable height over a century later. But there were many controversies too and some feeling in the literary sphere that the whole event was too politicised!

Marathi Sahitya Sammelans, like the Diwali special of issues of Marathi periodicals, are unique not only among Indian languages but perhaps also all over the world. This is the only literary event which is being held on a regular basis for more than a century and is patronised by book lovers, littérateurs, publishers and all those associated with the books publishing industry. However, the downside was that including the Sammelan President’s speech to most events, everything revolved around politics and at many stages before the meet and during the three-day meet, it became an NCP versus BJP game! The whole literary meet had a super political undercurrent with literature and creativity taking a back-seat!

In the past, popular literary giants have been honoured with the coveted post of president of this literary festivals. They include Pu La Deshpande, Acharya Atre, Veer Savarkar and Shanta Shelke. Some of these Sahitya Sammelans like the one held at Karad during the Emergency period and presided over by firebrand author Durga Bhagwat, have turned out to be milestones in the struggle for freedom of expression in the country. That is why the post of the president of this literary festival has an aura and many writers and poets vie to win this honour.

The process for electing the president of the literary meet has however dissuaded the veteran littérateurs from seeking this post. The election process has always drawn criticism as less than a thousand registered persons are involved in the poll process which often denies the post to veteran littérateurs. There was open grumbling that not many people had heard of Shripal Sabnis until he was elected to preside over the Sammelan. In the game of numbers, veterans like poet BB Borkar had to face a humiliating defeat in elections and therefore many literary giants shun entering the poll arena.

Controversy is yet another invariable aspect of the Marathi Sahitya Sammelan. Soon after being elected as president of the literary meet, Shripal Sabnis lived up to this legacy with his comments on Prime Minister Narendra Modi. Fortunately, much to the relief of the organisers D Y Patil University, the row over his remarks turned out to be a storm in a tea cup.

Visitors to the four-day literary festival thoroughly enjoyed the ambiance at the venue. The hosts had indeed worked hard to make this literary event a ‘celebration’. The huge statues of Sant Dnyaneshwar, Sant Tukaram and others created the desired atmosphere for a literary fest. The presence of youngsters at the literary festival was most striking and these also included students from various institutes of the D Y Patil University campus. The red carpets spread at the various pandals of the festivals, at the two sections of the books exhibition comprising hundreds of books stalls and also on the long passages leading in various directions also underlined that this was one of the most luxurious Marathi Sahitya Sammelans.

Most book stalls at the venue were crowded. The literary meet offers the Marathi book industry a golden opportunity to showcase its products and as usual, sales of crores of rupees were registered during the four-day meet. Most publishers this time were taken aback with the huge demand for some books and were required to get refills from their godowns in Pune on day-to-day basis. Last year, the book industry had to miss this opportunity when despite protests, the Marathi Sahitya Sammelan was organised at Ghuman in Punjab where there were hardly any takers for the Marathi books.

Notwithstanding the criticism, charges and counter-charges levelled before and during the literary meet, this Sahitya Sammelan will be remembered for a long time by those attending it. And as is the tradition, in future too there will be attempts to organise the Sammelan in a more lavish and impressive style. Readers too would not mind it as long as the literary fest also serves to help the interests of Marathi literature. The hope for the future is that the meet is less about politics and more about literature, language and creativity.

Great orators vanish

Great orators vanish

CAMIL PARKHE
Sunday, July 11, 2010 AT 12:00 AM (IST)
Tags: Shivajirao Bhosale, Orator
Newspapers in Maharashtra prominently carried last week the news of Shivajirao Bhosale's death. Bhosale was a former vice-chancellor, writer and college principal for several years. But it was the orator in him that was the highlight of all the news stories, obits and editorials. Professionals like teachers, lawyers and preachers have to constantly put their oratorical skills to test and only some of them stand out as good orators. As a reporter in Aurangabad, I had covered Bhosale's week-long lecture series on
"Dnyaneshwari." The innumerable members of the audience were left spellbound each day with his oratorical skills.
Acharya Atre was undoubtedly the greatest orator among the towering personalities who led the Samyutka Maharashtra movement in the 1950s. After Atre, humorist P.L. Deshpande mesmerised the Marathi-speaking audience. I had attended a three-day lecture series delivered by this popular writer in Goa. On the first day, I had managed to secure a seat reserved for journalists in the packed hall and experienced his power of oratory. The next day, I had to hear him standing in the crowded passage that led to the rows of seats in the hall. On the last day, the hall was packed half an hour before the speech. I could only hear P.L., not see him.
Shivshahir Babasaheb Purandare is among the veteran orators Maharashtra has produced. There were many other personalities whose lectures drew thousands of people in various cities. Keertankar Govindswami Aphale, editor Madhav Gadkari, writers Ram Shewalkar and Y.D. Phadke are some of persons whose oratory skill impressed masses.
As I went through the obits on Shivajirao Bhosale, I wondered who are the gen-next orators who can step into his shoes. There are scores of orators from various fields. But none can draw people in as large numbers as Atre, P.L., Bhosale or Purandare did. Of course, this is no reflection on their oratorical skills but an outcome of the changing era. In the present age of 24-hour news channels, live and reality shows, and entertainment, how many people would visit a hall and listen to a speaker for over two hours? And how can an orator hone his oratory skill without a constant feedback from the audiences? The future may bring in many popular orators but they are unlikely to reach the stature of Purandare, Bhosale, P.L. Deshapande and Atre. Titans in the field of oratory with a large following may well be a thing of the past.

http://72.78.249.126/SakaalTimesBeta/20100711/5079870340311480905.htm